"Trung Quốc ngày càng hiếu chiến"

Con gấu trúc đáng yêu Trung Quốc đã được thay bằng cái đầu của một con gấu dữ, nhe nanh vuốt (Biếm họa của Les Echos)

Trong bài báo của mình, Gabriel Grésillon, phóng viên thường trú tại Bắc Kinh của Les Echos, đã chỉ ra rằng Trung Quốc ngày càng hung hăng với các nước láng giềng. Nếu như cách đây 5 năm, Trung Quốc còn được xem như là một quốc gia hòa bình, thì giờ đây đã trở thành một kẻ gây hấn tiềm tàng trong khu vực. Và hành động này ẩn chứa một rủi ro nghiêm trọng cho chính Trung Quốc: làm sụp đổ uy tín của chính mình.

Theo nhà báo, việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép tại thềm lục địa của Việt Nam, sau đó dùng vũ lực để chống trả các lực lượng chấp pháp của Việt Nam là hành vi bất chấp luật pháp quốc tế. Trung Quốc đang hành xử như một “kẻ ngoài vòng pháp luật”. Trung Quốc là một trong những quốc gia lớn trong Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, luôn miệng nói đến hòa bình, ổn định nhưng cách hành xử và lời nói lại không đi đôi với nhau. Tác giả nhận định, từ nay về sau sẽ không còn ai tin vào Trung Quốc nữa.

Với hình ảnh chú gấu trúc panda, tự thay chiếc đầu ôn hòa đáng yêu bằng đầu của một con gấu dữ, nhe nanh vuốt đe dọa trên phông nền quốc kỳ Trung Quốc, tác giả bài viết mở đầu bài phân tích bằng câu nhận định “Nơi đây là mồ chôn của sự trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc”. Một khái niệm được Bắc Kinh xây dựng từ năm 2003 và được xem như là một bảo bối để tô bóng hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế.

“Sự trỗi dậy hòa bình” có thể nói là một ý tưởng rất khôn khéo. Theo đó, vào lúc mà hàng hóa Trung Quốc tràn ngập trên toàn cầu, cả thế giới sẽ hiểu rằng Bắc Kinh không vì mục đích tham vọng bá quyền. Trung Quốc sẽ là một cường quốc dựa trên nền tảng không xâm phạm và ức hiếp láng giềng. Bằng cách đó, Trung Quốc muốn thế giới quên đi tất cả những xung đột trước đây, như cuộc chiến với Ấn Độ năm 1962 hay với Việt Nam năm 1979.

Thế nhưng, mọi thứ đã thay đổi trong năm 2014. “Giấc mơ Trung Hoa” của ông Tập Cận Bình chỉ là một vỏ sò trống rỗng, mà ai cũng có thể tự làm đầy tùy theo ý của mình, nhất là kể từ khi ông Chủ tịch Tập quyết định tăng cường sức mạnh quân sự cho đất nước.

Đương nhiên danh sách các vụ tranh chấp lãnh thổ với các quốc gia láng giềng cũng không phải mới mẻ gì. Chỉ có điều đáng chú ý là thái độ của Bắc Kinh đã hoàn toàn thay đổi chỉ trong vòng có vài năm. Từ lâu vốn nổi tiếng là cẩn trọng và chủ trương giữ nguyên “hiện trạng”, Trung Quốc giờ đây cảm thấy có đủ tự tin làm “kẻ xúi giục gây rối” trong khu vực.

Tác giả bài viết công nhận rằng trong vụ tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư với Nhật Bản, cũng có một phần lỗi của chính quyền Tokyo. Việc chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa ba hòn đảo nằm trong quần đảo đã làm cho Bắc Kinh bực tức và theo lôgic đã đẩy Trung Quốc đi đến hành động đối đầu.

Nhưng điều đáng nói ở đây là cách hành xử hằng ngày của Trung Quốc. Từ nhiều thập niên nay, vùng quần đảo tranh chấp đó đã nằm dưới sự quản lý của chính quyền Nhật Bản. Trung Quốc ngang nhiên cho máybay chiến đấu tiến gần các máy bay trinh sát của Nhật là một hành động "khiêu khích" quân sự cực kỳ nguy hiểm. Sốc hơn nữa là Bắc Kinh đơn phương ngang ngược thiết lập vùng nhận dạng phòng không trong khu vực, bao gồm cả vùng đang diễn ra tranh chấp giữa Nhật Bản và Hàn Quốc.

Nhà báo Gabriel Grésillon

Đối với các quốc gia láng giềng phía Nam, Bắc Kinh cho xây dựng các cơ sở hạ tầng trên các vùng đảo đang có tranh chấp với Việt Nam và Philippines. Từ những quan sát đó, tác giả bài viết nhận định rằng, bất kể là lý do nào đi chăng nữa, các hành động gây hấn đó dù hợp pháp hay không, cho thấy có sự thay đổi về vị thế ngoại giao của Trung Quốc.

Đó là, cường quốc thứ hai trên thế giới này không còn là một quốc gia hòa bình nữa, mà đã trở thành “kẻ gây hấn tiềm tàng” trong toàn khu vực. Dẫu rằng sự đảo chiều này có vẻ như được nhìn nhận, trong thực tế, nó còn hàm chứa một mối nguy quan trọng cho đất nước: sự sụp đổ uy tín của quốc gia.

Tác giả lưu ý: “Để gầy dựng uy tín phải mất nhiều thời gian, nhưng tiếng xấu thì bám lấy rất là nhanh”. Đó chính xác là những gì Trung Quốc đang làm. Một mặt Trung Quốc xác định tính cần thiết xây dựng “quyền lực mềm” để cạnh tranh với Mỹ, như cho đầu tư ồ ạt để triển khai hệ thống Viện Khổng Tử trên toàn thế giới. Nhưng song song với chiến dịch này, Bắc Kinh lại đánh đi những tín hiệu đe dọa gây sợ cho các nước láng giềng và cộng đồng quốc tế.

Gabriel Grésillon nhận thấy bất chấp việc sử dụng khôn khéo hình ảnh gấu trúc như là một công cụ ngoại giao, người ta cũng không thể nào xem Trung Quốc như là một kẻ khổng lồ vô hại đang ngủ yên. Và kết quả của những hành động đó là các nước xung quanh đang cố hợp lại tạo thành một mặt trận chung.

Tác giả cho rằng nếu thật sự muốn phát triển “quyền lực mềm” của mình, Trung Quốc cần phải có một thái độ khác cũng như học thuyết ngoại giao chín chắn hơn, xứng tầm với vị trí cường quốc mà họ muốn thể hiện trên trường quốc tế.

Nhưng cho đến thời điểm này, về mặt chính thức đa phần cách ứng xử bên ngoài lãnh thổ đều được minh chứng bằng một nguyên tắc bất di bất dịch: không can dự. Điều đó cũng có nghĩa là Trung Quốc chỉ có một nguyên tắc: thờ ơ đối với những gì không liên quan đến mình và dùng vũ lực khi có dính đến lợi ích của mình.