Các nhà ngoại giao, tướng lĩnh nói gì về 'cơ hội lịch sử'?

Nhà ngoại giao Nguyễn Khắc Huỳnh: Đưa quan hệ hai nước lên một tầm cao mới

PV: Thưa ông, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã đến thăm Việt Nam. Ông đánh giá thế nào chuyến thăm lần này của người đứng đầu Nhà Trắng?

Ông Nguyễn Khắc Huỳnh: Trước hết chúng ta phải nhớ lại rằng, Việt Nam và Mỹ cũng từng là cựu thù của nhau suốt những năm cuối của thế kỷ XX, mãi tới năm 1995 mới bình thường hóa quan hệ.

Tuy trải qua những lúc thăng trầm, đối địch, nhưng sau hơn 20 năm nối lại quan hệ ngoại giao, cả Việt Nam và Mỹ cũng đã đạt được những bước tiến vô cùng quan trọng. Làm tiền đề cho một mối quan hệ ngày càng mở rộng và đi vào chiều sâu giữa một bên là cường quốc kinh tế số 1 thế giới và một bên là nhân tố tích cực về phát triển kinh tế của khu vực Đông Nam Á.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước ngày càng sâu rộng với thế giới, việc lãnh đạo tối cao của một cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới đến Việt Nam sẽ càng làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác vốn đã được xây dựng và vun đắp trong suốt những năm qua.

Hơn nữa, chuyến thăm lần này cũng đã thể hiện sự tin tưởng và lòng nhiệt thành của một Tổng thống Mỹ với Việt Nam khi mới đây, bên lề Hội nghị cấp cao giữa Mỹ và ASEAN hồi trung tuần tháng 2 tổ chức tại Sunnyland, ông Obama cũng đã có cuộc hội đàm với nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng về triển vọng phát triển quan hệ hai nước lên một tầm cao mới.

Nhà ngoại giao Nguyễn Khắc Huỳnh.

PV: Ông nhận định gì về tính thời điểm trong chuyến thăm Việt Nam lần này của ông Obama?

Ông Nguyễn Khắc Huỳnh: Suốt hai nhiệm kỳ làm Tổng thống kéo dài 8 năm của mình, ông Obama đã chọn thời điểm này để đến thăm một quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam bởi một số điểm đáng chú ý như sau:

Thứ nhất: Cuộc bầu cử Tổng thống của Mỹ vẫn chưa đến hồi kết thúc và quyền lực tối cao vẫn nằm trong tay của ông chủ Nhà Trắng là đương nhiên. Nếu dời chuyến thăm vào các tháng sau đó thì rất có thể mục đích sẽ bị giảm sút.

Thứ hai: Trong tháng 5 cũng diễn ra một hội nghị rất quan trọng đó là Hội nghị cấp cao của khối G7, diễn ra tại Nhật Bản trong 2 ngày 26 và 27-5. Chuyến công du của ông Obama có thể sẽ kéo dài nhiều ngày tại Châu Á - Thái Bình Dương.

Thứ ba: Tiếp nối cho việc hiện thực hóa các thỏa thuận cấp cao giữa hai nước Việt Nam - Mỹ nói riêng và Mỹ - ASEAN nói chung từ sau Hội nghị cấp cao giữa Mỹ và đại diện 10 nước trong khối ASEAN hồi tháng 2.

Vốn được đánh giá là một trong số ít những vị Tổng thống Mỹ có chiều hướng ôn hòa, ông Obama đã chứng minh cho thế giới thấy được thiện chí cải thiện quan hệ giữa Mỹ với các nước như thế nào.

Từ việc chủ động thực hiện kế hoạch rút quân khỏi khu vực Trung Đông, tới những bước cải thiện quan hệ với Cuba bằng chuyến thăm lịch sử của một Tổng thống Mỹ còn đương nhiệm tới thăm quốc đảo này sau hơn 80 năm là những minh chứng rõ nhất. Vấn đề trao đổi kinh tế thương mại cũng có thể nằm trong chương trình làm việc của chuyến thăm tới đây.

Chủ tịch nước Trần Đại Quang tiếp đón Tổng thống Mỹ Barack Obama. Ảnh: Hoàng Hà

PV: Để chuyến thăm diễn ra thành công tốt đẹp, Việt Nam cần chuẩn bị những gì trước, trong và sau khi Tổng thống Barack Obama đến Hà Nội, thưa ông?

Ông Nguyễn Khắc Huỳnh: Ngoài vấn đề đảm bảo an ninh do cơ quan an ninh của cả hai bên phối hợp thực hiện thì theo tôi, nhân tố quan trọng nhất tác động và góp phần tạo nên sự thành công của chuyến thăm sắp tới không gì khác chính là thái độ trọng thị, chân thành của cả Nhà nước và nhân dân.

Tôi tin hiệu ứng của chuyến thăm Mỹ hồi tháng 7-2015 của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam sẽ một lần nữa được tái lập khi ông Obama đến Hà Nội lần này. Ta phải xác định cho đúng cách đón tiếp khéo léo và trọng thị. Vẫn sẽ là màn bắn 21 loạt đại bác chào mừng và rải hoa đón khách tại Phủ Chủ tịch do đích thân Chủ tịch nước chủ trì lễ đón theo nghi thức cao nhất dành cho nguyên thủ quốc gia tới thăm Việt Nam.

Thế kỷ XXI là thế kỷ của hợp tác, tin cậy cùng có lợi. Hai bên sẽ tiếp tục có những thỏa thuận lớn hơn nhằm đưa quan hệ song phương giữa hai nước lên một tầm cao mới. Tôi hy vọng chuyến thăm lần này, các nhà lãnh đạo cấp cao của Việt Nam và Mỹ sẽ đạt được hiệu quả cao nhất, góp phần vào hòa bình ổn định ở khu vực và trên thế giới.

Tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Bộ Công an: Thiện chí của nước Mỹ trong việc thực hiện chiến lược xoay trục, tái cân bằng ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương

Thiếu tướng Lê Văn Cương.

PV: Ông nhận định gì về chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Obama đến nước ta lần này?

Thiếu tướng Lê Văn Cương: Phải khẳng định rằng, chuyến thăm lần này là biểu hiện rất rõ cho cam kết của Mỹ trong việc thực hiện chiến lược xoay trục, tái cân bằng ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. 

Nhiều ý kiến cho rằng, trong chuyến thăm Việt Nam này, Tổng thống Barack Obama sẽ tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam. Thì giờ đây, nó đã trở thành sự thật.

Hiện quan hệ hai nước đã được cải thiện rất nhiều. Chuyến đi này tôi cho rằng nó tiếp nối những thành tựu kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1995, ký kết Hiệp định Thương mại tự do Việt - Mỹ năm 2000, xác lập quan hệ đối tác toàn diện từ năm 2013. Đặc biệt, kể từ sau chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Mỹ hồi tháng 7-2015 đã thông qua tuyên bố tầm nhìn về quan hệ hai nước.

Quan hệ thương mại song phương đã đạt mức 45 tỉ USD, cao gấp 90 lần so với 20 năm trước. Đây là các nhân tố rất tích cực để cả Việt Nam và Mỹ thúc đẩy hơn nữa quan hệ đối tác.

Chuyến viếng thăm này sẽ là một cột mốc, chuyển biến quan trọng cả về kinh tế, chính trị, khoa học công nghệ, ngoại giao, an ninh - quốc phòng giữa hai nước. Khẳng định sự tôn trọng lẫn nhau về chủ quyền lãnh thổ, thể chế chính trị của nhau. Sẵn sàng cùng với ASEAN hành động theo tinh thần của luật pháp quốc tế nhằm bảo vệ tự do, an toàn hàng hải ở Biển Đông. Phản đối việc sử dụng vũ lực để giải quyết các tranh chấp lãnh hải.

Tướng Lê Mã Lương: Hai nước sẽ xích lại gần nhau

PV: Chuyến thăm của ông Obama diễn ra trong giai đoạn cuối nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ, ông có cho rằng vai trò và tác động của vị nguyên thủ nước Mỹ sẽ không bằng thời điểm đầu hay giữa nhiệm kỳ?

Thiếu tướng Lê Mã Lương: Đây là lần thứ 3 Việt Nam đón tiếp một vị Tổng thống còn đương nhiệm của nước Mỹ đến thăm chính thức. Trước đó, là các đời Tổng thống Bill Clinton và George Bush. Chuyến thăm lần này hứa hẹn sẽ đem đến những cơ hội rất lớn để tiếp tục đưa quan hệ nhiều mặt giữa hai nước Việt - Mỹ lên một tầm cao mới.

Ở các chuyến viếng thăm trước vào năm 2000 và 2006, cả 2 vị cựu Tổng thống Mỹ đều đang ở giai đoạn nửa sau của nhiệm kỳ cuối. Nhưng ở mỗi thời điểm, bối cảnh khu vực và quốc tế có những biến động khác nhau. Và lần này cũng vậy, nhưng tôi cho rằng, vai trò của Tổng thống Barack Obama vẫn rất lớn. Đặc biệt, tiếng nói và tầm ảnh hưởng của ông ấy là điều không thể phủ nhận.

Nếu tới đây Mỹ có Tổng thống mới thì ít nhiều, họ cũng sẽ kế thừa chiến lược đối ngoại mà ông Obama đã thực hiện trước đó.

Về tổng thể quan hệ giữa hai nước Việt - Mỹ, có những lúc thăng lúc trầm tùy vào từng thời điểm lịch sử. Và cho đến nay, cả hai nước đều đã có những bước đi rất tích cực, cụ thể để nâng tầm quan hệ lên đối tác chiến lược.

PV: Ông đánh giá ra sao về tính thời điểm mà Tổng thống Barack Obama thăm chính thức Việt Nam. Liệu rằng đây có đơn thuần chỉ là chuyến đi “đáp lễ” cuộc viếng thăm Mỹ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng hồi tháng 7-2015 hay không?

Thiếu tướng Lê Mã Lương: Tôi không cho rằng chuyến thăm lần này của ông Barack Obama chỉ là mang tính đáp lễ!

Chúng ta đều biết chuyến thăm lịch sử của lãnh đạo cao cấp nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam đến Mỹ hồi năm 2015 là “chưa từng có tiền lệ”. Nhưng phía Mỹ đã chuẩn bị và đón tiếp đoàn đại biểu của Việt Nam do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng dẫn đầu một cách rất trọng thị với nghi thức cấp cao nhất dành cho nguyên thủ quốc gia khi tới Wasington DC.

Sự tin tưởng về chính trị cũng là một nhân tố rất quan trọng để hai nước Việt - Mỹ gác lại quá khứ để xích lại gần nhau hơn trong thế giới hội nhập là điều rất tích cực và chúng ta hoan nghênh điều này.

Hơn nữa, trong bối cảnh quốc tế đang có những biến động phức tạp, khó lường. Đặc biệt là các thách thức an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông đang bị đe dọa, chuyến thăm lần này của Tổng thống Obama sẽ còn mang những thông điệp chính trị, ngoại giao sẽ được ông chủ Nhà Trắng đưa ra nhằm khẳng định chính sách xoay trục và duy trì tự do hàng hải ở khu vực này.

Thiếu tướng Lê Mã Lương.

PV: Ở góc độ cá nhân, ông nhìn nhận như thế nào về các cơ hội mà Việt Nam có thể hợp tác với Mỹ sau chuyến thăm lần này của ông chủ Nhà Trắng?

Thiếu tướng Lê Mã Lương: Có hai vấn đề tôi cho rằng, Việt Nam sẽ đối thoại với nhà lãnh đạo tối cao Mỹ để có thể đạt được.

Thứ nhất: Về hợp tác quốc phòng - an ninh. Dư luận gần đây vẫn còn nhiều đồn đoán về khả năng, Mỹ sẽ có thể dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Dù trong nội bộ chính quyền Mỹ cũng đang có những ý kiến trái chiều, nhưng tôi dự đoán rằng dù như thế nào thì phía Mỹ chí ít cũng sẽ đồng ý chuyển giao cho Việt Nam về công nghệ - kỹ thuật quốc phòng.

Nếu ta đàm phán thành công và được Mỹ đồng ý bán cho hai loại máy bay săn ngầm P3-C Orion và máy bay chiến đấu C130 thì rất tuyệt vời. Với tầm hoạt động rộng và tính năng ưu việt của hai thế hệ máy bay này sẽ góp phần cực kỳ đắc lực cho công cuộc bảo vệ chủ quyền biển đảo cho không quân, hải quân Việt Nam.

Đồng thời, mở ra cơ hội để Mỹ có thể hỗ trợ Việt Nam một số tàu cảnh sát biển và đào tạo các kỹ chiến thuật cho lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam thực thi nhiệm vụ trên biển.

Thứ hai: Đây là bước tiến mang tính thúc đẩy để Việt Nam tiến sâu hơn nữa vào Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (gọi tắt là TPP).

Việt Nam mới gia nhập tổ chức này và hiện là nền kinh tế yếu nhất trong các nền kinh tế thành viên của TPP. Chúng ta nhận thức được điều này. Mỹ vẫn là thành viên có nền kinh tế mạnh nhất TPP.

Tham gia “cuộc chơi” thì chúng ta phải học cách tiếp nhận và chấp hành “luật chơi”.

Những năm qua, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Mỹ và Việt Nam đã đạt những con số rất ấn tượng. Vượt xa khi chưa có Hiệp định thương mại tự do Việt - Mỹ. Mỹ hoàn toàn có thể giúp đỡ Việt Nam ở một số lĩnh vực thế mạnh hàng đầu như thương mại đầu tư, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ…

PV: Về tổng thể, ông kỳ vọng như thế nào về kết quả tích cực của chuyến thăm lần này của Tổng thống Mỹ đến Việt Nam?

Thiếu tướng Lê Mã Lương: Như đã phân tích ở trên, tôi cho rằng đây sẽ là một “chuyến thăm lịch sử, mở ra một cơ hội lịch sử” chưa từng có kể từ trước đến nay. Nhất là khi Việt Nam đã gia nhập TPP và vấn đề chủ quyền biển đảo cũng như tình hình Biển Đông lại “nóng” hơn bao giờ hết.

Đây có thể sẽ là chuyến công du Việt Nam cuối cùng của Tổng thống  Barack Obama khi còn đương nhiệm, vì sau đó ông sẽ tới Nhật Bản để tham dự Hội nghị 7 nước có nền công nghiệp phát triển nhất thế giới (G7).

Bên cạnh đó, tôi cũng tin tưởng và kỳ vọng phía Mỹ sẽ có các phương án, kế hoạch hỗ trợ Việt Nam trong việc đào tạo, nâng cấp trình độ cho bộ đội để tham gia sâu hơn nữa trong đội quân gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc.

Thời gian qua, chúng ta mới chỉ cử 6 sĩ quan tham gia đội quân này với vai trò kỹ thuật. Qua chuyến thăm này, mở ra cho Việt Nam cơ hội để đánh giá và xây dựng cho mình một lực lượng xứng tầm cho hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc.

Trên tinh thần hợp tác cùng phát triển và vì lợi ích của mỗi nước, Việt Nam và Mỹ sẽ cùng gác lại quá khứ để tiến tới kỷ nguyên của hợp tác hữu nghị. Tiếp tục vun đắp thêm những thành quả mà các nhà lãnh đạo tiền nhiệm đã gây dựng để đưa mối quan hệ Việt - Mỹ lên một tầm cao chiến lược mới. Thống nhất quan điểm tôn trọng thể chế chính trị, giải quyết các tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình, dựa trên cơ sở của luật pháp quốc tế.

Tôi tin tưởng, chuyến thăm của Tổng thống Barack Obama tới Việt Nam sẽ thành công tốt đẹp!