Cơn bão tham nhũng tàn phá FIFA như thế nào? (Kỳ 2)

Cơn bão tham nhũng tàn phá FIFA như thế nào? (Kỳ 1)

Sự nổi giận của người hâm mộ

Khi Ban chấp hành FIFA thảo luận cuộc bầu cử mới để tìm chủ tịch FIFA, các nhóm vận động hàng đầu đã cùng nhau kêu gọi một cuộc cải cách độc lập tổ chức bóng đá lớn nhất hành tinh. Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Phong trào công dân toàn cầu Avaaz và Liên đoàn Công đoàn quốc tế (ITUC) cùng nhau tổ chức một chiến dịch vận động mang tên The #NewFIFANow.

Alex Wilks, người phát ngôn cho Avaaz đồng ý rằng chỉ có cải cách độc lập mới làm hài lòng người hâm mộ bóng đá thế giới: "Sepp Blatter chỉ đồng ý từ chức vì bị FBI tấn công, cần giám sát nhiều hơn từ bên ngoài để điều chỉnh cách thức điều hành của FIFA. Thật ngây thơ khi tin rằng FIFA có thể tự dọn dẹp mớ hỗn độn của họ, điều đó chẳng khác nào nghĩ rằng đội bóng của trường con trai tôi có thể đánh bại đội Barcelona".

Sepp Blatter bị tẩy chay tại cuộc họp báo của FIFA (theweek.co.uk)

Đồng sáng lập của The #NewFIFANow, Jaimie Fuller, mổ xẻ vấn đề: "Chúng ta đều không ngạc nhiên khi chính quyền Mỹ thực hiện 14 vụ bắt giữ. Chúng tôi biết rằng cuộc điều tra của Chính phủ Thụy Sĩ về vấn đề rửa tiền liên quan đến hồ sơ dự thầu World Cup 2018 và 2022 đã tăng từ 53 lên 81 trường hợp. Các nhà tài trợ của FIFA hãy xem lại mối liên hệ giữa thương hiệu của mình với FIFA và tác động của nó đến uy tín và giá trị của họ”. Các tổ chức này kêu gọi người hâm mộ và các cầu thủ thúc đẩy cải cách bằng cách tiếp tục liên hệ với các nhà tài trợ, các hiệp hội bóng đá và các chính phủ vì tất cả những tổ chức này đều có vai trò nhất định trong việc cải cách. Alex Wilks kêu gọi: "Tất cả chúng ta, những người yêu bóng đá, hãy xứng đáng tốt hơn. Hãy sửa chữa FIFA".

Nhiều ý kiến kêu ca việc FIFA tiêu tốn 24 triệu USD cho bộ phim United Passions, ca ngợi đạo đức của tổ chức và cá nhân ông Blatter. Bộ phim này đã thu được 150.000 USD tiền vé. Diễn viên Tim Roth đóng vai người hùng chăm chỉ Sepp Blatter.

Tổ chức Minh bạch Quốc tế nhấn mạnh, FIFA phải có những cải cách sâu rộng để làm sạch "văn hóa tham nhũng" đã nhấn chìm tổ chức này trong những năm qua. Cobus de Swardt, Giám đốc Tổ chức Minh bạch Quốc tế, cảnh báo: "FIFA đã nhiều lần bị thẻ đỏ, nhưng họ thất bại trong cải cách. Tham nhũng trong thể thao không phải là một trò chơi. Có nạn nhân và có hành vi tội phạm. FIFA nợ người hâm mộ và các cầu thủ một sự thay đổi ngay tức khắc”. Ông kêu gọi cần chấm dứt tình trạng hở đâu sai đấy và phải thành lập một ủy ban cải cách độc lập tổ chức này.

Biểu tình bên ngoài trụ sở FIFA tại Thụy Sĩ với khẩu hiệu phản đối tổ chức Worldcup tại Quatar (bwint.org)

Ca thán về những scandal tham nhũng, hối lộ, mua bán tỷ số của bóng đá thế giới, độc giả John Sousa của New Jork Times thốt lên: “Ai cũng cảm thấy mọi chuyện rõ như ban ngày. Nó không phải là bóng đá, mà giống như một sự pha trộn kỳ lạ giữa những quả bóng lăn và WWE (môn vật giả)”.

Từ Rio de Janeiro, Brazil, nhà báo Garcia Navarro lo ngại trước vụ bắt giữ các quan chức FIFA như sau: “Bóng đá ở Mỹ Latin đã bị mây mù che phủ trong một thời gian dài - tham nhũng, quản lý kém, bạo lực… Chúng tôi hy vọng điều này sẽ mở ra một kỷ nguyên mới. Bóng đá là ngành kinh doanh lớn. Đó là sự thật. Nhưng nó không phải là một ngành kinh doanh bẩn".

Mới đây, ngày 25/9/2015, Văn phòng tổng công tố Thụy Sĩ cáo buộc Blatter về thỏa thuận bán bản quyền truyền hình các kỳ World Cup 2010 và 2014 với giá 600 nghìn USD, sau nhiều lần bán đi bán lại, giá được nâng lên gấp đến 30 lần. Nếu bị kết tội, thì ông Sepp Blatter phải chịu trách nhiệm về quản lý sai trái có tính hình sự và tham ô. Sepp Blatter bị điều tra hình sự là một tất yếu sau những bê bối trầm trọng của FIFA. Điều ít ai ngờ là ngôi sao bóng đá Pháp Michel Platini, Chủ tịch UEFA, cũng bị cáo buộc nhận hối lộ 2 triệu USD tháng 2/2011. Nhà chức trách Thụy Sĩ đã “sờ gáy” Platini, ứng cử viên sáng chói của chức Chủ tịch FIFA.

Bạn đọc PokerPlayer của tờ The Independent châm biếm về sự kiện này: “Họ cần khẩn trương điều tra giải Olympic và F1. Quanh chỗ đó có rất nhiều phong bì màu nâu”.

Sáng kiến và hành động

Đầu năm 2003, FIFA đã bắt đầu tự nguyện lập báo cáo tài chính theo Tiêu chuẩn báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) vốn chỉ áp dụng cho các công ty niêm yết ở châu Âu. Vì hầu hết các hoạt động của FIFA diễn ra trong "khu vực đồng đô la", bảng cân đối của cơ quan quản lý và báo cáo thu nhập được thể hiện bằng đô la Mỹ.

Đến năm 2011, FIFA bắt đầu một quá trình cải cách quản trị sau một thập kỷ với nhiều cáo buộc tham nhũng. Vào thời điểm đó, Tổ chức Minh bạch Quốc tế đã đưa ra một lộ trình để thay đổi, FIFA cũng bổ nhiệm một Ban Quản trị độc lập để tư vấn về cải cách. Trước sức ép của dư luận, Ủy ban Đạo đức của FIFA phải đình chỉ một thành viên trong Ban chấp hành, Mohammed Bin Hammam, do các cáo buộc hối lộ từ trước cuộc bầu cử chủ tịch FIFA ngày 1/6/2011. Một thành viên khác của Ban chấp hành đã phải từ chức vì liên quan đến những cáo buộc này.

Một cuộc điều tra đã được tiến hành nhằm vào các thành viên của Đại hội đồng FIFA gồm đại diện của tất cả 208 liên đoàn bóng đá quốc gia về việc nhận hối lộ hoặc được đề nghị nhận các khoản hối lộ. Nhưng hầu hết các cuộc điều tra của nội bộ không đem lại sự kiềm chế đủ mạnh đối với “con ngựa tham nhũng” bất kham.

Mới đây, Tổ chức Minh bạch Quốc tế khuyến cáo rằng FIFA nên chấp nhận một số giải pháp làm lành mạnh tổ chức này như: Giải quyết tất cả các cáo buộc tham nhũng nổi bật một cách đầy đủ thông qua một cuộc điều tra độc lập do một tổ chức chuyên nghiệp thực hiện; xây dựng các quy tắc rõ ràng để đối phó với những cáo buộc tham nhũng trong tương lai, trong đó có biện pháp bảo vệ người tố giác, trao quyền cho Ủy ban Đạo đức được tiến hành điều tra và công bố danh sách các hành vi vi phạm và chế tài xử lý; xem xét lại quy định đạo đức và cơ cấu tổ chức của FIFA và giới thiệu các quy trình mới đảm bảo tính minh bạch và quản trị tốt: giới hạn nhiệm kỳ đối với các vị trí cấp cao, xung đột về chính sách lợi ích, có các nhân vật bên ngoài tham gia các ủy ban có nguy cơ tham nhũng, như Ủy ban Đạo đức hoặc các ủy ban lựa chọn nước chủ nhà World Cup, mở rộng việc báo cáo về dữ liệu tài chính bao gồm việc thực hiện chính sách chống tham nhũng.

Tổ chức này cho rằng các nhà tài trợ sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cải cách quản trị ở tất cả các tổ chức thể thao, không riêng FIFA. Các nhà tài trợ World Cup cần nên tiếp tục tạo áp lực hơn nữa. FIFA cần phải đảm bảo rằng các quyết định từ Qatar không có mùi hối lộ và tham nhũng.

Hội đồng FIFA đã bỏ phiếu thống nhất không có giới hạn tuổi tác hay giới hạn nhiệm kỳ đối với các giám đốc điều hành cấp cao. Điều này sẽ cho phép “cụ” Sepp Blatter 78 tuổi giữ chức Chủ tịch FIFA từ năm 1998, có thể ở lại một nhiệm kỳ bốn năm nữa. Nhiều tổ chức quốc tế kêu gọi hãy giới hạn nhiệm kỳ đối với những giám đốc điều hành cấp cao của FIFA. Tổ chức Minh bạch Quốc tế đề xuất tối đa hai nhiệm kỳ đối với các vị trí bao gồm Ban chấp hành và Ban Tài chính; các quy trình bổ nhiệm và bầu cử minh bạch và cạnh tranh; có nhiều đại diện các bên liên quan hơn tăng sự đa dạng trong Ban chấp hành và các ban khác; có sự hiện diện của các giám đốc không điều hành (tức là ở bên ngoài) ở Ban chấp hành, Ban Tài chính và tất cả các cơ quan quan trọng.

FIFA đã phải tuyên bố hoãn cuộc tranh quyền đăng cai World Cup 2026. Sức ép đang dồn lên vị Chủ tịch FIFA khiến ông phải cam kết sẽ từ chức. Tuy nhiên, dư luận ngờ rằng người bị bắt tiếp theo có thể chính là Sepp Blatter sau khi vây cánh của ông đã bị chặt đứt.