Trung Quốc đang trả giá vì đất hiếm

14:29 | 30/07/2012

2,144 lượt xem
Theo dõi PetroTimes trên
|
(Petrotimes) - Trung Quốc, nước sản xuất tới 95% đất hiếm trên thế giới, loại nguyên liệu quý giá dùng trong các sản phẩm công nghệ cao cấp. Nước này đã thu được rất nhiều lợi lộc nhờ việc sản xuất. Tuy nhiên, cái giá Trung Quốc phải trả do sản xuất đất hiếm cũng không nhỏ.

Hoang tàn vì đất hiếm

Vương Tào từng trồng ngô, khoai tây và lúa mì chỉ cách bãi phế thải đất hiếm không xa. Gần đây, những hóa chất độc hại từ bãi đất này đã rò rỉ xuống nguồn nước và làm nhiễm độc mảnh ruộng của gia đình ông. “Chúng tôi là nạn nhân. Bãi phế thải này đã làm nhiễm bẩn môi trường sống của chúng tôi” - ông Vương nói. Ông hiện đang sống gần thành phố Bao Đầu thuộc vùng Nội Mông, nơi có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới. “Ở nơi này, nếu ăn thực phẩm hoặc uống nước bị nhiễm độc, cơ thể sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề” - ông Vương cho biết, tay chỉ ra phía những cánh đồng khô cằn không còn dấu hiệu sự sống chỉ cách bãi rác vài trăm mét.

Những người nông dân sống trong vùng bán kính 10km ở miền Bắc Trung Quốc cho biết họ bị rụng răng và bạc tóc. Các mẫu xét nghiệm cho thấy đất và nước trong khu vực chứa các chất phóng xạ gây ung thư với hàm lượng cao.

Trung Quốc sản xuất hơn 95% sản lượng đất hiếm trên thế giới - 17 nguyên tố chứa trong loại đất này được sử dụng trong quy trình sản xuất các sản phẩm công nghệ cao, từ iPod đến tivi màn hình phẳng và ôtô điện. 2/3 lượng đất hiếm của Trung Quốc được chế biến ở vùng Bao Đầu, cạnh sa mạc Gobi, nơi có rất nhiều khoáng sản.

Dân làng Tân Quang oán trách Tập đoàn Bảo Cương vì đã làm nhiễm độc ruộng đồng trong khu vực và hủy hoại môi trường sống

Các nhóm bảo vệ môi trường từ lâu đã chỉ trích việc khai thác đất hiếm vì nó thải ra các hóa chất độc hại cũng như các chất phóng xạ thorium và uranium vào không khí, nước và đất. Các chất này có thể gây ung thư và khiến người cũng như động vật sống trong khu vực sinh con dị tật.

Với mong muốn đánh bóng danh tiếng là “thành phố xanh” và thắt chặt việc khai thác kim loại, Bắc Kinh đã bắt đầu chiến dịch làm sạch môi trường bằng cách đóng cửa các khu mỏ bất hợp pháp, đưa ra các tiêu chuẩn môi trường nghiêm khắc hơn và hạn chế việc xuất khẩu đất hiếm.

Tuy nhiên, ông Vương và những người nông dân sống ở làng Tân Quang oán trách Tập đoàn Bảo Cương, tập đoàn nhà nước lớn nhất. Tập đoàn này chế biến đất hiếm, khai thác quặng sắt và sản xuất thép và họ đã làm nhiễm độc ruộng đồng trong khu vực và hủy hoại môi trường sống.

Những cơn gió mạnh thổi qua bãi rác thải chứa hàng triệu tấn rác đã cuốn theo những chất phóng xạ và các chất độc hại sang các làng xung quanh. “Hiện tượng ô nhiễm ở đây là do khu đập chứa rác” - ông Vương nói, đưa ngón tay đen nhẻm chỉ lên mái tóc bù xù đã bạc trắng từ cách đây 30 năm.

Cơ sơ sản xuất của Tập đoàn Bảo Cương, bao gồm các nhà máy tinh chế đất hiếm và quặng sắt, trải dài khoảng 7km, dọc theo một con đường trong khu vực. Lãnh đạo nhà máy từ chối không tiếp xúc với Hãng tin AFP.

Theo giới truyền thông Trung Quốc, một nghiên cứu do cơ quan phụ trách vấn đề môi trường tại địa phương thực hiện năm 2006 cho thấy mức thorium, một sản phẩm phụ trong quá trình chế biến đất hiếm, trong đất ở làng Tân Quang đạt mức cao 36 lần so với các khu vực khác thuộc Bao Đầu.

“Mọi người đang phải chịu ảnh hưởng rất nghiêm trọng” - tờ Nhật báo Doanh nghiệp Quốc gia bằng tiếng Trung Quốc đưa tin hồi tháng 12-2010, kèm theo trích dẫn kết quả nghiên cứu chính thức: 66 dân làng này đã chết do bệnh ung thư trong khoảng thời gian từ năm 1993-2005 trong khi sản lượng nông nghiệp giảm mạnh.

“Không có công đoạn nào trong quy trình khai thác đất hiếm không gây hại cho môi trường” - ông Jamie Choi, người điều hành chiến dịch chống các chất độc hại của Tổ chức Hòa Bình Xanh (Greenpeace) tại Trung Quốc phát biểu trong một báo cáo gần đây.

Ông Choi cho rằng, tác động của những quy định trừng phạt nghiêm khắc của chính phủ phụ thuộc vào việc các quy định này có được “thực hiện nghiêm túc” hay không.

Cách bãi rác thải lớn vài kilômét là nhà máy chế biến đất hiếm Hồng Điền Dụ của thành phố Bao Đầu, một trong hàng chục nhà máy chế biến đất hiếm, sắt và than, trong một khu vực bụi bặåm không có người sinh sống.

Công nhân mặc các bộ đồng phục bảo hộ lao động màu xanh phải hít hơi độc hại khi các ống sắt quay khổng lồ chế biến hàng tấn đất hiếm cung cấp cho các nhà máy sản xuất sản phẩm công nghệ cao ở Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ và nhiều nơi khác.

Một đốc công họ Vương cho biết, nhà máy sản xuất “hàng ngàn tấn đất hiếm mỗi năm” và chất thải độc hại được ống dẫn tới một bãi phế thải trong khu vực.

Những cánh đồng xung quanh làng của ông Vương đã bị bỏ hoang trong khi người dân chờ đợi tiền đền bù từ chính phủ. Một số người đã ra đi để lại những ngôi nhà và cửa hàng trống trải dọc theo những con đường bụi bặåm đã bị hỏng nát không được sửa chữa.

Chính quyền đã quyết định đền bù cho người nông dân khoảng 60.000 nhân dân tệ cho mỗi Mu đất (1 Mu = 667m2) để họ có thể tái định cư ở một làng mới cách đó 4km. Tuy nhiên, người nông dân sẽ không còn đất canh tác và họ cho rằng khoản tiền đền bù này không đủ bù đắp những thiệt hại họ phải gánh chịu.

“Những người như chúng tôi chỉ biết trồng trọt hoặc chăn nuôi. Nếu chúng tôi không có công việc ổn định, chúng tôi sẽ thu nhập từ nguồn nào? Chúng tôi sẽ sống ra sao?” - ông Vương Tào đặt câu hỏi, gương mặt ông nhăn lại đầy vẻ lo lắng.

Theo ông Vương Quốc Nhân, cựu Phó chủ tịch Viện Nghiên cứu và Kỹ thuật Kim loại Trung Quốc, một cơ quan có liên hệ với chính phủ, những tổn hại đối với môi trường do việc khai thác đất hiếm tại Trung Quốc gây ra không thể phục hồi. “Số tiền từ việc bán đất hiếm chắc chắn không đủ để giải quyết những tác hại đối với môi trường” - ông Vương nhận xét.

Do nhu cầu tăng vọt, Trung Quốc đang giới hạn hạn ngạch xuất khẩu sản phẩm đất hiếm. Các nhà phân tích cho biết, Bắc Kinh muốn đẩy giá toàn cầu lên cao và bảo quản nguồn kim loại này cho các ngành công nghiệp công nghệ cao đang phát triển nhanh chóng của chính nước này. Động thái này đã khiến nhiều đối tác thương mại bất mãn. Trung Quốc biện minh cho quyết định hạn chế rằng họ quan ngại cho môi trường và họ muốn phát triển lĩnh vực kỹ thuật cao cho chính mình.

Trung Quốc sắp mất thế độc quyền đất hiếm

Các công ty khai khoáng và những nhà sản xuất hy vọng những khám phá đất hiếm ở Thái Bình Dương mới đây có thể giúp họ phá vỡ thế độc quyền của Trung Quốc.

Giáo sư Brent McInnes, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đồng vị De Laeter thuộc Đại học Curtin ở tiểu bang Tây Úc nói, chương trình khám phá đất hiếm thời gian gần đây ở ngoài khơi Nhật Bản và trong vùng Thái Bình Dương sẽ được các công ty đang muốn khám phá “những chân trời mới” chú tâm theo dõi.

Những khám phá mới đây cho thấy vùng biển ở ngoài khơi Tokyo, vốn là khu vực vẫn nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản, có một trữ lượng lớn đất hiếm.

Một nghiên cứu ước lượng số đất hiếm ở khu vực này có thể lên tới 6,8 triệu tấn. Với số lượng này, ngành công nghiệp điện tử và xe hơi sử dụng công nghệ hybrid của Nhật có thể hoạt động hơn 200 năm.

Ngoài ra, người ta cũng tìm thấy đất hiếm trong những khu vực ở vùng Tây Thái Bình Dương và gần Hawaii.

Phần lớn công cuộc khai khoáng dưới biển sâu hiện vẫn trong giai đoạn thử nghiệm và tác động của việc khai thác này vẫn khó đo lường. Có quan ngại cho rằng, việc khai thác khoáng sản quanh những núi lửa giàu tài nguyên có thể gây phương hại cho hệ sinh thái biển trong khu vực.

Giáo sư Brent McInnes cho rằng, độ sâu của các mỏ đất hiếm và khoảng cách tương đối xa của chúng với các dãy núi lửa có thể làm giảm tác động xấu của việc khai thác đối với môi trường. Ông cho rằng đất hiếm “phải ở trong những khu vực sâu nhất của đại dương, nơi tình trạng đa dạng sinh thái cực kỳ thấp”.

S.Phương

Báo Năng lượng Mới số 141, ra ngày 27/7/2012