Vẫn còn những rào cản chính sách tiền tệ

Chưa thể chủ quan với lạm phát

Tăng trưởng tín dụng tính đến hết tháng 6 ở mức rất thấp, chỉ dưới 0,5%. Dư địa cho tăng trưởng tín dụng năm 2012 có thể nói là gần như còn nguyên. Trong bối cảnh đó, đã có những ý kiến thể hiện sự kỳ vọng vào việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ điều hành chính sách tiền tệ theo hướng “dễ thở hơn”, theo đó, để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, kịp thời tác động tới GDP sau khi trừ đi độ trễ thì sự thay đổi nếu có sẽ diễn ra sớm và ngay trong tháng 7, tháng 8. Tuy nhiên cho đến nay, điều hành chính sách tiền tệ của NHNN vẫn tỏ ra hết sức thận trọng và có vẻ như thực trạng nền kinh tế vẫn còn rất nhiều vấn đề đang là rào cản đối với yếu tố tăng trưởng…

Gần đây nhất, theo bản đánh giá tình hình kinh tế 7 tháng đầu năm của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, lạm phát giảm nhanh trong 2 tháng vừa qua chủ yếu do sự giảm mạnh của giá các hàng hóa cơ bản. Cụ thể, nhóm hàng giao thông trong tháng 7 giảm tới 2,71% so với tháng trước do giá xăng dầu giảm, nhóm lương thực đã giảm mạnh tháng thứ 7 liên tiếp và nhóm thực phẩm giảm 5 tháng liên tiếp. Giá các hàng hóa cơ bản này khi giảm tới một mức độ sẽ kéo nguồn cung giảm nhanh hơn tốc độ giảm của cầu và khiến giá có chiều hướng tăng trở lại.

Như vậy, lạm phát vẫn chưa thực sự ổn định một cách vững chắc và những sự thay đổi quá sớm, nới lỏng bớt chính sách tiền tệ được các chuyên gia cảnh báo rằng có thể sẽ thổi bùng lạm phát trong năm sau. Mục tiêu ổn định và hạ thấp lạm phát trong các tháng còn lại của năm hiện tại vẫn đang được đưa lên làm mục tiêu ưu tiên hàng đầu.

Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh vẫn còn đang gặp rất nhiều khó khăn mà mấu chốt là khó khăn về “đầu ra”. Sự tắc nghẽn lưu thông của dòng tiền trong các doanh nghiệp và tồn kho tăng cao dẫn tới hiệu quả kinh doanh giảm sút nghiêm trọng, theo đó chính các doanh nghiệp cũng không còn nhiều nhu cầu vay tiền bổ sung cho vòng quay sản xuất và bản thân các ngân hàng cũng không muốn cho doanh nghiệp vay tiền khi sức khỏe tài chính của doanh nghiệp nhìn chung có chiều hướng suy yếu.

Hiện nay các ngân hàng cũng không muốn cho doanh nghiệp vay tiền khi sức khỏe tài chính của doanh nghiệp nhìn chung có chiều hướng suy yếu.

Một số ý kiến cho rằng, trong bối cảnh hiện tại, “kích cầu tiêu dùng” có thể là một lựa chọn. Tuy nhiên, với thực trạng vĩ mô và mục tiêu phát triển kinh tế năm 2012 thì người viết cho rằng sẽ rất khó có thể sử dụng biện pháp này trong các tháng còn lại của năm 2012, thậm chí trong một vài năm sau. Những khó khăn quan trọng khi sử dụng giải pháp kích cầu tiêu dùng chủ yếu nằm ở khâu quản lý khi mà rất khó quản lý một cách chặt chẽ được dòng tiền bơm ra trực tiếp này để đưa tiền vào nơi thiếu, nơi cần thiết theo đúng định hướng phát triển kinh tế.

Gói kích cầu trong năm 2009 là một minh chứng rõ ràng nhất cho thấy kích cầu là một “con dao hai lưỡi”. Với tổng số gói kích cầu bao gồm các khoản hỗ trợ lãi suất (4%), các khoản ứng vốn, chuyển vốn, bổ sung trái phiếu chính phủ, miễn giảm thuế, bảo lãnh tín dụng… xấp xỉ 160.000 tỉ đồng, gói kích cầu đã đưa tăng trưởng GDP năm 2009 lên mức 6,09% và tiếp tục tăng trưởng 7,34% trong năm 2010 bất chấp những ảnh hưởng kinh tế thế giới còn đang chìm trong khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên, sau độ trễ bình quân 6-8 tháng, bắt đầu từ Quý II/2010 lạm phát bắt đầu tăng đột biến trong khi biên độ tăng trưởng kinh tế bắt đầu chững lại.

Hạ lãi suất không phải là thần dược

6 tháng đầu năm NHNN giảm lãi suất tất cả 5 lần, giảm trần huy động 4% và giảm các mức lãi suất điều hành 5%. Đây là loạt giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp tham gia nền kinh tế chứ không hoàn toàn là nới lỏng tiền tệ. Bản thân lãi suất cho vay lúc cao nhất lên tới hơn 18-20% với các lĩnh vực phi sản xuất đã thuộc vào nhóm cao bậc nhất thế giới. Khi lạm phát đã tạm thời ổn định, việc giảm lãi suất về mức mà doanh nghiệp sản xuất có thể tồn tại là điều tất nhiên. Mặc dù vậy nhưng giảm lãi suất cho tới thời điểm hiện tại tốc độ phản ánh vào nền kinh tế, vào sức khỏe doanh nghiệp rất chậm.

Thứ nhất, ngân hàng giảm lãi suất nhưng không cho vay thì doanh nghiệp không thể tiếp cận được với nguồn vốn giá rẻ. Bằng chứng là suốt 6 tháng qua tăng trưởng tín dụng giậm chân tại chỗ và những khó khăn về chi phí vốn của doanh nghiệp hầu như vẫn còn đó. Yếu tố thứ hai, giảm lãi suất các khoản vay cũ xuống được tiến hành khá muộn. Bên cạnh đó, các hợp đồng vay với mức lãi suất “cắt cổ” lại chủ yếu được ký kết với các kỳ hạn ngắn, lãi trả theo định kỳ tháng hoặc quý. Nhiều doanh nghiệp có tỷ trọng vay nợ ngắn hạn với chi phí vay cao đều có tình trạng sức khỏe tài chính suy yếu trầm trọng nên cũng không được hưởng lợi nhiều khi lãi suất hạ.

Theo lý thuyết, giới chuyên gia trong nước cho rằng, lãi suất còn dư địa khoảng 200-300 điểm phần trăm để giảm thêm, tuy nhiên cũng cảnh báo nguy cơ gây áp lực lên tỷ giá vào cuối năm khi chênh lệch lãi suất nội tệ - ngoại tệ thu hẹp quá nhanh và nhiều.

Nợ xấu sẽ tiếp tục là rào cản lớn

Nợ xấu 6 tháng tăng mạnh, đã chiếm tới gần 8% tổng dư nợ là một băn khoăn lớn của các cơ quan điều hành lẫn các nhà đầu tư. Nợ xấu gia tăng mạnh cũng phản ánh rằng tình trạng các doanh nghiệp tiếp tục xấu đi, khả năng thanh toán, chi trả sụt giảm nghiêm trọng. Một bên, nhu cầu các doanh nghiệp còn “sống khỏe” có chiều hướng thu hẹp hoạt động nếu biên lợi nhuận giảm. Bên kia, các ngân hàng thương mại cổ phần “còng lưng” gánh và tìm cách giải quyết nợ xấu, đương nhiên sẽ chẳng ngân hàng nào muốn cho một doanh nghiệp đang thoi thóp vay tiền. Rào cản mà yếu tố nợ xấu cũng thể hiện qua việc điều kiện cho vay ngày một khắt khe hơn, doanh nghiệp ngày càng khó tiếp cận nguồn vốn vay từ ngân hàng hơn, đặc biệt là các lĩnh vực không khuyến khích.

Qua những yếu tố trên có thể thấy rằng, những tháng còn lại của năm 2012 nền kinh tế vẫn còn nhiều vấn đề “nhức nhối” và chúng ta không nên kỳ vọng nhiều vào sự thay đổi hay nới lỏng tiền tệ. Ngay cả đến tăng trưởng tín dụng, khả năng đẩy mạnh tăng trưởng với dư địa bình quân hơn 2% mỗi tháng cũng là một nhiệm vụ “bất khả thi” nếu như không tính đến khả năng đẩy mạnh tín dụng các dự án đầu tư công. Nếu đi theo con đường ưu tiên cho sự ổn định thì có thể là tốc độ thay đổi sẽ khá chậm, nhưng chỉ khi sức khỏe doanh nghiệp tốt lên, sức cầu tăng dần thì dòng vốn sẽ tự nó được khơi thông mà không phải sử dụng tới những biện pháp “cứng”, không phải lo lắng vì những tác dụng phụ của nó.

Hồng Dương