Lăng Đồng Khánh xuống cấp nghiêm trọng

Đồng Khánh tên là Nguyễn Phúc Ưng Hoàng, con trai cả Kiên Thái Vương Nguyễn phúc Hồng Cai (1845 – 1876). Đồng Khánh là con trai cả của hai vị vua, Kiến Phúc (1883 – 1884) và Hàm Nghi (1884 – 1885). Tháng 7/1885, khi Hàm Nghi rời kinh thành phát chiếu Cần Vương kháng Pháp, triều thần và chính phủ bảo hộ đưa Ưng Đường vào ngai Vương đang để trống, lấy niên hiệu là Đồng Khánh. Đồng Khánh làm vua được 3 năm (1886 – 1889) thì băng hà ở tuổi 25.

Vua Đồng Khánh là ông vua vắn số, ông yên nghỉ giữa một vị thế nồng ấm tình cảm gia đình. Chung quanh ông là lăng mộ của bà con quyến thuộc: lăng Tự Đức (bác ruột và là cha nuôi), lăng Kiến Thái Vương (cha ruột), lăng bà Từ Cung (con dâu), lăng bà Thánh Cung (vợ). Xa hơn một chút là lăng Thiên Nhân Hoàng Hậu (bà cố nội), lăng Thiệu Trị Ông nội…

Điện Ngưng Hy và Minh Ân Viện sẽ sụp đổ bất cứ lúc nào.

Lăng Đồng Khánh được xây dựng trong 4 đời vua (1888 – 1923), nên mang lối kiến trúc xưa lại chịu ảnh hưởng kiến trúc Tây Âu. Sau khi lên ngôi, Đồng Khánh cho xây dựng ở bên lăng mộ vua cha ngôi điện đặt tên Truy Tư để thờ cúng cha. Công việc đang triển khai thì Đồng Khánh mắc bệnh đột ngột qua đời. Năm 1916, Khải Định (con trai của Đồng Khánh) lên ngôi, mới cho tu sửa điện thờ, xây cất lăng mộ cho cha mình, đến 7/1917 mới xong phần cơ bản và năm 1923 thì hoàn thành.

Quá trình xây lăng Đồng Khánh đã được bắt đầu từ năm cuối đời vua (1888: khu vực điện Truy tư sau đổi tên thành điện Ngưng Hy), làm thêm từ năm đầu thời Thành Thái (1889: khu vực lăng mộ) rồi sửa chữa và mở rộng quy mô dưới thời Khải Định (các năm 1915, 1917, 1921, 1923). Đã hàng chục lần trùng tu, nhưng do thời gian, chiến tranh và sự xâm hại của con người đã khiến cho khu di ti tích xuống cấp nghiêm trọng.

Nhà bia và khu lăng mộ rêu phong bao phủ, cỏ dại, rác rưởi… trở nên hoang tàn.

Nhiều đoạn tường thành đã xuống cấp, chỉ gia cố bằng cột chống tạm bợ, khung cảnh xung quanh lăng trở nên hoang tàn đổ nát, nhà bia khu mộ chỉ có mấy lư hương đã mục nát, ít người qua lại; tượng voi ngựa và quan viên thì rêu phong bao phủ, cỏ dại mọc um tùm, rác rưởi tấp dày từng lớp; gạch đá ngổn ngang, người dân còn vô ý thức chăn thả trâu bò phóng uế bừa bãi. Đặc biệt là Điện Ngưng Hy (giữa) và Ân Viện sẽ sập bất cứ lúc nào, chỉ dùng cột chống tứ phía.

Theo “Mệ” Hiền người cao niên trong làng cho hay: “Lăng Đồng Khánh không đón vé mà cũng chẳng khánh mô đến tham quan. Thỉnh thoảng có ít đoàn học sinh, sinh viên đến tìm hiểu phục vụ cho công việc học tập mà thôi. Lăng thấy năm mô cũng thấy tu sửa mà chẳng thấy hoàn thành gì cả. Chẳng biết đến lúc mô lăng ni chắc bị lãng quên mất chú ạ”.

Miếu thờ cũng trở nên hoang tàn.

Để kịp chống xuống cấp cho di tích, năm 2008, UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế đã quyết định đầu tư hơn 76 tỉ đồng bảo tồn và tu bổ lăng Đồng Khánh (giai đoạn 1). Đây là công trình nằm trong hệ thống di tích Cố đô Huế. Công trình bao gồm Cung môn, Điện Ngưng Hy, Hữu Phối điện, Hữu Tòng viện và các cổng hữu, cổng tả, cổng hậu. Công trình nghiên cứu phục hồi các hạng mục đã sụp đổ trên cơ sở kết hợp các tư liệu khảo cổ, thám sát và sang bản từ các hạng mục đối xứng như Tả Phối điện, Tả Tòng viện; bảo tồn nguyên các hạng mục…Tuy nhiên, cho đến nay khu lăng mộ vẫn đang trong tình trạng “kêu cứu”, mọi thứ vẫn hỗn độn, cỏ dại mọc xanh rờn, khiến nơi đây trở nên âm u hoang tàn.

Di tích lăng Đồng Khánh đang mong mỏi chờ đợi một giải pháp khoa học hữu hiệu để bảo vệ. Đồng thời UBND Thừa Thiên – Huế phải kịp thời có những động thái tích cực hơn. Để bảo tồn những giá trị văn hóa – lịch sử cho dân tộc.

Tập Thu