Mặt trái mức giá bằng 0!

Ảnh minh họa.

Ngày 17-12-2015, NHNN ban hành Quyết định số 2589/QĐ-NHNN, có hiệu lực từ 18.12.2012, tiếp tục hạ lãi suất tiền gửi cá nhân bằng USD từ 0,25%/năm về 0%, Hành động này là sự tiếp nối việc hạ lãi suất tiền gửi USD với cá nhân từ 0,75%/năm xuống còn 0,25%/năm và tiền gửi bằng USD của các tổ chức bằng 0% đã thực hiện từ 28-9-2015.

Tiền gửi ngân hàng không được hưởng lãi suất, thậm chí cho vay với lãi suất âm không phải là dị thường và hy hữu trên thế giới. Nhưng năm 2015 chứng kiến lần đầu tiên trong 30 năm lịch sử ngân hàng Việt Nam thời Đổi mới và hội nhập,  NHNN thực hiện chính sách không cho tiền gửi bằng USD được hưởng lãi suất.

Việc hạ lãi suất tiền gửi USD là hợp lý nhằm nhất quán thực hiện chủ trương của Chính phủ về chống đô la hóa và hỗ trợ trực tiếp cho việc chuyển từ quan hệ huy động - cho vay bằng ngoại tệ, sang quan hệ mua - bán bằng ngoại tệ, giảm tích trữ ngoại tệ từ doanh nghiệp và cá nhân.

Từ năm 2011 đến nay, NHNN đã từng bước thu hẹp hoạt động tín dụng ngoại tệ thông qua thu hẹp đối tượng cho vay bằng ngoại tệ và liên tục giảm dần lãi suất tiền gửi USD của tổ chức và cá nhân, nhằm hạn chế lợi ích của việc nắm giữ USD, qua đó khuyến khích tổ chức và cá nhân chuyển đổi USD sang VND, giảm tình trạng đô la hóa và tăng cung ngoại tệ cho thị trường để chuyển đổi sang VND hoặc thực hiện đầu tư theo mục tiêu xác định.

Hơn nữa, việc điều chỉnh này còn dựa trên thực tế Việt Nam có xuất siêu khoảng 500 triệu đô la Mỹ trong tháng 10-2015 và tiếp tục xuất siêu khoảng 260 triệu đô la Mỹ trong tháng 11-2015. Giải ngân vốn FDI thực hiện tăng trên 17% so với cùng kỳ. Dòng kiều hối tiếp tục đổ vào Việt Nam. Huy động tiền gửi ngoại tệ của các tổ chức cũng như cá nhân tại các ngân hàng vẫn tăng trong hai tháng sau khi NHNN hạ lãi suất tiền gửi USD trong tháng 9-2015. Ngoài ra, vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào Việt Nam chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng nguồn vốn vào ra của Việt Nam.

Việc hạ lãi suất tiền gửi ngoại tệ với cá nhân về 0% hy vọng ít gây tác động tiêu cực tới kiều hối, nhất là kiều hối vào Việt Nam nhằm 2 mục đích chính là trợ cấp cho thân nhân và đầu tư, chứ không nhằm hưởng chênh lệch lãi suất USD trên thị trường trong và ngoài nước.

Thực tế cho thấy, mặc dù lãi suất tiền gửi đô la Mỹ đã giảm từ tháng 9-2015, nhưng huy động ngoại tệ trên địa bàn TPHCM vẫn tăng đều trong các tháng sau đó. Nhiều tổ chức, cá nhân vẫn giữ ngoại tệ, chứ không bán để chuyển thành tiền đồng như kỳ vọng của NHNN là có những lý do riêng, không hoàn toàn vì lãi suất. Đặc biệt, nếu kéo dài tình trạng lãi suất tiền gửi USD bằng 0%, trong khi lãi suất tiền gửi bằng USD trên thế giới lại tăng, nhất là sau động thái điều chỉnh lãi suất lên mức 0,25-0,5% của FED vừa qua, không loại trừ sẽ xuất hiện nguy cơ dòng chảy ngược USD ra nước ngoài để gửi vào các ngân hàng quốc tế có lãi suất tiền gửi USD và độ tin cậy cao hơn trong nước. Khi đó, mục tiêu tăng cung USD sẽ khó đạt và căn cứ để hạ lãi suất tiền gửi USD có thể phải cân nhắc lại.

Vì vậy, NHNN cũng cần có kịch bản chủ động cho phương án xử lý các hệ lụy có thể xảy ra khi đồng thời hạ trần lãi suất tiền gửi USD của cả tổ chức và cá nhân…