Phát điên vì... học!

Chúng tôi có mặt tại Khoa 3 (Khoa Tâm thần nữ - nhi) BVTTTƯ I vào một buổi chiều hè oi ả. Nhìn những thiên thần còn rất nhỏ tuổi song đã phải vào điều trị tại đây, chúng tôi giật mình về độ “trẻ hóa” bệnh nhân tâm thần.

Khi trẻ gặp những rối loạn về tâm thần cần đến gặp bác sĩ để được tư vấn giúp đỡ

Bác sĩ La Đức Cương - Giám đốc BVTTTƯ I thông báo một thông tin đáng lo ngại: Khoảng 5 năm trước, bệnh nhân trong các mùa thi chủ yếu là học sinh THPT và sinh viên đại học. Nhưng thời gian gần đây, số lượng trẻ em đến bệnh viện để tư vấn, điều trị các vấn đề về tâm lý gia tăng. Các cháu thường gặp các triệu chứng mất ngủ, lo âu, xa lánh mọi người, học hành sa sút. Có cháu còn kèm các cơn đau cơ, đau ngực, đau bụng mà không tìm được nguyên nhân bệnh lý.

Và một điều đau lòng nữa là, khi phát hiện ra các biểu hiện “lạ” của các con, thì bậc phụ huynh lại thường đưa con đến các phòng khám đa khoa để thăm khám. Dù được các bác sĩ khuyên phải đến bệnh viện chuyên khoa về tâm thần, song nhiều ông bố bà mẹ không dám đưa con đến. Vì họ sợ nếu ai biết con phải đi khám tâm thần thì sẽ chê cười, dè bỉu. Bởi thế nhiều bé bệnh nặng lại càng thêm nặng.

Một nữ sinh tại khoa điều trị cấp tính nữ, BVTTTƯ I

Tại Khoa 3, chúng tôi gặp chị Nguyễn Thị K (trú tại quận Thanh Xuân, Hà Nội) là phụ huynh của cháu Trần Mai P (SN 2010, đang học tiểu học). Chị K cho biết, một tháng trở lại đây, cháu P có nhiều biểu hiện bất thường, khiến gia đình vô cùng lo lắng. Cháu ăn kém, ngủ kém, mặt mũi cứ ngây ra như người mất hồn. Được các bác sĩ khuyên nên đến bệnh viện có chuyên khoa về tâm thần để thăm khám, song chị K không đưa con đến. Chị tự điều trị cho con ở nhà, đến khi bệnh nặng đành đưa vào BVTTTƯ I. Sở dĩ chị lặn lội đưa bé lên tận đây cũng là để hàng xóm, bạn bè không ai biết là con chị phải vào bệnh viện tâm thần!

Chị kể với các bác sĩ, từ nhỏ thấy cháu chậm chạp, yếu ớt hơn các bạn cùng lứa nên khi cháu đang học mẫu giáo hai vợ chồng bảo nhau phải “luyện” học cho cháu may ra mới đuổi kịp chúng bạn. Buổi tối, hai vợ chồng thay nhau dạy cháu học đọc, học viết. Nhiều lần thấy cháu tiếp thu chậm, anh chồng vốn nóng tính liên tục mắng nhiếc, quát nạt. Thậm chí có lần chị còn thấy bé P tè cả ra quần sau khi bị bố mắng.

Vào lớp 1, mỗi lần con bị cô phê chữ xấu, làm toán chậm, chồng chị lại lôi con ra đánh vào hai tay cho chừa. Một thời gian, chị K bỗng nhiên thấy con mình ít ngủ, khi ngủ thường giật mình thảng thốt. Cô giáo cũng phản ánh, ở lớp cháu không thích chơi đùa với bạn, chỉ nép mình ở góc lớp, gương mặt lờ đờ, mệt mỏi. Thầy cô có bảo ban thì gương mặt cháu vẫn ngây ra, không cảm xúc.

Vẻ mặt lo lắng, anh Nguyễn Hoàng T kể câu chuyện của cháu Nguyễn Hoàng L (học sinh lớp 4). Là đứa trẻ nhanh nhẹn, nhưng khi bắt đầu đi học cháu có những biểu hiện rất lạ. Cháu luôn tỏ ra sợ hãi khi phải đến trường. Càng ngày cháu càng trở nên ít nói, khuôn mặt ủ dột, mất đi vẻ lanh lợi thường thấy. Đến một hôm thì cháu vừa ăn cơm vừa nói lảm nhảm, bố mẹ phải đưa ngay cháu vào bệnh viện chạy chữa.

Bác sĩ La Đức Cương

Tìm hiểu, anh T thật sự “choáng váng” trước lịch học của con. Ngoài việc học bán trú cả ngày ở trường đã căng thẳng lắm rồi, tối về cháu L phải “bơi” trong một đống bài tập nữa. Cao điểm nhất là thời kỳ cháu chuẩn bị ôn thi học kỳ. Nhìn phiếu bài tập cô giáo phát về mà hai vợ chồng lắc đầu ngao ngán. Mỗi môn học có hàng mấy chục phiếu bài đủ thể loại. Ngoài ra còn phiếu câu hỏi ôn tập môn Địa lý, Lịch sử, tiếng Anh…

Theo một bác sĩ Khoa Tâm thần nữ - nhi, tình trạng rất đáng báo động hiện nay là số trẻ em vào điều trị tại khoa đang có xu hướng gia tăng. Nguyên nhân chủ yếu là do có không ít cháu ở bậc học tiểu học và THCS đang phải chịu áp lực học hành thi cử rất nặng nề. Các cháu phải học ngày học đêm, học bán trú cả ngày đã đành, đến tối lại thêm 1-2 “cua” gia sư nữa. Cuối tuần tiếp tục theo học các trung tâm anh ngữ… Một số cháu không chịu nổi gánh nặng bài vở và sức ép từ các bậc phụ huynh nên đã phát bệnh.

Cha mẹ cần quan tâm đến con đúng cách để tránh con em mắc bệnh trầm cảm (ảnh minh họa)

Một giảng viên đại học ở Hà Nội chia sẻ rằng, qua quan sát của ông những giảng đường tự học dành cho sinh viên đang trở thành “thừa thãi”. Dường như khi đã là sinh viên rồi thì những con “mọt chữ” được sổ lồng, không phải học ngày cày đêm như trước nữa. Nếu có thì thường chỉ vào những kỳ thi mà thôi. Dĩ nhiên sự vắng bóng sinh viên tại thư viện chưa hẳn đã phản ánh trung thực về chuyện “lười” học, song xét về một khía cạnh nó cũng thấy đáng lo việc tự học của sinh viên thời nay.

Sang Khoa 6 (khoa điều trị cấp tính nữ, BVTTTƯ I) chúng tôi gặp ông Phạm Văn H (SN 1972, trú tại Lập Thạch, Vĩnh Phúc). Vẻ buồn rầu, ông H kể lại cho chúng tôi về những tháng ngày buồn bã của gia đình.

Mới chỉ một năm trước, cháu Phạm Thu Th (SN 2000, con gái ông H) còn là một thiếu nữ học lực giỏi, tính tình luôn vui vẻ, hòa đồng. Gia đình đặt biết bao nhiêu hy vọng vào cháu. Vậy mà bỗng nhiên Th ít nói hẳn, học hành sa sút. Th giao tiếp với người thân cứ như… người dưng, đầu óc cháu lúc nào cũng như trên mây trên gió.

Lo lắng, ông H vội đưa con xuống một bệnh viện ở Hà Nội để khám và điều trị. Sau khoảng hai tuần, Th có biểu hiện thuyên giảm, gia đình đưa cháu về nhà. Nhưng chỉ được vài ngày, Th có biểu hiện cơn bệnh tái phát. Ban ngày cháu cứ ngồi bần thần, chẳng nói chẳng rằng. Buổi tối mới là lúc cơn bệnh phát nặng. Th cứ đi đi lại lại trong nhà hàng tiếng đồng hồ mà không chịu ngồi yên. Vợ chồng ông H cứ phải thay nhau ôm giữ con cả đêm. Sợ quá, ông H vội đưa con đến bệnh viện tâm thần.

Qua thăm khám sơ bộ các bác sĩ nhận ra căn bệnh của cháu cũng là do áp lực học tập. Theo lời kể của ông H khi đang học THCS, Th được tuyển chọn vào đội tuyển học sinh giỏi của trường. Trước kỳ vọng của gia đình, cháu học ngày học đêm. Tuy nhiên trong kỳ thì chọn học sinh giỏi cấp tỉnh thì cháu bị loại.

Lên bậc THPT, trong khi bạn bè cùng lớp đều đỗ vào trường chuyên, thì cháu Th học ở một trường khác ở gần nhà. Ông H buồn rầu: “Cũng từ khi vào lớp 10, cháu đã có những biểu hiện khác lạ. Cháu bảo với mẹ rằng không thoải mái như trước, vì những người bạn thân thiết nhiều năm nay lại học khác trường, khác lớp. Cháu cũng trầm hẳn đi. Chuyện học tập thì thấy cô giáo bảo cũng bình thường”.

Một hôm, gia đình nhận được điện thoại từ cô giáo chủ nhiệm thông báo cháu Th bỗng dưng bỏ học, rồi đi lang thang ở sân trường. Ông H vội tức tốc đến trường đón con về. Kiểm tra vở ghi của con, ông H phát hiện ra những trang viết rất dài. Nó không phải là nội dung của những bài học trên lớp nữa mà là những dòng chữ thể hiện một tư duy không bình thường. Đồng thời nó cũng thể hiện việc Th dường như đang có tình cảm với một nam học sinh cùng trường, song không được đáp lại… Những mối lo lắng trong học tập, tình cảm đã khiến cho Th trở thành một con người khác hẳn.

Nhận định đây là một ca khó, đích thân Bác sĩ Tô Thanh Phương, Phó giám đốc BVTTTƯ I đã phải trực tiếp điều trị. Theo bác sĩ Phương, qua chẩn đoán lâm sàng có thể thấy cháu Th đang bị trầm cảm nặng nề, song lại được điều trị những loại thuốc quá “mạnh”, khiến cho bệnh chỉ giảm triệu chứng, sau đó bệnh sẽ tái phát với mức độ trầm trọng hơn. Sau hơn một tuần điều trị theo phác đồ mới, bệnh nhân Th đã dần tỉnh táo. Cháu nhận ra bố mẹ và có những biến chuyển tích cực trong sức khỏe.

Vẫn theo bác sĩ La Đức Cương trực tiếp thăm khám, trò chuyện với các bệnh nhân nhỏ tuổi, bác sĩ Cương nhận thấy hầu hết các em đều cho biết rất sợ học, sợ bị điểm kém, sợ bị cô giáo phạt sau đó nói lại cho bố mẹ biết. Những lo âu kéo dài này dẫn đến các rối loạn thực vật kèm theo các chứng run, vã mồ hôi, đau bụng, đau đầu không rõ nguyên nhân.

Đặc biệt vào trước các kỳ thi, các cháu thuộc lứa tuổi 14-15 đến khám không ít. Có em còn giấu bố mẹ tự tìm đến khám vì cũng cảm thấy “em sắp phát điên” vì đi ngủ cũng mơ thấy bài, đọc bài mà không hiểu mình đang đọc cái gì. Em cho biết nếu em không đỗ vào trường chuyên, không giành được học bổng thì bố mẹ sẽ đuổi em ra khỏi nhà.

Qua trao đổi với các bậc phụ huynh, bác sĩ Cương nhận ra một “mẫu số chung” là có không ít trẻ dưới 10 tuổi song đã bị các bậc phụ huynh bắt đi học thêm kín cả tuần lễ. Thậm chí có ngày còn phải học mấy ca. Bài kiểm tra con mang về mà bị thày cô phê là “bài khá” là đã mắng mỏ, so sánh con với bạn bè khác, sau đó lại ép con học tăng giờ…

Chính sự kỳ vọng của bố mẹ và gánh nặng học hành là nguyên nhân chính dẫn đến chứng bệnh trầm cảm của con trẻ. Khi thấy học lực của các con ngày càng sa sút, sức khỏe ngày một suy giảm thì gia đình mới vội vàng đưa các cháu đi thăm khám.

Bác sĩ La Đức Cương chia sẻ thêm, một số bậc phụ huynh do quá kỳ vọng, khi con không đạt kết quả như mong muốn thì quay ra mắng mỏ, quát nạt, đánh đập con. Việc đó sẽ càng chỉ khiến trẻ càng sợ hãi, tự ti, mặc cảm hơn. Lâu dần, trẻ em sẽ bị sang chấn tâm lý, có các rối loạn trầm cảm.

Để trẻ không lo âu sách vở Vừa qua Dự án “Chăm sóc sức khỏe tâm thần học sinh” tại một số trường trên địa bàn Hà Nội (hợp tác giữa Sở Y tế Hà Nội, Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương với Trường Đại học Melbourne - Australia) đã cho ra những con số rất đáng báo động. Qua khảo sát 21.960 thanh thiếu niên Hà Nội phát hiện 3,7% các em có rối loạn hành vi. Khảo sát sức Do áp lực học hành thi cử, nữ sinh này đã phải nhập viện điều trị bệnh trầm cảm khỏe tâm thần của 1.202 học sinh  tiểu học và THCS, cho thấy tỷ lệ học sinh từ 10-16 tuổi có vấn đề về sức khỏe tâm thần chung lên tới 19,46%. Đáng lưu ý, trong số các ca tự sát có 10% ở độ tuổi 10-17. Còn tại Hội thảo quốc gia “Sức khỏe tâm thần trong trường học” cũng đưa ra những con số rất ám ảnh. 13,6% học sinh khá (bậc THPT) cảm thấy ăn không ngon, 17,6% chỉ muốn uống nước hoặc sữa và gần 20% thường xuyên bỏ bữa. Thậm chí, một số em tâm sự đang đối mặt một kỳ thi quan trọng, sợ làm bài không tốt, sợ gia đình thất vọng và khi nghĩ đến những điều đó thì các em chỉ muốn... “nổ tung”. Những con số trên đã phần nào phản ánh thực trạng sức khỏe tâm thần học đường đang là một vấn đề rất đáng lo ngại. Những câu chuyện học sinh bị cha mẹ ép buộc học đến nỗi sinh bệnh, phát điên, phát rồ không còn là hãn hữu nữa mà có thể dễ dàng bắt gặp ở rất nhiều gia đình. Người ta đã phải gọi tình trạng trên là “cơn bấn loạn” của sách vở. Dĩ nhiên có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến các rối loạn tâm thần tuổi học đường như: áp lực học căng thẳng; Sự thay đổi các mối quan hệ bạn bè là những yếu tố stress dẫn đến  các bệnh lý về tâm thần. Ngoài ra, những thói quen không lành mạnh, ví dụ như hút thuốc lá, uống rượu, không hoặc ít tập luyện thể dục thể thao hoặc những thói quen không tốt khi ngủ: thức quá khuya, ngủ dậy muộn; nghiện game, chơi điện tử quá nhiều dẫn đến ảnh hưởng đến chất lượng học hành, sức khỏe là một mắt xích trong vòng xoắn bệnh lý của các rối loạn tâm thần. Theo một bác sĩ của BVTTTƯ I, để có thể hạn chế được những rối loạn sức khỏe tâm thần cho các em học sinh, các bậc phụ huynh cần phải nhận thức được một vấn đề là bố mẹ dù giỏi giang nhưng không có nghĩa là con cũng phải thông minh, xuất chúng. Mỗi trẻ có một ngưỡng nhận thức. Nếu đã hướng dẫn, dạy dỗ con cẩn thận mà con vẫn không thể có sự đột phá thông minh thì cũng đừng quá ép. “Cha mẹ cũng cần được điều trị tâm lý để giải tỏa áp lực cho chính mình, không nên quá kỳ vọng vào con, để rồi ép trẻ học tập quá sức. Chỉ khi cha mẹ nhận thức được điều đó thì con mới có cơ hội thoát khỏi các ám ảnh về học tập và dần dần hết triệu chứng trầm cảm”. Ngoài ra, việc kết hợp giữa gia đình, nhà trường và có sự liên lạc trao đổi với các bạn học cùng lớp của các em cũng là một vấn đề vô cùng quan trọng. Cha mẹ cần phải tạo sự gần gũi gắn bó với con cái, để trẻ có thể tâm sự, chia sẻ với cha mẹ khi gặp phải khó khăn trong việc học hành, trong các mối quan hệ xã hội. Hiểu về căn bệnh mà trẻ gặp phải và điều này sẽ giúp cha mẹ, thầy cô thông cảm với sự lo lắng mà trẻ đang gặp phải. Người lớn biết lắng nghe cảm xúc mà trẻ tâm sự là một cách giúp đỡ trẻ hiệu quả. Giữ cho trẻ thật bình tĩnh khi trẻ quá lo lắng về một vấn đề gì đó. Bên cạnh đó, các thầy cô giáo và bạn bè cùng kết hợp với gia đình để giúp những bạn có vấn đề về sức khỏe tâm thần hòa nhập vào tập thể.