Tại sao lại là Pháp?

Vết đạn trên một cửa sổ tại hiện trường sau vụ nổ súng tại tòa soạn tuần báo Charlie Hebdo ở Paris, ngày 7/1/2015

Vụ nổ súng giết 12 người hôm 7/1 tại tòa soạn tuần báo trào phúng Pháp Charlie Hebdo, tờ báo từng xuất bản tranh biếm họa về nhà Tiên tri Hồi giáo Muhammad, là vụ bùng phát đẫm máu nhất của hoạt động khủng bố Hồi giáo ở Pháp trong những năm gần đây, nhưng chỉ là vụ mới nhất.

Vào cuối năm 2014, Thủ tướng Pháp Manuel Carlos Valls đã nhận định rằng Pháp chưa bao giờ đứng trước mối đe dọa khủng bố lớn hơn hiện nay. Theo cảnh sát Pháp, từ mùa hè năm 2013 đến nay đã có 5 âm mưu khủng bố bị phá vỡ.

Shaun Gregory, chuyên viên về an ninh quốc tế thuộc Đại học Durham, nói rằng Pháp là tuyến đầu của khủng bố Hồi giáo ở  châu Âu và đã là mục tiêu của khủng bố Hồi giáo cực đoan trong mấy thập niên.

Năm 1995, một quả bom nổ trên chuyến xe lửa ở Paris, giết chết 8 người và làm hơn 100 người bị thương. Đó là một trong những vụ tấn công mà người ta quy cho các phần tử cực đoan Algeri. Năm sau, một vụ nổ bom khác cũng trên tuyến đường xe lửa này, giết chết 4 người và làm gần 100 người bị thương.

Giữa thập niên 1990, bạo động ở Pháp có phần giảm bớt. Theo ông Gregory, một phần là vì xu thế chính trị - Pháp từ đầu không nhập cuộc trong chiến tranh Iraq hồi năm 2003, thay vào đó tìm cách tạo khoảng cách giữa nước này và châu Âu cũng như các nước đồng minh trong khối NATO.

Nhưng trong mấy năm gần đây, mối đe dọa khủng bố lại gia tăng. Theo số liệu thống kê của cảnh sát Liên minh châu Âu (Europol) thì từ năm ngoái đã có trên 500 vụ khủng bố trên khắp châu Âu, gần một nửa là ở Pháp và 40% các vụ bắt giữ có liên hệ đến hoạt động khủng bố là ở Pháp.

Tờ báo bị nhắm mục tiêu hôm 7/1, Charlie Hebdo, đã từng bị tấn công trước đây. Năm 2011, tòa soạn này đã bị hư hại vì một bom xăng ném qua cửa sổ, một ngày sau khi tờ báo này in một bức tranh biếm họa Nhà tiên tri Muhammad.

Sự tái xuất hiện mối đe dọa khủng bố Hồi giáo ở Pháp phần nào được giải thích bằng sự chuyển đổi đường lối đối ngoại của nước này. Ông Gregory nói: “Pháp đã tham gia sứ mạng ổn định ở Afghanistan. Nước này đã bắt đầu gia tăng vai trò ở Bắc Phi và trong việc ổn định tình hình ở Libya và Marocco. Và đương nhiên phải kể các hoạt động ở Mali vào năm 2012, 2014 rồi đang cùng Mỹ tham gia chiến dịch tiêu diệt Nhà nước Hồi giáo IS”.

Pháp có cộng đồng Hồi giáo đông đảo nhất Tây Âu, ước tính có đến khoảng 5 triệu. Theo Gregory, chính sách và thái độ nhận thức của chính phủ Pháp đối với cộng đồng Hồi giáo đóng góp phần nào trong vấn đề này. Chẳng hạn, lệnh cấm đeo mạng che toàn gương mặt nơi công cộng và đội khăn trùm đầu trong các trường công. Cùng lúc sự nhận thức về sức ép gia tăng đối với cộng đồng Hồi giáo bên trong nước Pháp với việc chính phủ Pháp tìm cách duy trì sự khẳng định về chủ nghĩa thế tục và ngăn chặn các biểu tượng tôn giáo nơi công cộng. Các sự việc này kết hợp lại đưa nước Pháp trở lại là tuyến đầu của chủ nghĩa khủng bố ở châu Âu.

Theo AFP, gần 40 công dân Pháp đang chiến đấu cùng với các nhóm thành chiến ở Syria và Iraq, trong khi người ta cho rằng mấy trăm người nữa đang chuẩn bị ra đi. Khoảng 200 người đã trở về Pháp, và đang chờ xét xử.

Chuyên gia về khủng bố Bill Tupman thuộc Đại học Exeter nói rằng vụ tấn công báo Charlie Hebdo sẽ có một tác động rất lớn lên bối cảnh xã hội và chính trị ở Pháp. Theo chuyên gia này trước đây, sự ủng hộ chính trị cho phe cực hữu khá là thấp. Giờ đây, như phần còn lại của châu Âu, sự ủng hộ dành cho phe cực hữu, cho các hoạt động chống nhập cư, chống chủ nghĩa đa văn hóa, bản sắc dân tộc sẽ mạnh hơn bao giờ hết từ trước đến nay ở châu Âu. Và vụ giết người hôm 7/1 chắc chắn làm tăng thêm tình cảm bài Hồi giáo ở Pháp nói riêng và châu Âu nói chung.