Cần tận dụng những "dòng hải lưu" đầu tư, thương mại…

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc:

Việt Nam giờ đây đã là một “công xưởng lớn” của thế giới và là một điểm tựa cho nhiều tập đoàn xuyên quốc gia cung ứng sản phẩm, dịch vụ cạnh tranh tại khu vực và trên toàn cầu. Sự hiện diện của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới ở Việt Nam như Samsung, Intel, Canon, Fujitsu, Toyota, Honda, Nike… và hàng nghìn DN FDI khác là bảo chứng cho chất lượng môi trường đầu tư và triển vọng tăng trưởng của Việt Nam.

Bên cạnh đó, sự lớn mạnh của nhiều tập đoàn kinh tế tư nhân của Việt Nam cũng cho thấy môi trường kinh doanh của Việt Nam hoàn toàn có thể ươm mầm nên những DN lớn, có tầm cỡ và khả năng cạnh tranh cao, là đối tác xứng tầm của các tập đoàn quốc tế.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng:

Trong thời gian qua, Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực, nhất là sự nhiệt huyết, năng động của người đứng đầu Chính phủ, quan tâm đến rất nhiều khía cạnh của cộng đồng DN. Tuy nhiên, sự nỗ lực đến từ một phía là chưa đủ. Cần có sự chủ động, tham gia tích cực của chính cộng đồng DN trong hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư, kinh doanh.

Ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): Cải cách hành chính chưa như kỳ vọng

Thương mại toàn cầu và các chuỗi giá trị đang dịch chuyển và Việt Nam sẽ là một trong những nền kinh tế được dự báo sẽ hưởng lợi nhiều từ quá trình này. Nhưng tất cả mới chỉ là cơ hội. Chìa khóa thành công cho quá trình chuyển cơ hội thành hiện thực chính là công cuộc cải cách thể chế trong nước. Hội nhập và cải cách thể chế luôn là “cặp song sinh” tạo ra những động lực chính cho sự phát triển của Việt Nam.

Cộng đồng doanh nghiệp (DN) đánh giá cao nỗ lực cải cách của Chính phủ trong năm qua, đặc biệt là ở 2 điểm sáng: Chương trình cải cách hành chính, cắt giảm 50% điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính kiểm tra chuyên ngành cùng những nỗ lực bước đầu trong việc xây dựng Chính phủ điện tử và nền kinh tế số.

Tuy vậy, kết quả vẫn chưa được như kỳ vọng. Tính đến tháng 9/2018, theo khảo sát của VCCI, có tới 58% DN vẫn phải “xin” các loại giấy phép kinh doanh có điều kiện và 42% DN trong số đó cho biết họ gặp khó khăn khi xin giấy phép và chỉ có 13% thủ tục đăng ký kinh doanh được tiến hành trực tuyến, 68 thủ tục kiểm tra chuyên ngành có thể thực hiện được trên cổng thông tin một cửa quốc gia…

Việc nộp thuế của DN đã thuận lợi hơn, chủ yếu do ứng dụng công nghệ thông tin, nhưng tình trạng quy định pháp luật về thuế thiếu rõ ràng, gây ra cách hiểu không thống nhất giữa DN và cơ quan thuế và thậm chí giữa các cơ quan thuế vẫn và chậm được khắc phục. Công tác thanh tra, kiểm tra có chuyển biến tích cực, vẫn còn tới 40% DN bị thanh tra, kiểm tra từ 2 lần trở lên trong năm, 14% DN cho biết có sự trùng lặp về nội dung giữa các cuộc thanh tra, kiểm tra...

Những con số đó cho thấy môi trường kinh doanh mặc dù đã có cải thiện nhưng vẫn còn nhiều vướng mắc và khoảng cách giữa các báo cáo kết quả cải cách trên giấy tờ với thực tiễn vẫn còn xa, dư địa cải cách vẫn còn lớn.

Để tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy phát triển DN, chúng tôi kiến nghị Chính phủ tiếp tục thực hiện cắt giảm điều kiện đầu tư, kinh doanh và kiểm tra chuyên ngành. Trong quá trình cắt giảm hiện đang nảy sinh vấn đề chưa thống nhất về tiêu chí xác định quy định nào cắt bỏ hay giữ lại, do vậy cần sớm có tiêu chí thống nhất về tiêu chuẩn của điều kiện đầu tư, kinh doanh để bảo đảm thực thi có hiệu quả và nhất quán.

Về cải cách thủ tục hành chính, nên quy định DN chỉ cần nộp hồ sơ tại một cơ quan Nhà nước và những thông tin về DN sẽ trao đổi tự động giữa các các cơ quan khác khi có yêu cầu mà không cần DN phải trình mỗi nơi một bộ hồ sơ. Đồng thời cho phép DN làm nhiều thủ tục cùng một lúc, hạn chế tối đa việc phải hoàn thành xong thủ tục này mới được bắt đầu làm thủ tục khác. Cần tăng cường cơ chế giám sát, theo dõi, đánh giá cán bộ tiếp nhận và xử lý thủ tục hành chính của người dân và DN để tạo áp lực nâng cao trách nhiệm và tính chuyên nghiệp…

Công tác đối thoại, giải quyết khó khăn, vướng mắc của người dân và DN nên được giao cho các hiệp hội chuẩn bị về mặt nội dung cũng như mời DN tham gia chứ không nên để cơ quan chính quyền trực tiếp làm. Cần có tổ chức độc lập khách quan giám sát quá trình giải quyết và công khai kết quả giải quyết vướng mắc từ người dân và DN. Ở các tỉnh, thành phố, cần giao nhiệm vụ cho cơ quan thanh tra tỉnh làm đầu mối điều phối các hoạt động thanh tra, kiểm tra DN trong tỉnh, thành phố, kể cả các cuộc thanh tra, kiểm tra của các bộ, ngành Trung ương. Các bộ, ngành và địa phương cần công khai, minh bạch thông tin trên website cơ quan chính quyền, đặc biệt là việc đăng tải đầy đủ các thông tin như các quy hoạch, kế hoạch phát triển, các dự án đầu tư công, đấu thầu, các dự án kêu gọi đầu tư, các dự án đối tác công tư... Những thông tin về phản hồi, đánh giá, phản ánh vướng mắc kiến nghị, khiếu nại của DN cũng cần được chú ý đăng tải. Danh sách các đối tượng được thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch cũng cần được công bố công khai.

Ông Michael Kelly - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam (AmCham): Giảm rủi ro kinh doanh mang lại nhiều lợi ích

Căng thẳng thương mại đang diễn ra giữa Hoa Kỳ - Trung Quốc đang đặt các cơ sở sản xuất tập trung ở một số quốc gia đơn lẻ trước những rủi ro lớn, qua đó kích hoạt việc tái tổ chức chuỗi cung ứng.

Một cuộc khảo sát gần đây của AmCham với các DN Hoa Kỳ ở Trung Quốc cho thấy 1/3 đã di dời hoặc đang cân nhắc di chuyển một số cơ sở sản xuất của họ ra nước ngoài trong bối cảnh căng thẳng thương mại.

Trung Quốc vẫn sẽ là một thành viên quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, chúng tôi thấy rằng, việc các công ty và các nhà cung cấp di chuyển một số hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc và Việt Nam đang có được lợi ích từ một số DN đó. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để Việt Nam có thể tận dụng triệt để cơ hội này, tiếp tục giữ vững tốc độ tăng trưởng kinh tế?

Thực tế cho thấy, Việt Nam đã thu hút được nhiều vốn đầu tư nước ngoài. Nhưng một số nhà chức trách đang đặt câu hỏi rằng, liệu việc có nhiều DN nước ngoài tại Việt Nam đã thật sự tốt cho nền kinh tế hay không? Ví dụ, một đại biểu Quốc hội gần đây đã nói: Với các DN có vốn đầu tư trực tiếp bước ngoài chiếm hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu, Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng lớn khi những DN này rút khỏi Việt Nam.

Phải nói rằng, tất cả chúng ta đều muốn rằng, không có lý do gì mà các công ty nên rời khỏi Việt Nam. Và để làm điều đó, các nhà đầu tư nước ngoài cần một sân chơi bình đẳng, không chỉ để thu hút vốn đầu tư nhiều hơn trong tương lai mà còn để duy trì vốn đầu tư đã có hiện nay. Những thay đổi thường xuyên và hồi tố của các đạo luật và quy định, bao gồm thuế suất và chính sách, là những rủi ro đáng kể đối với các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Những thay đổi này ảnh hưởng đến kế hoạch đầu tư và kinh doanh của các dự án đã được cấp phép. AmCham khuyến nghị cơ quan quản lý cần xem xét việc hướng dẫn về bảo vệ đầu tư để ngăn chặn hiệu ứng tiêu cực của các điều luật, quy định mới đối với các dự án đầu tư hiện nay.

Với vai trò là các nhà đầu tư lớn tại Việt Nam, các DN Hoa Kỳ rất quan tâm đến sự thành công tiếp nối tại thị trường này. Chúng tôi tin rằng, môi trường đầu tư, kinh doanh Việt Nam có thể được cải thiện hơn nữa thông qua các động thái tăng năng suất và giảm chi phí cũng như giảm rủi ro kinh doanh. Theo đó, các thủ tục hành chính ràng buộc phi hiệu quả phải được kiểm soát, khung pháp lý và thuế của quốc gia phải được ổn định và có thể dự đoán được. Việc giảm chi phí và rủi ro kinh doanh sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho các DN Việt Nam, mà còn thúc đẩy mạnh mẽ tinh thần kinh doanh - khởi nghiệp, nâng cao khả năng cạnh tranh và tăng trưởng trong tương lai của Việt Nam.

Ông Kenneth Atkinson - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Anh tại Việt Nam (BBGV): Các hình phạt thuế là mối quan ngoại lớn

Cộng đồng DN nước ngoài lo ngại về việc tăng thuế do những nguyên nhân không phù hợp để bù đắp thâm hụt ngân sách. Phần lớn thành viên của chúng tôi cùng với các DN nước ngoài hoạt động tại Việt Nam đều hiểu rõ tầm quan trọng và lợi ích của việc nộp thuế kịp thời và chính xác.

Quan ngại của BBGV là vấn đề này đang gây ra những khó khăn cho các thành viên đang hoạt động tại Việt Nam. Chúng tôi tuyệt đối không chấp nhận việc trốn thuế dưới bất kỳ hình thức nào, tuy nhiên, chúng tôi hiểu rõ những sai sót có thể xảy ra do lỗi quản trị. Tại Việt Nam, những lỗi này thường xảy ra bởi những bất cập do việc không thống nhất trong cách giải thích các luật và quy định về thuế và hải quan, thậm chí ngay cả giữa các phòng, ban ở các thành phố và tỉnh cũng khác nhau.

Việc thiếu nhân viên thuế và hải quan dẫn đến việc thanh tra thuế thường diễn ra muộn, có thể lên đến 5 năm sau kỳ báo cáo. Có những trường hợp vì nguyên nhân do sai sót của cơ quan thuế nhưng lại áp dụng hình phạt hành chính lên DN với lỗi thanh toán chậm, được xem là không công bằng và vô lý. Nhiều công ty đang phải chịu phí phạt này do cơ quan thuế không thể tiến hành kiểm tra hằng năm và một cách kịp thời. Khoản phạt thanh toán muộn được tính theo lãi suất xấp xỉ 20%/năm, sau thời hạn 5 năm sẽ gấp đôi số tiền phạt ban đầu. Các công ty đa quốc quốc gia chỉ ra sự bất công khi yêu cầu phải trả các khoản phí này trong khi nguyên nhân hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát của họ, mặc dù đã nộp giấy tờ đầy đủ và đúng hạn.

Thứ hai, chúng tôi quan ngại những thiệt hại này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trong tương lai nếu như không tìm ra được giải pháp. Khả năng thu hút đầu tư và trao đổi thương mại với Việt Nam phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh và chính sách thuế. Vấn đề này đang là mối bận tâm lớn của các DN đang hoạt động tại Việt Nam và sẽ tiếp tục trở thành yếu tố quan trọng để các DN xem xét, đánh giá ưu, nhược điểm và quyết định mở cơ sở hoạt động tại Việt Nam hay không.

Để giúp giải quyết vấn đề này, BBGV đề xuất thành lập một cơ quan độc lập lắng nghe kiến nghị của người nộp thuế về chính sách thuế, hình phạt hành chính của cơ quan thuế.