Venezuela khủng hoảng nước sinh hoạt nghiêm trọng

Người dân Venezuela đang chịu cảnh thiếu nước sinh hoạt nghiêm trọng

Ngoài cảnh người dân xếp hàng trước các siêu thị chờ mua lương thực thực phẩm, người ta còn nhìn thấy những dòng người tay xách can, thùng, chai lọ... đừng chờ lấy nước sinh hoạt. Chính phủ Venezuela nói rằng nguyên nhân là do mùa mưa đến trễ năm thứ 3 liên tiếp. Nhà chức trách đã ban hành một sắc lệnh kéo dài kỳ nghỉ lễ Phục sinh trong tháng 3, đóng cửa các trung tâm mua sắm và giảm số ngày làm việc trong tháng 4 vừa qua.

Những biện pháp này được đưa ra nhằm để bảo tồn lượng điện năng tiêu thụ khi mực nước trong đập thủy điện Guri – nơi cung cấp 65% nhu cầu năng lượng của toàn quốc, đã xuống thấp tới mức báo động.

Vào năm 2007, 2010 và đến thời điểm hiện nay, mực nước ở đập Guri đã nhiều lần giảm đến mức chỉ còn 244 mét trên mực nước biển. Nếu mực nước của con đập này chỉ cần giảm xuống dưới mức 240 mét, thì nhà máy điện này sẽ ngừng hoạt động, và 8 turbine sẽ bị ngưng, mất khoảng 5.000 công suất phát điện.

Trong một bài viết đăng trên tạp chí The Conversation gần đây, Julia Buxton, Giáo sư thuộc ngành Chính trị học So sánh tại Đại học Châu Âu tại Hungary cho rằng Venezuela có nguồn tài nguyên nước rất phong phú, nhưng nó nằm sai vị trí. Dựa theo ước tính của chính phủ, thì 85% tài nguyên nước nằm ở phía đông nam của đất nước, nhưng tại đây dân số chỉ có khoảng 10%. Ngược lại, chỉ có 15% tài nguyên nước nằm ở phía bắc – khu vực này là nơi đô thị hoá rất nhanh chóng của đất nước, tập trung phần lớn người dân sinh sống tại đó.

Việc đầu tư cơ sở hạ tầng vào những năm 1950 và 1960 đã cải thiện được nguồn cung cấp, giúp cho 80% các hộ gia đình Venezuela tiếp cận với nguồn nước sinh hoạt. Nhưng việc đầu tư và quy hoạch theo kiểu như vậy vẫn không sao đáp ứng nổi nhu cầu cũng như mức tiêu thụ trung bình khoảng 350 lít nước mỗi ngày (hiện nay với 4 triệu cư dân tại thủ đô Caracas, thì mỗi ngày họ tiêu thụ khoảng 450 lít nước).

Năm 1989, do thất vọng tràn trề với tình trạng thiếu thốn, với những dịch vụ kém hiệu quả, tình trạng ô nhiễm, hoạt động khai thác bất hợp pháp, và sự suy giảm về mặt tiêu chuẩn chất lượng của nguồn nước nên những nguyên nhân này đã dẫn đến sự hình thành một khuôn khổ điều tiết mới. Điều này đã phi tập trung hóa được việc nhà nước nắm độc quyền phân phối các dịch vụ về nguồn nước sinh hoạt, phân tách nó thành 10 khu vực tiện ích, và hình thành thêm một cơ quan mới: cơ quan quản lý nguồn nước quốc gia Empresa Hidrologica de Venezuela (gọi tắt là Hidroven).

Riêng các quận huyện đông dân cư trên toàn liên bang thì được phục vụ bởi Hidrocapital (một cơ quan quản lý nguồn nước tại Caracas). Dự án này được ra đời vào năm 1991, trong đó ưu tiên cải tạo cống dẫn nước nhằm lấy nước từ các độ sâu thuộc lưu vực sông Tuy. Tuy nhiên, việc siết chặt chế độ phân phối nguồn nước cũng như những cuộc biểu tình ngoài xã hội vẫn tiếp tục diễn ra song song trên toàn quốc vào những năm 1990. Sự kỳ thị và tẩy chay tư nhân hóa các ngành dịch vụ về nước sinh hoạt đã gây rất nhiều khó khăn cho chính phủ khi xúc tiến những chương trình có vốn đầu tư từ nước ngoài.

Chính sách sử dụng nguồn nước sinh hoạt thường xuyên bị thay đổi trong những nhiệm kỳ mà ông Chavez còn giữ chức Tổng thống. Chính phủ đã có những bước căn bản để giải quyết cuộc khủng hoảng trầm trọng về nguồn nước – mà hầu hết các cư dân sống ở các khu ổ chuột luôn bị ảnh hưởng. Những bước căn bản này chính là nền tảng hỗ trợ cho chính quyền của ông Chavez.

Sau khi Viện Thống kê Quốc gia công bố một nghiên cứu vào năm 2001 cho thấy 231 trong tổng số 335 thành phố của Venezuela không có đủ các dịch vụ nước và vệ sinh môi trường, 4,2 triệu người không được tiếp cận với nguồn nước máy và khoảng 8 triệu người không được cung cấp đầy đủ thiết bị vệ sinh, thì Bộ Luật Nước sạch và Vệ sinh môi trường đã được ban hành bởi lệnh của Tổng thống. Để phù hợp với đường lối chủ trương của chính phủ là trao thêm quyền cho cộng đồng, bộ luật này cũng đã triển khai chính sách phi tập trung hóa việc quản lý nước xuống 7.000 thành viên thuộc liên minh “hội nghị bàn tròn” (là hiệp hội có liên quan đến việc giám sát nguồn nước ở cấp độ khu vực) liên kết với cơ quan quản lý nguồn nước quốc gia Hidroven.

Vào năm 2007, song song với tình trạng địa phương hóa nhằm quản lý các dịch vụ tiện ích, chính phủ cũng đã tiến hành quốc hữu hóa một số ngành công nghiệp then chốt, bao gồm luôn cả ngành điện.

Tuy nhiên, việc đầu tư và cung cấp cho cả hai lĩnh vực nước và điện (trong thập kỷ vừa qua, ước tính chính phủ đã bỏ ra 10 tỷ USD đầu tư cho nguồn nước và 60 tỷ USD đầu tư cho nguồn điện) vẫn không sao đáp ứng nổi tốc độ của nhu cầu do tăng trưởng dân số và kinh tế.

Cả nước Venezuela hiện nay đang bước vào một giai đoạn rất mang tính định mệnh. Hệ thống tài chính sụp đổ đã ngăn cản mọi khả năng đầu tư với quy mô lớn nhằm cải thiện nguồn nước của nhà nước. Và cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay của quốc gia này đã làm cho việc quản lý và bảo tồn tài nguyên môi trường không còn là vấn đề thiết yếu nữa.

Và đương nhiên, nó sẽ gây ra những hậu quả rất nguy hiểm về mặt sức khỏe. Nhiều hộ gia đình dự trữ nguồn nước khan hiếm có thể làm gia tăng dịch bệnh cho cả cộng đồng dân cư vốn rất dễ bị tổn thương do các căn bệnh do muỗi gây ra bao gồm virus Zika, sốt vàng, sốt xuất huyết, và sốt chikungunya (là bệnh do virus chikungunya lây nhiễm qua trung gian của muỗi truyền bệnh).

Xét về tổng thể, Venezuela đang trải qua tình trạng khan hiếm trầm trọng, khiến cho người ta lo ngại rằng một cuộc khủng hoảng nhân đạo sẽ nhấn chìm toàn bộ quốc gia Nam Mỹ giàu tài nguyên dầu lửa này. Thực phẩm, thuốc men, tiền bạc, điện, và nước đều ở ngưỡng thiếu hụt hoặc là không có sẵn, khi mà chính quyền của Tổng thống Nicolas Maduro đang phải đối mặt với nền kinh tế suy thoái, cũng như phải hứng chịu một đợt hạn hán rất nghiêm trọng.