Công bố nghiên cứu một số vấn đề kinh tế cần cân nhắc trong dự thảo Luật Hợp tác xã

Toàn cảnh buổi tọa đàm

Luật Hợp tác xã (HTX) hiện hành được Quốc hội Khóa XIII thông qua vào kỳ họp thứ 4 năm 2012 và bắt đầu có hiệu lực từ 1/7/2013 cho đến nay đã đi vào cuộc sống được gần 10 năm.

Mục tiêu chính của Luật là khuyến khích loại hình hợp tác giữa người lao động, nâng cao vị thế người lao động và hiệu quả kinh tế xã hội thông qua sự hợp tác tự nguyện giữa các cá nhân, thoát ly dần khỏi mô hình HTX truyền thống, không còn phù hợp.

Trong gần một thập kỷ tồn tại, việc thực thi Luật HTX đã bộc lộ nhiều hạn chế, cho thấy khu vực này vẫn chưa phát triển đúng tiềm năng đáp ứng nhu cầu chính đáng của người lao động cũng như loại hình kinh doanh - sản xuất phù hợp với phương thức hợp tác bình đẳng này. Thêm vào đó, xuất hiện thực tế là nhiều cá nhân, tổ chức đã lợi dụng chính sách ưu đãi của nhà nước đối với loại hình HTX, núp bóng HTX để trục lợi.

Ông Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) phát biểu tại buổi tọa đàm

Ông Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) cho biết, HTX và các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ gia đình kinh doanh cần có một hệ thống tài chính - tín dụng tương tích, trong cấu trúc thị trường vốn Việt Nam hiện nay đang còn thiếu phần này. Kết quả là khả năng tiếp cận vốn còn hạn chế (Hoặc phải chịu chi phí vốn từ các thị trường tài chính phi chính thức).

HTX là loại hình tổ chức kinh tế dựa trên sự chi phối của con người (lao động) chứ không phải vốn (tư bản) như trong mô hình công ty. Sự chi phối của tư bản mang tính phổ biến trong nền kinh tế hiện đại, được coi như gắn liền với sở hữu tư nhân (kinh tế tư nhân), còn sự chi phối dựa trên lao động được coi như gắn liền với sở hữu tập thể (kinh tế tập thể). Hơn nữa loại hình tổ chức (hợp tác xã và công ty) cùng tồn tại song song, có thể chiếm ưu thế tùy theo lĩnh vực và đặc thù công nghệ. Về cơ bản, loại hình công ty đối vốn (tổ chức dựa trên tư bản) chiếm ưu thế trong kỷ nguyên hiện đại (chủ nghĩa tư bản).

Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (DCRD)

Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (DCRD) cho biết, trong lịch sử phát triển HTX có kinh tế tương trợ và kinh tế đoàn kết. 2 yếu tố này dựa trên vốn giá trị xã hội kết nối các tập thể có cùng mục tiêu, mục đích nhằm thúc đẩy sự phát triển bên cạnh các vấn đề đầu tư, sản xuất, tái đầu tư...

HTX sinh ra trong cơ chế xã hội chủ nghĩa và để khắc phục phúc lợi của các thành viên tham gia. Thành công của một HTX là nâng cao được lợi ích của các thành viên tham gia chứ không phải quy mô, doanh thu lớn.

HTX phân chia thành 4 cấp độ: tồn tại, phát triển, hội nhập, văn hóa.

Hiện có gần 20 nghìn HTX nông nghiệp trên 30 nghìn HTX. Chúng ta đang nằm trong cơ chế thị trường và nền nông nghiệp của nước ta trong một thời gian dài đã từng không có quản trị chất lượng. Hiện nay, chưa đến 10% sản lượng nông sản đi qua HTX và chỉ có 24% HTX bắt đầu xây dựng chuỗi. "Không có HTX thì không có doanh nghiệp", ông Lê Đức Thịnh nhấn mạnh.

Cũng giống như nhiều luật, chúng ta rất thống nhất trong phát triển kinh tế tập thể HTX nhưng mô hình thì không thống nhất. Do đó cần sửa luật HTX để HTX tham gia thị trường hiệu quả hơn, bảo vệ quyền lợi của nông dân, là cầu nối giữa nông dân với thị trường.

Theo đó, HTX phát triển tổ chức lại nông dân theo hướng quản trị minh bạch, bảo đảm được quyền lợi của thành viên mà không tư nhân hóa theo hướng doanh nghiệp.

GS.TS Trần Đức Viên, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Học viện Nông nghiệp Việt Nam (VNUA)

GS.TS Trần Đức Viên, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Học viện Nông nghiệp Việt Nam (VNUA) cho biết, văn hóa HTX phải phù hợp với người Việt. Hiện nay có rất nhiều vấn đề nảy sinh khi HTX thành lập công ty trong lòng HTX. Bên cạnh đó, có tâm lý thúc đẩy HTX nhưng cũng có tâm lý cản trở HTX.

PGS.TS Chu Tiến Quang, nguyên Trưởng ban Chính sách Phát triển Nông thôn, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế trung ương (CIEM)

PGS.TS Chu Tiến Quang, nguyên Trưởng Ban Chính sách Phát triển Nông thôn, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế trung ương (CIEM) cho biết: "Chúng ta đang chạy theo số lượng HTX mà không quan tâm đến chất lượng nên HTX của chúng ta vẫn nghèo, vẫn bé. Do đó, chúng ta cần phải ưu tiên phát triển chất lượng HTX là chính".

Tổng kết 10 năm thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012

Giải thể dứt điểm các HTX không còn hoạt động trong giai đoạn 2021-2023

Doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được hỗ trợ lãi suất 2%/năm