Đặc sắc lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng

Những cậu bé làm lễ Tủ Cải trình diện trên Mà Đài

Trong đời sống tín ngưỡng của người Dao đầu bằng ở bản Sín Chải, chưa qua Tủ Cải cũng đồng nghĩa với việc chưa có linh hồn, thậm chí người đàn ông có chết mà không được làm ma, không được cộng đồng thừa nhận với tư cách một cá nhân độc lập. Bởi thế, với đàn ông Dao đầu bằng, dù giàu hay nghèo, ai cũng phải có một lần làm lễ Tủ Cải trong đời. Người giàu có thể cúng lễ trong 7 ngày, người nghèo cúng trong 3 ngày hoặc có thể chung mấy gia đình để làm lễ cho tiết kiệm chi phí.

Mùa xuân năm nay, bản Sín Chải chọn được 13 cậu bé trai đủ 13 tuổi và được bố mẹ gửi đến nhà thầy cúng Tẩn A Đẩu để thầy dạy cho các nghi thức trong quá trình làm lễ Tủ Cải. Thầy cúng Tẩn A Đẩu có nhiệm vụ đi mời thêm 12 vị thầy cúng trong vùng, cùng nhau chọn ngày lành tháng tốt để báo gia chủ tiến hành lễ Tủ Cải. Trong 9 ngày trước khi làm lễ, các bé trai phải thực hiện một số kiêng kỵ cực kỳ nghiêm ngặt: Tuyệt đối không được sát sinh từ lá cây, ngọn cỏ đến con kiến, con sâu; không được đào đất; ăn chay, mỗi ngày chỉ được 2 lưng bát cơm với canh nhạt; không được uống nước; không được nhìn ánh mặt trời…

Mở đầu cuộc lễ, thầy cúng Tẩn A Đẩu đọc lịch sử của người Dao đầu bằng, đọc về cái lý của việc làm lễ Tủ Cải. Thầy Tẩn A Đẩu tay phải cầm chuông vừa đi vừa lắc, tay trái cầm gậy có cắm tù và, miệng luôn cầu thần phù hộ cho các gia đình để con cái lớn lên không có bệnh tật, mùa màng cấy đâu được đấy, vạn sự theo ý muốn, làm ăn phát đạt. 13 cậu bé làm theo chỉ dẫn của 13 ông thầy cúng, khấn lạy, nhảy múa theo nhịp trống chiêng.

13 thầy cúng làm lễ trình diện 13 đứa bé với tổ tiên người Dao đầu bằng và với Bàn Vương

Với người Dao đầu bằng, lễ Tủ Cải cũng được hiểu như sự sinh thành lần thứ hai của một người đàn ông đích thực, được cả cộng đồng người Dao đầu bằng và Bàn Vương (Vị thần linh có vai trò tối thượng) chứng nhận đã là đàn ông trưởng thành và phải có trách nhiệm với cộng đồng. Nghi lễ mô tả lại quá trình mang thai, sinh nở của người mẹ, người mẹ ở đây chính là các thầy cúng có nghĩa vụ thiêng liêng hoài thai, sinh nở, ghép vào đứa bé trai phần linh hồn của người đàn ông. Sau lễ Tủ Cải, mỗi đứa bé trai có thêm 3 người bố cũng chính là 3 người thầy đã mang lại cho chúng 3 phần hồn và 1 cái tên mới, cái tên này chỉ để “trò chuyện” với thần linh và tổ tiên.

Công đoạn cuối cùng trong lễ Tủ Cải diễn ra vào ngày thứ 9 là nghi lễ rơi Mà Đài. Mà Đài là những cột cao được dựng giữa bản Sín Chải được hiểu như cái bào thai của người mẹ, sẽ sinh nở ra lần thứ hai của 13 cậu bé

Lễ Tủ Cải diễn ra trong 9 ngày đêm với hàng trăm thủ tục, nghi thức, diễn tả sự hình thành trời, đất và con người, cùng các lời răn dạy làm người, sống hướng thiện, đoàn kết giúp đỡ nhau trong cộng đồng. Sau cuộc lễ, dân bản Sín Chải tổ chức hát múa, liên hoan, chúc cho sự trưởng thành của các cậu bé và như muốn thay lời các cậu bé thể hiện ý chí cùng nhau chung sức chung lòng, đoàn kết gia đình và dòng tộc để xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Đặc sắc lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng

Cho dù nhiều phong tục tập quán của người Dao đầu bằng đã có phần mai một nhưng lễ Tủ Cải đến nay vẫn được bản Sín Chải tổ chức hằng năm, bởi đây là những lễ thức mang ý nghĩa giáo huấn, hướng cộng đồng người Dao đầu bằng đến những điều thiện lành.