Lịch sử địa đồ hành chính Trung Quốc chưa từng ghi nhận Hoàng Sa và Trường Sa

Cửu vực thú lệnh đồ.

Đến nay, địa đồ được xem là thể hiện cương vực quốc gia hoàn chỉnh sớm nhất xuất hiện vào năm 1121 (Bắc Tống, Tuyên Hòa thứ 3), là bức "Cửu vực thú lệnh đồ" được khắc trên đá, phát hiện năm 1960, tại huyện Vinh, tỉnh Tứ Xuyên. Phiến đá khắc địa đồ này cao 175cm, rộng 112cm, phần địa đồ cao 128cm, rộng 101cm, hiện đặt tại Viện Bảo tàng tỉnh Tứ Xuyên.

Cửu vực là một cách gọi khác của Cửu châu, hai cách gọi này ám chỉ cương vực toàn quốc. "Cửu vực thú lệnh đồ" có thể hiểu là "địa đồ toàn quốc dùng để điều phối các quan trấn nhậm". Giới hạn cương vực nhà Tống trong "Cửu vực thú lệnh đồ" về phía Nam đến Quỳnh Châu (Hải Nam). Hình  trạng đảo Hải Nam như ta thấy (ở góc dưới, trái của địa đồ này) được vẽ khá chuẩn xác, gần giống với hình thể đảo Hải Nam trên bản đồ hiện đại, trong khi vài tấm địa đồ có niên đại muộn hơn “Cửu vực Thú lệnh đồ” lại không mô tả chính xác bằng.

Có một điểm cần lưu ý là trước nay giới nghiên cứu địa đồ Trung Quốc vẫn ghi nhận "Hoa Di đồ" và "Vũ tích đồ" (cùng khắc trên một bia đá, niên đại 1136) là 2 bức có niên đại sớm nhất và đa số các nghiên cứu về sau bị ảnh hưởng bởi Giô-sép Nit-ham qua sách Lịch sử khoa học kỹ thuật Trung Quốc cũng nhận định như vậy. Tuy nhiên, sách của Giô-sép Nit-ham ấn hành năm 1959, lúc chưa phát hiện "Cửu vực thú lệnh đồ", nên bức này không được khảo tả và do vậy, học giả phương Tây cũng ít đề cập.

Các địa đồ sau này phần nhiều được soạn/vẽ trong triều Minh như "Dư địa đồ" của Dương Tử Khí, khắc in năm Gia Tĩnh thứ 5 (1526); "Quảng dư đồ" của La Hồng Tiên, hoàn thành năm Gia Tĩnh thứ 20 (1541), khắc in năm 1555;  "Hoàng triều chức phương địa đồ" khắc in năm Sùng Trinh thứ 9 (1636)... là những địa đồ hành chính toàn quốc, được thực hiện theo chủ trương của chính quyền Trung ương các đời. Những địa đồ này thực hiện dưới sự ảnh hưởng phần nào của kỹ thuật vẽ địa đồ phương Tây và điểm cực Nam của Trung Quốc trong cương vực tổng thể vẫn không quá đảo Quỳnh Châu (Hải Nam).
 

Quảng Đông tổng đồ

Ngoài ra, còn một số địa đồ hành chính và quân sự tiêu biểu trong tập "Quảng Châu lịch sử địa đồ tinh túy" xuất bản năm 2003, do Phòng lưu trữ hồ sơ lịch sử số 1 thuộc Tổng cục Lưu trữ Quốc gia phối hợp với Cục Lưu trữ thành phố Quảng Châu công bố. Toàn tập tuyển chọn 97 bức, gồm địa đồ thế giới, địa đồ hành chính toàn Trung Quốc, địa đồ hành chính tỉnh Quảng Đông, thành phố Quảng Châu và các phủ, huyện... do giới quan chức hành chính, quân sự soạn/vẽ/in trong triều Thanh và thời Dân quốc.

Qua khảo sát, chúng tôi thấy đa số các bức địa đồ này chưa được học giới Trung Quốc dẫn dụng trong các công trình nghiên cứu về biển, đảo phía Nam Trung Quốc đã in thành sách. Mặt khác, cũng chưa thấy học giả Việt Nam dẫn dụng trong các nghiên cứu về chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa hoặc các nghiên cứu chung về Biển Đông. Để góp thêm tư liệu cho học giới, xin giới thiệu sơ lược vài bức tiêu biểu trong tập địa đồ nêu trên:

- Loại địa đồ hành chính tỉnh Quảng Đông gồm 10 bức, bức có niên đại sớm nhất là "Quảng Đông tổng đồ", kích thước 295x196cm, vẽ màu trên lụa, khoảng năm 1685 (Khang Hi thứ 24). Phần trên của địa đồ là nội dung thuyết minh (Quảng Đông toàn tỉnh đồ thuyết), giới thiệu tổng quan về tỉnh Quảng Đông, nói rõ về tứ chí (bốn hướng giáp giới) cùng các đơn vị hành chính. Địa đồ này và 9 bức cùng loại cho thấy cương giới tỉnh Quảng Đông chỉ đến hết phủ Quỳnh Châu (Hải Nam).

- Loại địa đồ hành chính toàn quốc được tuyển 2 bức "Thiên hạ toàn đồ", kích thước 142x231,6cm và "Hoàng triều dư địa toàn đồ", kích thước 57x57,3cm, được soạn/vẽ khoảng năm 1728, 1729 (Ung Chính thứ 6,7). Hai địa đồ này cho thấy cương giới phía Nam Trung Quốc chỉ đến phủ Quỳnh Châu.

- Loại địa đồ thể hiện cương giới biển có 2 bức "Duyên hải thất tỉnh khẩu ngạn hiểm yếu đồ" (Các nơi hiểm yếu ở bảy tỉnh ven biển), kích thước 30x36,7 cm, được soạn/vẽ khoảng năm 1887  (Quang Tự thứ 13) và "Thất tỉnh duyên hải toàn dương đồ" (Toàn bộ vùng biển của bảy tỉnh duyên hải), kích thước 28x914,2cm, khoảng năm 1862-1908 (Quang Tự). Hai địa đồ này cho thấy vùng biển Nam Trung Quốc không vượt quá 180 độ vĩ Bắc.

Hoàng triều dư địa toàn đồ.

Thất tỉnh duyên hải toàn dương đồ.

Quảng Đông thủy sư doanh quan binh trú phòng đồ.

- Loại địa đồ quân sự có bức "Quảng Đông thủy sư doanh quan binh trú phòng đồ" (Các đồn Biên phòng của thủy quân Quảng Đông), kích thước 32x560cm, vẽ màu trên giấy, phỏng định được soạn/vẽ sau năm 1866 (Đồng Trị thứ 5). Địa đồ quân sự này thể hiện chi tiết về núi sông, đảo dư, cửa khẩu, doanh trại, pháo đài... (trên các đảo và ven bờ biển), ghi rõ các nơi giáp giới vùng biển Việt Nam. Các chi tiết cho thấy không nhóm đảo hoặc hòn đảo nào ứng với Tây Sa và Nam Sa, là cách gọi của Trung Quốc đối với 2 quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa của Việt Nam.

Theo Báo Biên phòng