Nông nghiệp trước sức ép cạnh tranh trong TPP

Tại hội thảo “Tác động của TPP đối với nông nghiệp và lao động Việt Nam” do Trường Đại học Văn Hiến tổ chức tại TP HCM ngày 28/10, TS. Hà Công Tuấn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đánh giá, thách thức đối với ngành nông nghiệp trong TPP cơ bản từ 3 vấn đề: nền nông nghiệp phổ biển là sản xuất nhỏ, quy mô hộ gia đình, xuất khẩu nông sản thô; sức ép từ cạnh tranh với hàng nhập khẩu do giảm thuế quan cho tất cả các đối tác trong TPP và sức ép từ các rào cản phi thuế quan trong tiêu thụ một số mặt hàng nông sản nếu ta vẫn duy trì cách quản lý chất lượng như hiện nay.

Hiện nay, cả nước có khoảng 3.500 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp nhưng chủ yếu là những doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Doanh nghiệp có vốn dưới 5 tỷ đồng chiếm khoảng 60%, không thâm nhập được vào hệ thống phân phối chính nên xuất khẩu thiếu bền vững và không chi phối được thị trường.

Hầu hết các hộ nông dân, lực lượng sản xuất cơ bản của nông nghiệp thì rất yếu về tiềm lực kinh tế, sản xuất đơn lẻ, không tương thích với kinh tế thị trường và hội nhập hiện nay.

Cụ thể, nước ta có 11,9 triệu hộ sản xuất nông nghiệp, nhưng có đến 80% có diện tích canh tác dưới 1ha; hơn 4 triệu hộ nuôi lợn thì 77% nuôi dưới 5 con; 7,9 triệu hộ nuôi gà thì 90% nuôi dưới 49 con; tổng số 21 triệu lao động nông nghiệp thì có trên 97% không được đào tạo về nghề nghiệp.

Trong đó, đặc biệt ngành chăn nuôi được xác định có nhiều yếu thế khi tham gia TPP bởi trình độ thấp nhưng phải cạnh tranh với những nước có nhiều lợi thế và trình độ vượt trội như: Canada, Australia, Mỹ.

Bên cạnh đó, hiện nay xuất khẩu nông sản của nước ta chủ yếu ở dạng nguyên liệu thô hoặc mới qua sơ chế, gia công nên giá cả, chất lượng và giá trị tăng thêm của nông sản xuất khẩu rất thấp.

Theo ông Nguyễn Đình Bích, Nguyên Phó trưởng Ban nghiên cứu chiến lược phát triển thương mại, Viện Nghiên cứu Thương mại Bộ Công Thương, Việt Nam là một nền kinh tế với tỷ trọng nông nghiệp còn quá lớn, lớn nhất trong TPP nhưng tài nguyên quan trọng bậc nhất cho sản xuất nông nghiệp là đất nông nghiệp lại quá ít.

Trong khi tổng dân cư trong khu vực nông thôn của cộng đồng TPP hiện hơn 180 triệu người thì riêng Việt Nam đã có hơn 60 triệu người nhưng quỹ đất nông nghiệp của Việt Nam chỉ chiếm vỏn vẹn 1% quỹ đất nông nghiệp của TPP.

Một thách thức khác không nhỏ đối với nông sản Việt Nam là vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, quy trình sản xuất, nguồn gốc xuất xứ… Các vấn đề này dễ vấp phải các hàng rào phi thuế quan, thậm chí nhiều trường hợp còn có thể bị áp mức thuế trừng phạt cao hơn nhiều lần với mức thuế thông thường.

PGS.TS Nguyễn Minh Đức, Giám đốc điều hành Trường Đại học Văn Hiến cho rằng, nếu không chú trọng đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm các nông sản Việt Nam không chỉ gặp khó khăn trong xuất khẩu mà thậm chí còn không tiêu thụ được ngay ở thị trường nội địa khi Việt Nam đã cam kết bãi bỏ thuế suất đối với nông sản nhập từ các nước thành viên TPP hay từ các nước ASEAN. Thực tế trong những năm qua, kim ngạch nhập khẩu nông sản của nước ta gia tăng nhanh chóng, tạo ra áp lực canh tranh cho nông sản trên thị trường nội địa.

Trước vô vàn những khó khăn đặt ra cho ngành nông nghiệp trong hội nhập, các chuyên gia nhận định, nếu guồng máy quản lý, nông dân và doanh nghiệp không cải cách và liên kết thì trong sân chơi bình đẳng chung với sự điều tiết khách quan của thị trường, ta dễ bị “thua trên sân nhà”.

Do đó, cùng với quá trình hội nhập ngày càng sâu rộng, TPP là động lực và là yêu cầu bắt buộc phải tái cơ cấu ngành nông nghiệp nếu muốn vượt qua thách thức, tận dụng cơ hội. Trong thời gian tới cần tiếp tục đẩy mạnh nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, phát triển chuỗi cung ứng cho nông sản để nâng cao sức cạnh tranh.

Mai Phương