Con tàu kinh tế Trung Quốc lại đứt phanh hãm

Hôm qua (27/7), chỉ số Shanghai Composite Index (SHCOMP) lại mất gần 8.5%, một mức sụt giá trong ngày chưa từng thấy từ lần tuột giá trước vào ngày 27/2/2007. Các chỉ số của thị trường Thẩm Quyến và ChiNext cũng lao dốc tương tự. Biến động này làm các thị trường chứng khoán châu Âu và Mỹ đều tơi tả.

Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân chính của vụ tuột giá lần này gồm hai yếu tố về ngắn hạn. Ngày 24/7, thống kê về đơn đặt hàng chế biến PMI của Trung Quốc, một chỉ số có tính dự báo về hoạt động sản xuất trong thời gian tới, sụt nặng hơn mọi dự đoán và báo hiệu tình trạng trì trệ kinh tế sắp tới. Khi sản xuất đình trệ thì lợi nhuận không thể tăng và giá cổ phiếu vì thế sẽ giảm.

Lý do thứ hai là sau khi tung mọi biện pháp bất thường để nâng giá cổ phiếu kể từ ngày 7/7, lãnh đạo Bắc Kinh có thể mệt mỏi buông tay xem sự thể trồi sụt ra sao. Ít ra là giới đầu tư suy đoán như vậy và rùng rùng tháo chạy.

Về dài hạn, lý do là cổ phiếu tại Trung Quốc được định giá quá cao so với khả năng sinh lời nên đã sụt từ đầu 7/2015 và sẽ còn sụt nếu không được nhà nước nâng đỡ. Nhà nước nâng giá được bao lâu? Giá sụt đến cỡ nào thì mới là vừa, là “đúng giá”?

Theo các nhà phân tích tài chính quốc tế, tính đến ngày 12/6/2015 thì giá cổ phiếu Trung Quốc vẫn cao hơn 55% “thực giá”. Họ dự báo rằng cổ phiếu Trung Quốc có thể sẽ mất phân nửa giá và thời gian điều chỉnh cũng sẽ kéo dài khá lâu, ít ra cũng 200 ngày. Tức là đợt tụt giảm lần hai này chưa phải là đỉnh điểm. Nên theo các chuyên gia, thị trường chứng khoán Trung Quốc còn “đổ lệ dài dài”.

Vì sao Bắc Kinh không thấy điều mà nhiều người đã báo trước từ lâu? Từ nhiều năm nay, giới chuyên gia khách quan đã nói mãi rằng công cuộc phát triển kinh tế Trung Quốc từ năm 1949 chẳng có gì là kỳ diệu. Phép lạ kinh tế Trung Quốc chỉ là một huyền thoại, điều không có mà cứ được loan truyền.

Các nước Đông Á từng áp dụng quy luật thị trường để tìm đà phát triển đều có nhiều thập niên tăng trưởng cao như vậy, rồi trước sau mỗi bước lại có khi hụt hẫng, bị biến động và khủng hoảng, nên phải sửa đổi. Sau Nhật Bản, các nền kinh tế khác tại Đông Á đã từng có giai đoạn tăng trưởng mà chỉ có Hàn Quốc và Đài Loan là thật sự vươn lên và vượt qua “cái bẫy của lợi tức trung bình” để trở thành công nghiệp hóa ngang hàng phương Tây và Nhật Bản.

Dù có dân số cao nhất thế giới và được 30 năm tăng trưởng ngoạn mục từ 1949 đến 2009, Trung Quốc chưa ra khỏi tình trạng này và như nhiều nước khác đã gặp, đang tới thời phải sửa đổi, chuyển hướng, để tránh khủng hoảng. Tai họa trên thị trường chứng khoán của Trung Quốc trong thời gian qua được cho là do tinh thần duy ý chí của lãnh đạo.

Từ cả chục năm nay, lãnh đạo Bắc Kinh thời Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đã công nhận rằng kinh tế Trung Quốc không cân đối, thiếu phối hợp, chẳng công bằng nên không bền vững. Nhưng họ sửa không được mà còn lao vào khủng hoảng với núi nợ khổng lồ tựa trái bóng. Và họ trao lại nhiệm vụ chuyển hướng cho thế hệ tiếp theo. Ông Tập Cận Bình lên lãnh đạo từ sau Đại hội 18 vào cuối năm 2012.

Sau 4 Hội nghị Ban chấp hành Trung ương, chi tiết về đường hướng cải cách đã được đề ra mà không chấp hành. Sau khi thấy thị trường địa ốc bị xì thì họ lại bơm tiền vào thị trường cổ phiếu với kết quả là bóng lại bể làm thị trường mất gần 4.00 tỷ USD hồi tháng trước. Chính quyền Bắc Kinh lại bít lỗ hà thì ra lỗ hổng. Là chuyện hôm 27/7 vừa qua khi bàn tay can thiệp của nhà nước bị bàn tay vô hình của thị trường bẻ thêm một ngón.

Sự cố hôm 27/7 cho thấy, những biện pháp đối phó của chính phủ sau lần chỉ số chứng khoán giảm rất nhanh và mạnh trước đây xem ra chỉ có tác dụng nhất thời chứ không lâu dài. Đó chỉ là giải pháp tình thế, trị liệu biểu hiện bề ngoài chứ chưa xử lý nổi tận gốc rễ. Và dường như thị trường chứng khoán Trung Quốc đã bắt đầu miễn dịch trước những biện pháp đối phó của chính phủ.

Các chuyên gia nhận định, nền kinh tế Trung Quốc “bự như con tàu Titanic” thì không chìm lỉm trong chớp mắt như cái xuồng lá và khi chìm thì cũng gây ra một vòng xoáy nguy hiểm ở chung quanh.

Các thị trường quốc tế đang nhìn vào vòng xoáy đó để tìm ra lối thoát gần xa khi Trung Quốc bị đắm. Lạc quan thì bị suy giảm - có đà tăng trưởng thấp hơn - nặng thì bị suy thoái là tăng trưởng âm, tức là bị khủng hoảng và vỡ nợ dây chuyền. Tình trạng này có thể kéo dài nhiều năm.

Ngay trước mắt, khi kinh tế suy giảm thì yếu tố cung cầu khiến các nước bán nguyên nhiên vật liệu cho kinh tế Trung Quốc đều lâm nạn. Yếu tố ấy giải thích vì sao các thương phẩm đều sụt giá mạnh, kể cả dầu thô.