Xuất khẩu lao động kỹ thuật cao: Có quá tham vọng?

Lộ trình rõ ràng

Theo Cục Quản lý lao động ngoài nước - Bộ Lao động, Thương binh & Xã hội (LĐ-TB&XH) cơ sở để trình đề án này là do hằng năm Việt Nam đưa khoảng hơn 100.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài. Trong số đó gần 50% là lao động được đào tạo sơ cấp, bổ túc tay nghề chứ không phải là lao động có trình độ tay nghề cao. Yêu cầu về lao động kỹ thuật cao đang được các nước chú trọng, nên phải nâng cao tỷ trọng số lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài đã được đào tạo chuyên môn kỹ thuật. Đây cũng chính là lực lượng lao động sẽ đóng góp cho sự phát triển nền kinh tế Việt Nam sau khi hoàn thành công việc ở nước ngoài về.

Lao động Việt Nam ở Nhật Bản

Đề án được Bộ LĐ-TB&XH xây dựng sẽ thực hiện theo lộ trình gồm 2 giai đoạn. Cụ thể, trong giai đoạn 1 (từ năm 2018-2020) sẽ đưa khoảng 17.700 lao động có trình độ chuyên môn sang làm việc tại CHLB Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong đó, tới năm 2020 sẽ đưa khoảng 3.750 lao động làm điều dưỡng, hộ lý và 7.500 kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử viễn thông, công nghệ vật lý, sinh học sang Đức. Khoảng 1.500 lao động là điều dưỡng chăm sóc người già, người bệnh và 3.000 kỹ sư công nghệ thông tin và cơ khí sẽ được đưa sang Nhật Bản. Cùng với đó 1.800 kỹ sư cơ khí, hàn, đầu bếp, công nghệ thông tin điện tử và 150 người thuộc nhóm nghề dịch vụ (đầu bếp, khách sạn, nhà hàng) sẽ được đưa sang Hàn Quốc.

Giai đoạn 2 (từ năm 2020-2025) sẽ đưa sang các thị trường này khoảng gần 40.000 lao động có chuyên môn kỹ thuật. Trong đó, sẽ có hơn 8.000 lao động là điều dưỡng, hộ lý và 16.700 lao động các nghề kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông, công nghệ vật lý, sinh học… đi làm việc tại Đức. Khoảng hơn 3.300 lao động là điều dưỡng, hộ lý và 6.600 lao động các nghề kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông, công nghệ vật lý, sinh học đi làm việc tại Nhật Bản. Đối với thị trường Hàn Quốc, tới năm 2025 sẽ đưa sang khoảng gần 4.000 lao động làm việc ở nhóm ngành công nghệ và 400 lao động ở nhóm nghề dịch vụ.

Dự trù tổng kinh phí mà Bộ LĐ-TB&XH tính toán để thực hiện đề án này là hơn 1.300 tỉ đồng, được lấy từ ngân sách Trung ương.

Quá nhiều thách thức

Thực tế Đề án “Đưa lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật đi làm việc ở nước ngoài, giai đoạn 2018-2020, định hướng đến 2025” ngay từ khi manh nha đã được kỳ vọng mở ra cơ hội cho hàng trăm ngàn cử nhân, thạc sĩ trong nước tìm được việc làm ở nước ngoài. Tuy nhiên, phải nhận rõ thực trạng rằng những lao động được xem là có trình độ chuyên môn kỹ thuật đi làm việc tại nước ngoài vẫn dừng ở mức lao động phổ thông, chưa thể đáp ứng được yêu cầu của một lao động có trình độ cao ở các nước phát triển. Trong khi, mục tiêu mà Bộ LĐ-TB&XH đưa ra lại khẳng định: Đối tượng được hướng đến trong đề án không phải cử nhân, thạc sĩ thất nghiệp trong nước. Nghĩa là, lực lượng được đào tạo tuyển dụng đi lao động nước ngoài thuộc nhóm này thực sự là nguồn lao động có trình độ, tay nghề cao.

Đương nhiên, mục tiêu này đem đến thách thức càng lớn đối với hiện trạng lao động ở Việt Nam. Nhiều chuyên gia cho rằng, mục tiêu của đề án quá tham vọng.

Các chuyên gia băn khoăn, khi các mục tiêu đề ra đang lớn so với thực tế đáp ứng. Ví dụ với Đức, hiện mới có 200 lao động Việt Nam tham gia chương trình đi lao động ở nước này. Từ con số khiêm tốn này, đề án đề ra mục tiêu 3 năm tới sẽ đưa hơn 10.000 lao động đi Đức trong khi chưa có khung hợp tác với nước sở tại. Vậy thì liệu có thực hiện được không? Vị chuyên gia này, cũng cho rằng, phải cân nhắc đến khả năng cạnh tranh của lao động Việt Nam, nhất là ở một số ngành nghề mà nhiều nước khác cũng có lực lượng lao động lớn như: Ấn Độ, Philippines, Ba Lan... Chưa kể, yêu cầu tiếp nhận lao động ở các nước rất khắt khe. Ví dụ: để được cấp thị thực làm việc ở Đức, người lao động phải đạt trình độ B2 tiếng Đức, có ít nhất 2 năm kinh nghiệm làm việc sau khi tốt nghiệp. Bởi vậy, các chuyên gia đều nhìn nhận rằng: “Cần phải xem lại hình thức, phương thức, nội dung đào tạo của Việt Nam”.

Thực tế cho thấy, ngay cả lao động qua đào tạo cũng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường trong nước, bằng chứng là bao nhiêu người có bằng cấp mà vẫn thất nghiệp. Cứ tình hình này thì chỉ nay mai thôi, khi thị trường lao động hội nhập, lao động nước khác tràn vào Việt Nam thì chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà, chứ chưa tính đến tham vọng xuất khẩu. Đó chính là lý do mà chúng ta không thể chần chừ mà phải có ngay kế hoạch xây dựng chương trình chiến lược đào tạo lao động, để đáp ứng được nhu cầu trong nước và quốc tế. Điều cốt lõi là cần tìm hiểu thị trường lao động cả trong và ngoài nước để có chương trình đào tạo phù hợp, các chủ cơ sở đào tạo phải tự tìm hiểu thị trường lao động xem thị trường lao động cần gì thì đào tạo ấy như lâu nay vẫn làm.