Điểm yếu của kinh tế Trung Quốc là gì?

Người  dân thế giới biết đến Trung Quốc bởi hàng nhái, hàng giả chứ ít có những sản phẩm mang tầm vóc thế giới

Từ 3 thập niên gần đây, Trung Quốc đã dần tiến lên tới vị trí cường quốc kinh tế thứ nhì trên thế giới, vượt qua Nhật Bản và chỉ còn kém Mỹ.

Bằng hoạt động xuất khẩu hay gia công sản phẩm cho những công ty nước ngoài, Trung Quốc tích lũy được một ngân khoản ngoại tệ khổng lồ và trở thành chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Mỹ. Qua giai đoạn khủng hoảng tài chính toàn cầu, nếu Mỹ cũng như  châu Âu phải chật vật mới trở lại được mức tăng trưởng kinh tế khiêm nhượng trên dưới 2.0% thì Trung Quốc vẫn còn duy trì được ở mức 7% dù rằng như thế là đã sút giảm nhiều so với mức trên 10% liền trong hai thập kỷ trước.

Trên khắp thế giới hiện nay,  hầu hết những món hàng đều thấy hàng chữ “Made in China”. Điều ấy có thể khiến người ta nghĩ rằng nền kinh tế Trung Quốc sẽ dễ dàng tiếp tục phát triển mạnh và nhanh. Tuy nhiên nhìn kỹ thì thấy nền công kỹ nghệ Trung Quốc dù có thể sản xuất được tất cả mọi thứ, nhưng thiếu sáng tạo được ra nhiều sản phẩm riêng, có giá trị xác định vai trò và vị trí cạnh tranh của họ trên thị trường quốc tế. Công nghiệp Trung Quốc hầu hết mới chỉ là tập hợp của những xưởng lắp ráp cho các công ty nước ngoài hay những sản phẩm sao chép của nước ngoài. Nhiều máy tính bảng iPad của Apple được lắp ráp tại Trung Quốc nhưng Trung Quốc chưa chế ra được những sản phẩm riêng có tầm mức ảnh hường rộng lớn như iPad. Hãng điện tử  khổng lồ Lenovo đưa ra những sản phẩm rẻ tiền hơn nhiều hãng khác trên thế giới, nhưng mặt hàng của họ cũng chỉ là máy tính bàn, labtops, máy tính bảng hay điện thoại thông minh đã quen thuộc, chưa có sáng kiến  mới mẻ  độc đáo nào khác.

Yếu kém căn bản ấy kết hợp với những khó khăn nảy sinh từ hoàn cảnh kinh tế xã hội biến chuyển trong cũng như ngoài nước,  sẽ tới một lúc là trở lực cho sự phát triển của Trung Quốc khi họ buộc phải có đủ khả năng cạnh tranh với các quốc gia giầu như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu cũng như những quốc gia đang thăng tiến như Ấn Độ, Brazil.

Về tình hình kinh tế Trung Quốc hiện tại và tương lai, Michael Schuman trong một bài viết trên tạp chí Time số đề ngày 18/11 cho rằng nền kinh tế Trung Quốc có 5 vấn đề phải đối phó: Thứ nhất, lao động không còn rẻ. Dân Trung Quốc già đi nhanh chóng, hậu quả của chính sách gia đình một con, số công nhân chịu làm công việc buồn nản trong các giây chuyền sản xuất giảm xuống và công nhân có chuyên môn đòi hỏi được trả công khá hơn. Lương công nhân Trung Quốc trong 10 năm vừa qua đã tăng lên 5 lần tới khoảng 500 USD một tháng. Nhiều công ty  nước ngoài trước đây tìm đến Trung Quốc để dùng lợi thế nhân công rẻ, bây giờ bắt đầu tìm đường rút đi. Một số công ty Mỹ chuyển sang Ấn Độ, nơi tiền lương công nhân rẻ hơn 75%. Ngay cả công ty Trung Quốc như hãng giầy Huajian cũng tìm đường đầu tư lập xưởng sản xuất ờ Ethiopia, châu Phi. Nhóm tư vấn Boston Consulting Group nhận xét là chi phí sản xuất tại Trung Quốc tới năm 2015 sẽ lên ngang bằng Mỹ, chưa kể những trở ngại khác về hiệu quả kinh tế như sự thiếu linh động về nguồn cung cấp và  cơ hội trên thị trường do nơi sản xuất xa.

Thứ nhì, các công ty Trung Quốc thiếu kỹ năng. Ngoại trừ một số ít như Huawei, công ty sản xuất trang bị viễn thông, có giá trị cạnh tranh toàn cầu, nhiều công ty Trung Quốc không có đủ trình độ chuyên nghiệp. Geely, công ty chế tạo xe hơi ở Hàng Châu năm 2006 đã giới thiệu chiếc xe Trung Quốc đầu tiên tại hội chợ quốc tế xe hơi Bắc Mỹ tại Detroit, nhưng rồi sau đó Geely không thành công trong dự án xuất khẩu xe du lịch ra thị trường quốc tế. Nhà sáng lập công ty Li Shufu nhìn nhận rằng,xe của mình chưa đủ khả năng cạnh tranh với xe Mỹ, Nhật, Hàn Quốc vì còn kém nhiều tính năng và vấn đề quản lý công ty không thích ứng với những cải tổ và tiến bộ mới cần phải có kịp thời. Tại Trung Quốc, khách hàng có khả năng mua xe vẫn chuộng các nhãn hiệu quốc tế như Chevy, Volkswagen, Hyundai kể cả xe của những hãng này lắp ráp tại Trung Quốc. Trong ngành đóng tàu biển, Trung Quốc đã vượt qua Hàn Quốc tính theo  tải trọng, nhưng các hãng Trung Quốc hầu hết đều chỉ chế tạo theo đơn đặt hàng và kiểu mẫu của các công ty nước ngoài, họ chưa đạt tới trình độ áp dụng được những sáng kiến kỹ thuật mới như Hàn Quốc.

Thứ ba, kỹ nghệ Trung Quốc cần có những phát kiến và sản phẩm mới. Việc này không dễ dàng vì đòi hỏi phải có tổ chức nghiên cứu và phát triển.  Một trường hợp hiếm hoi như Tancent ở Thẩm Quyến là công ty đã sản xuất được nhiều thiết bị điện tử di động, có hệ  chuyển tin WeChat rất phổ thông. Còn Xiaomi có thể cạnh tranh với Apple ở Trung Quốc bằng điện thoại thông minh giá rẻ nhưng thuộc vào thế hệ đã cũ từ 3 năm. Cựu Thủ tướng Ôn Gia Bảo trước kia đã phàn nàn rằng “Sinh viên không chỉ học kiến thức, họ phải học cách hành động và vận dụng bộ não”. Sinh viên Trung Quốc nhiều người rất xuất sắc nhưng không ứng dụng được khả năng của họ vào thực tế. Songukrishnasamy, giám đốc trung tâm nghiên cứu và phát triển của Honeywell ở Thượng Hải cho biết các kỹ sư Trung Quốc thường chỉ muốn làm cái gì được yêu cầu, họ không đề ra sáng kiến mới vì ngại nếu không thành công sẽ chịu trách nhiệm.

Điểm yếu kém thứ tư của kinh tế Trung Quốc là không tạo ra đươc những thương hiệu có tầm cỡ toàn cầu. Hãng điện tử Lenovo hay hãng sản xuất đồ gia dụng Haier là những tên được cả thế giới biết đến, nhưng thuộc số rất hiếm của Trung Quốc. Chi tiêu vào việc quảng cáo của các công ty Trung Quốc không đủ để thương hiệu của họ trở thành quen thuộc. Hơn nữa cũng do thực tế giới hạn về sáng tạo, Trung Quốc không có nhiều sản phẩm độc đáo hấp dẫn trên thị trường. Các hãng Trung Quốc chú trọng đến sản phẩm của họ hơn tới khách hàng cho nên dù sản phẩm tốt hơn nhưng khách hàng không tăng hơn. P.T. Black, chuyên viên về giới tiêu thụ ở Thượng Hải, nhận định: “Có một điểm yếu kém chung của các công ty mà tôi coi là thuộc về nhân tính, nghĩa là sự chú trọng tới người khác. Nếu không nhắm khách hàng là mục tiêu để hành động thì không thể nào tạo nên một thương hiệu có giá trị quần chúng”. Dân Trung Quốc vẫn ưa chuộng những thương hiệu nước ngoài, từ giầy Adidas, Nike, thời trang Clairborne, Giovanni, tới cà phê Starbucks.

Cuối cùng là vấn đề quản trị điều hành. Để sửa chữa những khó khăn và yếu kém nói trên, cần tới một hệ thống quản lý điều hành đủ khả năng và linh lợi. Điều này không chỉ thuộc cục bộ các công ty mà còn đòi hỏi sự cải cách trong toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc trong đó các công ty quốc doanh vẫn chiếm phần khống chế khiến cho lãnh vực tư nhân phải cạnh tranh không vượt thoát xa hơn được. Nhân sự có  khả năng quản lý điều hành không nhiều, mặc dù người Hoa vẫn có tiếng là giỏi về hoạt động kinh doanh,  nhưng trong tình hình cạnh tranh toàn cầu hiên nay, mọi thứ đều thay đổi, sự khôn ngoan và kinh nghiệm cũ hàng trăm năm không đủ bảo đảm thành công.