“Nhỏ” có nhiều cơ hội thắng “lớn”

TS Tô Hoài Nam

CMCN 4.0 đã và đang diễn ra ở một số nước trên thế giới, đã có một số DN đang sử dụng các robot để thay thế con người, robot kiểm soát và điều khiển toàn bộ quá trình sản xuất, hoạt động suốt ngày đêm, gần như không cần sự can thiệp của con người. Thực sự công nghệ số đang định hình lại các môi trường kinh tế, xã hội, văn hóa và con người ở những nơi đó.

Trước làn sóng công nghệ đang thay đổi chóng mặt như hiện nay, nếu DNNVV còn tiếp tục thờ ơ, đứng ngoài cuộc, chắc chắn sẽ tụt hậu. Trong thương trường, tụt hậu có nghĩa là doanh thu sẽ giảm dần, hàng hóa, dịch vụ dần dần không bán được, dẫn đến mất thị trường, đồng nghĩa với việc bị loại bỏ, bị đào thải, nếu không muốn nói là “khai tử”.

Bối cảnh cạnh tranh hiện nay đã thay đổi rất nhiều so với các cuộc CMCN 2.0 và 3.0 do tính thương mại toàn cầu, các DN Việt Nam bắt buộc phải cạnh tranh một cách bình đẳng trong một “sân chơi” chung, tuân thủ một pháp luật chung với các DN nước ngoài. Lợi thế về mặt quốc tịch sẽ không còn, các DNNVV cũng không thể trông đợi vào lợi thế “sân nhà” nữa. Vì thế, các DN nói chung, DNNVV nói riêng, buộc phải nhập cuộc CMCN 4.0 với tinh thần cao nhất, quyết tâm cao nhất để tồn tại và phát triển.

Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận là đại bộ phận DNNVV Việt Nam chưa sẵn sàng, chưa chuẩn bị gì để nhập cuộc CMCN 4.0. Đã có rất nhiều DN khi được hỏi về CMCN 4.0 và họ chỉ có thể trả lời: “Mới chỉ nghe nói trên các phương tiện truyền thông gần đây”. Những khái niệm về sản xuất thông minh dựa trên các thành tựu đột phá trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ nano… với nền tảng là các đột phá của công nghệ số rất xa lạ đối với họ.

Xưởng sản xuất ống nhựa của Công ty CP Nhựa Thiếu niên Tiền phong

Ngoài ra, còn có những hạn chế khác như: Tính đổi mới, sáng tạo của các DN và các tổ chức nghiên cứu, ứng dụng còn yếu; chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng được nhu cầu công nghệ cao; khả năng ứng dụng công nghệ thông tin của cả DN lẫn cơ quan Nhà nước còn yếu; nhiều rào cản thủ tục hành chính chưa được gỡ bỏ... Tất cả những điều đó là những thách thức rất lớn.

Tuy nhiên, thách thức nào cũng đi kèm với cơ hội. Ngay trong giai đoạn đầu của tiến trình CMCN 4.0, công nghệ số, sự kết nối thông minh trong lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, vật lý... sẽ làm thay đổi cách thức phân phối. Theo đó tất cả các chi phí thương mại sẽ giảm bớt như chi phí vận chuyển, thông tin, dịch vụ hậu cần…, giúp các DN tăng năng suất, tăng tính linh hoạt và hiệu quả, rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, chuỗi cung ứng sẽ hiệu quả hơn, thị trường sẽ mở rộng hơn, tăng trưởng cao hơn. CMCN 4.0 cũng sẽ cho chúng ta chứng kiến sự thay đổi trong cạnh tranh, không phải kẻ mạnh hơn lúc nào cũng thắng.

Trong một số lĩnh vực, tri thức còn quan trọng hơn cả vốn tư bản. Điều đó có nghĩa, trong CMCN 4.0, “nhỏ” có nhiều cơ hội để thắng “lớn”. Đó chính là thời cơ cho các DNNVV Việt Nam “đi tắt đón đầu” nếu biết chớp lấy, tận dụng cơ hội để tiếp cận với các công nghệ hiện đại tiên tiến, từ đó nghiên cứu, sáng tạo, phát triển để cải thiện phẩm chất, tốc độ và giá cả của hàng hóa, dịch vụ. Với những lợi thế về địa lý, về con người, về văn hóa của Việt Nam, dựa trên những giá trị “cốt lõi” mà rất ít quốc gia nào trên thế giới có được, nếu chúng ta biết vận dụng một cách linh hoạt và thông minh những giá trị đó thì có thể tự tin khẳng định rằng, các ngành nông nghiệp, thủy sản, du lịch, văn hóa, tin học và một số ngành khoa học tự nhiên khác, ngành dịch vụ khác của Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội hơn để phát triển và tăng trưởng mạnh mẽ.

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 16/CT-TTg về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc CMCN 4.0. Đây là văn bản rất quan trọng và có tính hối thúc, giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương hành động, mục tiêu là tạo ra những điều kiện thuận lợi để giúp cộng đồng DN nói chung, DNNVV nói riêng, có được sự chuẩn bị, chủ động ứng phó, cũng như tận dụng được các cơ hội mà CMCN 4.0 mang đến.

TS Tô Hoài Nam

Phó chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam