Doanh nghiệp 'chậm lớn', vì sao?

Thông tin về thưởng tết cho biết, có tới 15% doanh nghiệp (DN) không có tết cho người lao động gây buồn lòng vì kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra.

Ai đời có nơi thưởng tới 2,1 tỉ đồng (cho ông chủ), gấp 26.000 lần nơi thưởng có 24.000 đồng. Thê thảm hơn có nơi thưởng tết là gói mì chính, mấy chiếc quần đùi và hai nải chuối.

Câu hỏi được đặt ra là, vì sao cùng một thể chế, cùng một hoàn cảnh lại xảy ra thực trạng ngao ngán này?

Câu trả lời không khó.

Trước hết là bởi tại chính các DN. Thấy người ta ăn khoai cũng vác mai đi đào mà. Vốn liếng eo hẹp, nghề ngỗng không có, sản xuất tầm phơ mà cũng xin thành lập DN. Không có ai đứng mũi chịu sào, những kẻ có chút tiền đã thuê ông xe ôm, anh thất nghiệp, chị bán bưng, bác hưu trí đứng tên làm giám đốc thì làm sao có DN đúng nghĩa!

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang đóng góp 40% GDP và 30% thu ngân sách cần được hỗ trợ để phát triển

Năm vừa rồi có thêm 90.000 DN mới ra đời. Một quan chức lên tiếng rằng, để công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, nước ta cần có 5 triệu DN? Khiếp, lấy đâu ra mà lắm thế?

Cả nước có 90 triệu người, trừ tất tần tật cụ già, trẻ em và những người không thích kinh doanh chắc chỉ còn khoảng 45 triệu người có thể thành lập DN, cứ 2 hộ một cơ sở sản xuất kinh doanh để nước ta có 5 triệu DN siêu nhỏ. Quý hồ tinh, bất quý hồ đa. Thành lập cho thật lắm để trốn thuế, nợ thuế, buôn gian bán lận làm chi cho khổ cả Nhà nước và công dân.

Đẻ ra DN thì rất dễ nhưng nuôi cho nó lớn khôn thì khó vô cùng. Đúng như chủ đề nhiều cuộc bàn thảo về thực trạng DN Việt Nam. “Vì sao DN Việt không lớn được?”.

Tại cuộc hội thảo này, một chuyên gia đã trả lời thẳng thừng rằng: DN Việt cứ làm được 1 đồng thì phải chi cho “bôi trơn” tham nhũng 0,72 đồng, thậm chí có lúc phải chi đến 1,02 đồng. Vậy thì DN Việt làm sao mà lớn được? Số liệu này được dẫn ra theo khảo sát của một tổ chức quốc tế có uy tín tại Việt Nam công bố.

Theo dõi kỹ hội thảo, cử tọa giật mình vì DN Việt không chỉ phải tốn kém vì “bôi trơn”, một loại phí không có ở bất cứ quốc gia tiên tiến nào, nhưng đặc biệt sinh sôi nảy nở mạnh mẽ ở Việt Nam. Khi còn đương chức, Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị từng nêu, việc xảy ra ở thủ đô là có chuyện “bôi nhưng vẫn không trơn”. Thế tức là mất trắng và coi như bị cướp cạn.

Thế nhưng, các quan chức ít nhất ở Hà Nội, Đà Nẵng và TP HCM lại bảo rằng, không có “kẻ cướp cạn giữa ban ngày”. Vì các cuộc kiểm tra nội bộ ở các địa phương này không phát hiện tham nhũng. Tuy nhiên, cơ quan điều tra vẫn khởi tố, Viện Kiểm sát vẫn luận tội và tòa án vẫn xét xử án tham nhũng, kể cả đại án với mức xử phạt cao nhất là tử hình, chung thân…

Câu hỏi châm biếm được đặt ra là, DN “bôi trơn” cho ai? Không lẽ họ tự chuyển hóa để “bôi trơn” cho bản thân? Cho đến khi vụ đòi “bôi trơn” 15.000USD ở Sở Kế hoạch và Đầu tư TP HCM bị khui ra mới gây bức xúc, bởi phí “bôi trơn” cho một giấy chứng nhận đầu tư lên đến trên 300.000 triệu đồng, đó mới là giá khởi điểm cho chi phí khởi sự DN FDI ở ngay nơi đang rải thảm đỏ chào mời nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, diễn biến vụ này vẫn mù mờ, khiến dư luận nghi ngại khả năng chìm xuồng.

Các vị đang lăm le thành lập DN xin nhớ giùm, ngoài các khoản “phí bôi trơn” thường xuyên và đột xuất, ở xứ ta còn nhiều sắc thuế, phí khác. Các chuyên gia còn đưa ra một con số gây sốc đến nỗi không mấy ai tin, đó là theo kết quả điều tra của Ngân hàng Thế giới (WB) là thuế và phí đang chiếm tới 40,8% lợi nhuận của DN. Được biết, sau đó, trong cuộc họp hội đồng cạnh tranh, Thứ trưởng Bộ Tài chính thừa nhận con số trên là đúng.

Các vị đang định khởi sự DN cũng nên tham khảo thông tin của ông Hồ Xuân Hiếu - Tổng giám đốc Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị cho biết, trong năm 2015, DN của ông đã phải đón tiếp 45 đoàn thanh tra, kiểm tra đến làm việc theo chức trách, nhiệm vụ chuyên ngành.

Trong hơn 260 ngày làm việc mà DN phải cùng đón, hầu hạ dạ vâng 45 đoàn “thanh cha, thanh mẹ, thanh cô” thì còn thời gian đâu để làm ăn? Các chuyên gia cho rằng, qua được các cuộc thanh tra kiểu này DN không “chết” mới là chuyện lạ! Mà thực ra, DN “chết” như ngả rạ vì năm 2015, có đến hơn 71.000 DN phải dừng hoạt động.

Trong số 71.000 DN ấy, không biết có bao nhiêu cái chết tức tưởi bởi gánh nặng “bôi trơn”, thuế phí và do “cung đón” các đoàn thanh tra? Có chuyên gia đã tính toán rằng, DN xây dựng chỉ còn 40-50% dự toán để thực hiện dự án xây dựng nên chất lượng công trình không thể bảo đảm. Nếu họ “ăn” thêm ít phần trăm nữa là cầu gẫy, đường lún và nhà sập.

Sang năm 2016 này, một loạt các hiệp ước với quốc tế và khu vực có hiệu lực, nếu như không “đổi mới thể chế” như Nghị quyết của Đại hội XII thì sẽ còn nhiều và thậm chí có thể rất nhiều DN hoặc không thể lớn hoặc phải chết trong tức tưởi là điều được báo trước.