Bệnh vô sinh: SOS!

Theo PGS – TS Nguyễn Viết Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ sinh sản, người đã theo “nghiệp” chữa trị vô sinh hơn 10 năm nay thì những cặp vợ chồng vô sinh hiện chiếm 10% dân số. Với tỉ lệ không nhỏ như vậy, bệnh vô sinh đang ngày càng ở mức báo động.

Đông Tây y kết hợp với… cúng

Trong số những cặp vợ chồng đến chữa trị vô sinh tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương có chị Vũ Nguyệt Anh ở Hà Nội, năm nay đã 40 tuổi. Vợ chồng chị lấy nhau đã 10 năm vậy mà thiên chức tưởng chừng đơn giản nhất của người phụ nữ là làm mẹ chị vẫn chưa thực hiện được. Lý do thật oái oăm là chẳng ở đâu bác sĩ tìm ra nguyên nhân vô sinh của vợ chồng chị. Họ chỉ kết luận: Không rõ nguyên nhân vì thể trạng của vợ chồng chị bình thường. Thế là phương pháp điều trị áp dụng cho vợ chồng chị chỉ là “tăng âm bổ dương”. Cứ nghe người ta mách ở đâu “tăng âm bổ dương tốt” dẫu ở miền ngược hay miền xuôi, ở miền Nam hay miền Bắc, bằng phương pháp Đông hay Tây y, thậm chí kết hợp cả hai là vợ chồng chị lại tay nải tay xách, lặn lội đến đó để tìm kiếm cơ hội được làm cha mẹ.

Các bệnh nhân chờ khám vô sinh

Chị bảo, tính ra các loại thuốc chữa đẻ ở trong dải đất hình chữ S này, chưa có loại nào là vợ chồng chị chưa dùng, chưa theo. Như thuốc bắc của một Đông y nổi tiếng ở Hà Nội, thuốc nam của thầy lang ở Hải Dương, thuốc lá của một già làng ở Sơn La, Lai Châu, tăng trứng, tráng dương… bằng phương pháp Tây y ở bệnh viện trong Nam lẫn ngoài Bắc, thậm chí, hơn nửa năm trời, theo cách điều trị của một thầy thuốc vợ chồng chị nhịn ăn cả gạo thường để ăn gạo lức muối mè, đậu phụ như một người tu hành nhằm tiêu độc, “tăng cường sinh lực” cho cả hai vợ chồng … Nhưng kết quả cuối cùng vẫn là vô vọng.

Và lần này chị quyết định chỉ dừng lại ở Bệnh viện Phụ sản Trung ương để điều trị và chị đang chuẩn bị cho lần cấy phôi thứ 3 do 2 lần trước đó đều bị hỏng. Vừa cười nhăn nhó vừa mệt mỏi chị tâm sự: “Tốn của đã đành vì đi lại nhiều lần rồi tiền thuốc nữa, lên đến hàng trăm triệu đồng. Nhưng việc đó không chán chường, buồn thảm bằng mất bao nhiêu công sức mà vẫn chưa đạt được ước nguyện. Cứ như thế này không biết vợ chồng tôi theo đuổi được đến bao giờ. Biết thế này, ngày xưa, trước khi lấy nhau, vợ chồng cứ “thử” trước, máy” tốt, hiệu quả rồi mới lấy có phải đỡ vất vả như bây giờ không…”.

Vợ chồng anh Nguyễn Anh Tuấn, ở TP Thanh Hóa – cặp bệnh nhân đã có thâm niên điều trị vô sinh ở Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, nơi cũng được đánh giá là uy tín trong hỗ trợ sinh sản – cũng bị vô sinh. Mà nguyên nhân dẫn đến vô sinh là do anh Tuấn Anh. Anh phán đoán: “Chắc là công việc IT của anh quá căng thẳng, suốt ngày cắm mặt vào máy tính, lại thêm những lần nhậu nhẹt “tới bến” nên con nòng nọc” của anh đã không đủ sức lội ngược dòng để thực hiện cái thiên chức” của nó.

Tính ra, vợ chồng anh đã vô sinh 7 năm, đã điều trị, chữa chạy khắp nơi, kể cả “Đông Tây y kết hợp với… cúng bái”… nhưng xem ra con “nòng nọc” của anh còn yếu lắm. Anh kể: Vợ chồng tôi tốn tiền “tấn” để cầu cúng, “cầu tự” khắp nơi, ngay cả việc uống nước ở Chùa Hương như người ta mách để “linh ứng” việc cầu tự cũng đã làm. Thế mà cuối cùng “nhất nam hay nhất nữ vẫn… viết vô”. Không chỉ ở miền Bắc mà ngay cả miền Nam tỷ lệ vô sinh cũng rất lớn. Chỉ tính đến năm 2010, tại Khoa Vô sinh, Bệnh viện Từ Dũ đã có gần 4.000 đứa trẻ ra đời bằng phương pháp thụ tinh ống nghiệm.

1001 nguyên nhân… oái oăm

Theo định nghĩa của y học, vô sinh là trường hợp hai người có quan hệ tình dục thường xuyên trên 2 năm, và không áp dụng bất kỳ một hình thức tránh thai nào mà không thấy thụ thai, hoặc có thụ thai nhưng lần nào cũng hỏng. Vô sinh có hai dạng: nguyên phát và thứ phát. Nguyên phát là là từ trước đến nay, người phụ nữ hay người đàn ông chưa bao giờ có con, còn thứ phát là đã từng có con, nhưng sau mất hẳn khả năng đó”. Tuy nhiên, theo TS Tô Minh Hương, Phó giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hà Nội: Đại đa số nguyên nhân gây nên vô sinh đều do những lý do thực thể. Hiện nay, khoảng 40% các trường hợp vô sinh là từ phía đàn ông, 40% có nguyên nhân ở phía đàn bà, 10% không rõ nguyên nhân và 10% là do cả hai bên.

Ở đàn ông, đó là tinh dịch không hề có tinh trùng (bẩm sinh hoặc di truyền), do viêm mào tinh hoàn, do lao tinh hoàn, do hút thuốc lá, uống rượu khiến số lượng, chức năng tinh trùng suy giảm, do viêm hoặc u xơ tiền liệt tuyến khiến tinh dịch đặc lại trong lúc khả năng di chuyển của tinh trùng lại hạn chế. Bên cạnh đó, lại có những nguyên nhân rất… giời ơi đến nỗi không thể tưởng tượng được như: chỉ vì mặc quần… “sịp” bó quá sát làm cho nhiệt độ ở bộ phậm sinh dục cao hơn những nơi khác dẫn đến suy giảm tinh trùng. Hay ống dẫn tinh thay vì đi thẳng ra đầu dương vật lại “trổ” ngang khiến những lần “xuất quân”, tinh trùng không thể chui vào lỗ tử cung để chạy lên vòi trứng.

Ở phụ nữ cũng có vô số lý do gây vô sinh như: U xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung, u nang buồng trứng, rồi trứng thoái hóa, tử cung nhi hóa hoặc có những bất thường về nội tiết tố, niêm mạc tử cung không tăng trưởng và đào thải theo quy luật thông thường. Nhưng nguyên nhân gây vô sinh nhiều nhất ở nữ giới là viêm tắc vòi trứng. Nguyên nhân này xuất phát từ viêm nhiễm đường sinh dục dưới do không biết cách vệ sinh, không được điều trị hoặc điều trị không dứt tình trạng viêm nhiễm, do nạo hút thai quá nhiều gây mỏng màng tử cung và dẫn đến dính, tắc vòi trứng, tử cung…

TS Tô Minh Hương nhận định: “Đây là căn bệnh cực kỳ khó điều trị”. Và không chỉ phụ nữ có chồng mới mắc, ngay nhiều bạn trẻ, chưa lập gia đình, chưa quan hệ tình dục lần nào cũng bị. Chỉ vào một bệnh nhân TS Tô Minh Hương nói: “Trường hợp này bị như vậy. Cháu bị viêm nhiễm nặng đến nỗi hai vòi trứng giãn rộng nhưng lại ứ mủ bên trong. Nếu không điều trị được thì chắc chắn cháu không thể có thiên chức làm mẹ”. Bên cạnh viêm tắc vòi trứng thì “vòng kinh giả” cũng là nguyên nhân vô sinh được kể đến. Bởi đây là hiện tượng không có trứng rụng mà vẫn có kinh. Tuy nhiên, một nguyên nhân gây vô sinh không thể không nhắc đến hiện nay là tình trạng ô nhiễm môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm không bảo đảm. Mặc dù chưa có con số chính thức nhưng các nhà khoa học nhận định, nguyên nhân này đang làm gia tăng tình trạng vô sinh và làm sản phụ thay vì đẻ thường phải phẫu thuật lấy con ra vì không đau đẻ.

Nan giải điều trị vô sinh

TS Tô Minh Hương cho biết: “Sau khi thăm khám, làm các xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây vô sinh là gì, bác sĩ chuyên khoa sẽ hướng dẫn cách xác định thời điểm rụng trứng để vợ chồng gần nhau, hoặc kích thích buồng trứng bằng các loại thuốc để làm cho trứng rụng đối với trường hợp không rụng trứng – hoặc làm tăng số trứng rụng để tăng khả năng có thai. Đối với những trường hợp khó hơn nữa sẽ thực hiện phương pháp thụ tinh nhân tạo bằng cách bơm tinh trùng đã lọc, rửa vào buồng tử cung (phương pháp IUI) để cho kết hợp với trứng. Nếu những bệnh nhân không thực hiện được những phương pháp này, cách duy nhất còn lại là giúp họ thụ tinh ống nghiệm (IVF).

Trước khi thụ tinh ống nghiệm, người mẹ phải tiêm thuốc để ức chế chất nội tiết trong vòng 2 – 3 tuần. Sau đó, phải xét nghiệm máu để xem sự ức chế này có hiệu quả không. Nếu có, người mẹ tiếp tục được tiêm thuốc kích thích buồng trứng trong khoảng 12 ngày. Gần hai ngày sau, kể từ khi tiêm mũi cuối cùng, người mẹ sẽ được chọc hút trứng. Trứng ấy sẽ cùng với tinh trùng của người chồng được lấy đồng thời lúc đó đưa vào nơi nuôi cấy phôi để “thụ tinh”. Khoảng ba ngày sau, phôi này được đưa vào buồng tử cung của mẹ và giữ ổn định bằng cách cho mẹ uống thuốc và đặt thuốc. Chỉ khoảng 1 tháng sau đó, sẽ biết kết quả thụ tinh ống nghiệm có thành công hay không. “Thông thường…”. TS Tô Minh Hương nói… “Các bác sĩ bao giờ cũng đặt từ 3-4 phôi vào buồng tử cung của mẹ để tăng khả năng thành công. Sau đó, dựa trên “sức khỏe” của phôi, mới loại bớt đi những phôi yếu, không đáp ứng yêu cầu. Vì vậy, đối với trường hợp thụ tinh ống nghiệm dễ dẫn đến hiện tượng sinh đôi hay còn gọi là đa thai.

Tuy nhiên, theo PGS – TS Nguyễn Viết Tiến, không phải trường hợp nào điều trị vô sinh cũng thành công mỹ mãn và cũng không phải trường hợp vô sinh nào điều trị cũng đạt kết quả ngay, có khi phải “trường kỳ kháng chiến” mới được. Do vậy, để bảo đảm sức khỏe sinh sản thì thời kỳ tiền hôn nhân, trước khi làm mẹ nên có kế hoạch kiểm tra tổng thể sức khỏe của cả vợ lẫn chồng. Ăn uống sinh hoạt điều độ, đặc biệt không nên nghiện bia rượu, thuốc lá. Giữ gìn vệ sinh thân thể sạch sẽ… Có như vậy mới hy vọng không mắc chứng vô sinh và cho ra đời những đứa con khỏe mạnh.

Xuân Bách