Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối: Nguy cơ bị xóa bỏ

Trong kiến nghị mới đây gửi Thành ủy, UBND TP Hà Nội, PGS.TS Nguyễn Văn Huy nêu rõ: Dù đã trải qua 8 lần khai quật nhưng tới nay di chỉ khảo cổ Vườn Chuối vẫn chưa được đưa vào danh mục kiểm kê di tích của Ban Quản lý di tích và danh thắng Hà Nội. Do không được kiểm kê nên không được đánh giá để xếp hạng và hiện nay toàn bộ 1.900m² của di chỉ khảo cổ Vườn Chuối đã bị quy hoạch vào Dự án Thăng Long 9 (Khu đô thị Kim Chung Di Trạch) do Tổng Công ty CP Thương mại - Xây dựng Việt Nam (VIETRACIMEX) đầu tư.

Di chỉ Vườn Chuối trong lần khai quật năm 2014

Vườn Chuối là tên gọi của một di tích nằm trong một phức hợp các di tích khảo cổ học có niên đại từ giai đoạn muộn của văn hóa Phùng Nguyên, cho tới Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn và sau Đông Sơn. Đó là các di chỉ: Gò Mỏ Phượng, Gò Rền Rắn, Gò Chùa Gio, Gò Chiền Vậy và Gò Vườn Chuối. Trong số phức hợp di chỉ khảo cổ này, Gò Vườn Chuối là di chỉ quan trọng nhất.

Di chỉ Vườn Chuối được phát hiện đầu tiên vào năm 1969, đợt khai quật gần đây là vào tháng 12-2014. Di chỉ này được đánh giá là rất quan trọng trong hệ thống các di tích khảo cổ học tiền Đông Sơn cho tới Đông Sơn ở phía Bắc. Giới khảo cổ học đã nhận định: Trong quá trình mở rộng đô thị hóa nhanh chóng ở khu vực trung tâm Hà Nội ra các vùng ngoại biên như hiện nay, để tìm được một di chỉ nguyên vẹn, đầy đủ và có niên đại rất sớm, kéo dài hàng nghìn năm như ở Vườn Chuối là rất hiếm. Trong hơn 100 di tích, di chỉ khảo cổ học được thống kê có niên đại từ tiền Đông Sơn cho tới Đông Sơn ở khu vực Hà Nội (tính từ sau 2008) thì chỉ có vài di tích có niên đại cư trú hàng nghìn năm.

Theo phân tích qua các lần khai quật, đây là một địa điểm cư trú lâu dài của người Việt cổ. Di chỉ này đã góp phần cung cấp đầy đủ chứng cứ lịch sử về sự có mặt của con người rất sớm trên địa bàn Hà Nội, chứng minh nguồn gốc bản địa và lịch sử dân tộc Việt Nam thời tiền - sơ sử. Ngoại trừ di chỉ khảo cổ Đình Tràng nằm trong khu di tích quốc gia đặc biệt Cổ Loa, rất khó tìm ra một di chỉ khảo cổ học tiền - sơ sử nào như khu Vườn Chuối ở xã Kim Chung, Hà Nội.

Di chỉ Vườn Chuối đã trải qua 8 lần khai quật khảo cổ

Tại Vườn Chuối, qua 8 lần khai quật với diện tích gần 300m² trong tổng số 1.900m² của di chỉ, các nhà khảo cổ đã phát hiện được 29 ngôi mộ tiền sử (chủ yếu là mộ thuộc văn hóa Đông Sơn có đồ gốm và vũ khí đồng được chôn theo); gần 15 vạn mảnh gốm cùng với gần 50 hiện vật gốm vỡ và nguyên vẹn; 216 hiện vật bằng đồng; 11 hiện vật bằng sắt; hơn 1.000 hiện vật bằng gỗ và nhiều hiện vật bằng xương. Đây là những con số thống kê khổng lồ đối với một di chỉ khảo cổ học.

Ngay từ năm 2009-2010, nhiều nhà khoa học đã lên tiếng đề nghị khoanh vùng, bảo vệ di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối. Và công trình khai quật này còn được coi là “có ý nghĩa thiết thực chào mừng kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long, Hà Nội”. Thế nhưng, đến thời điểm hiện tại, di chỉ này có nguy cơ bị xóa sổ khi nằm trong lòng một khu đô thị mới đang được xây dựng. Không chỉ có PGS.TS Nguyễn Văn Huy, rất nhiều người trong giới chuyên môn đều mong muốn Thành ủy, UBND TP Hà Nội kịp thời chỉ đạo việc xem xét bảo tồn khu di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối. Trước hết là lập hồ sơ đánh giá để sớm đưa di chỉ này vào danh mục di tích lịch sử văn hóa cần bảo vệ khẩn cấp; làm việc với Ban Quản lý Dự án Thăng Long 9, VIETRACIMEX (chủ đầu tư) để có phương án bảo tồn di chỉ văn hóa này. Nhiều người lo ngại rằng, khi công trường xây dựng triển khai vào đầu năm 2018 thì di chỉ khảo cổ học này có thể sẽ bị phá hủy hoàn toàn.

Được biết Sở VH-TT Hà Nội cũng vừa có văn bản gửi UBND TP Hà Nội về việc tổ chức bảo vệ và giữ nguyên trạng di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối. Theo đó, Sở VH-TT Hà Nội đề xuất UBND thành phố có văn bản tới Ban Quản lý Dự án Thăng Long 9, VIETRACIMEX đề nghị tổ chức bảo vệ và giữ nguyên trạng khu vực di chỉ Vườn Chuối như hiện nay cho đến khi có ý kiến của UBND TP Hà Nội đối với việc bảo tồn di chỉ khảo cổ. Trong quá trình cải tạo, xây dựng khu vực khác mà thấy có khả năng có di tích hoặc di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thì chủ dự án phải tạm ngừng thi công và thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật cho UBND huyện Hoài Đức để phối hợp, thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.