Thị trường tài chính khó ổn định trong trung hạn

Phòng thế “Vỡ trận tài chính”

Những năm qua, thị trường tài chính (TTTC) thế giới có những thay đổi sâu sắc bởi ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính toàn cầu năm 2008 và khủng hoảng nợ công châu Âu. Năm 2013, tiếp tục được dự đoán là một năm nhiều sóng gió của nền kinh tế toàn cầu với các yếu tố: Nợ công châu Âu tiếp tục “gây bão” và lan rộng, sự phát triển èo uột của nền kinh tế Mỹ, triển vọng Nhật Bản trở lại suy thoái và Trung Quốc phải hãm phanh tăng trưởng... Điều đó cho thấy, kinh tế thế giới không mấy lạc quan, chúng ta không thể trông chờ vào sự hỗ trợ từ bên ngoài giúp vực dậy nền kinh tế trong nước.

Ông Phạm Đỗ Chí - Nguyên Chuyên gia cao cấp Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF cho rằng: Hiện nay, nhiều nguy cơ tiềm ẩn có thể đưa nền kinh tế nước ta vào thế “Vỡ trận tài chính”. Nợ công chúng ta hiện bằng khoảng 55% GDP; nợ của các doanh nghiệp Nhà nước mà Chính phủ phải đảm nhiệm cũng khoảng 45% GDP. Hai khoản nợ này cộng lại vừa đúng 100% GDP.

Nếu ước lượng GDP chúng ta vào khoảng 130 tỷ USD thì số nợ chúng ta đang gánh là rất lớn. Với lãi suất cho là nhẹ, khoảng 5 – 6%/năm, thì mỗi năm chúng ta cũng mất 6 – 7 tỷ USD phục vụ cho các khoản nợ đó. Ngoài ra, chúng ta còn có khối nợ tư lớn, (nợ xấu bất động sản, đầu tư), khoảng 12 tỉ USD, nếu mất khoảng 60% số nợ đó thì cũng tương đương 7 tỷ USD. Vì vậy, không cần đến những lý luận sâu xa, vài con số cũng cho thấy các khoản nợ đang vượt khỏi sức chịu đựng của nền kinh tế, vấn đề ổn định tài chính trong trung hạn 3 đến 5 năm tới là rất khó khăn”.

Tái cấu trúc ngân hàng diễn ra chậm chạp do nhiều vướng mắc chưa được giải quyết

Ông Phạm Đỗ Chí cũng nhấn mạnh, việc ông đưa ra cảnh báo nguy cơ “Vỡ trận tài chính” không phải là dựng lên một kịch bản bi quan cho nền kinh tế mà để chúng ta thẳng thắn nhìn vào thực trạng khó khăn, trên cơ sở đó tìm các biện pháp phòng tránh. Nếu chúng ta để mặc những bất ổn hiện hữu diễn ra, thì nền kinh tế sẽ giống như con tàu bị mắc kẹt, khủng hoảng của ngân hàng, của bất động sản sẽ xảy ra nhanh hơn, nợ không trả được… và năm 2013 – 2014 có thể trở thành năm bản lề của những thay đổi, đổ vỡ.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cho rằng, tình hình tài chính của chúng ta càng khó khăn hơn bởi chúng ta có hệ thống ngân hàng quá tệ, trong khi đó, hệ thống ngân hàng đóng vai trò chủ đạo trong TTTC nước ta, chiếm 75% tổng tài sản của khu vực tài chính.

Một chuyên gia Ngân hàng Nhà nước (NHNN) từng phát biểu: “Nếu chúng ta trình bày thực các vấn đề của hệ thống ngân hàng hiện nay thì hệ thống này đổ vỡ ngay lập tức”. Các ngân hàng thường xuyên phải đối mặt với căng thẳng về vấn đề thanh khoản, quản trị rủi ro còn nhiều bất cập, nợ xấu có xu hướng gia tăng...  Những rủi ro của hệ thống ngân hàng thật sự trở thành mối đe dọa hiện hữu cho sự phát triển bền vững của TTTC nói riêng và của nền kinh tế nói chung.

Nan giải tiến trình tái cấu trúc ngân hàng

Trước tình hình trên, tái cấu trúc hệ thống ngân hàng trở thành một yêu cầu tất yếu khách quan. Trong thời gian qua, mặc dù vấn đề này được nói đi nói lại nhiều lần nhưng việc thực hiện rất chậm vì thực tế nói thì dễ làm thì rất khó. Chúng ta đang vướng mắc ở nhiều khâu, trong đó khâu giải quyết nợ xấu là một khâu mấu chốt.

Ngoài những khoản nợ là hàng tồn kho giá đã giảm thấp, ngân hàng còn gánh các khoản nợ xấu là tồn kho bất động sản của các doanh nghiệp Nhà nước, khó có thể đem bán tống tháo để giải quyết nợ. Điều này, khiến cho việc giải quyết nợ xấu ngân hàng trở nên vô cùng thậm tệ.

TS. Nguyễn Đại Lai - Chuyên gia ngành Tài chính Ngân hàng cho rằng: Cần chấm dứt tình trạng lèo lái làm méo mó thị trường vốn theo các mệnh lệnh hành chính, chính sách, theo mệnh lệnh hành chính chỉ định và những ưu ái cho khu vực kinh tế Nhà nước.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Phạm Đỗ Chí cũng cho rằng: Đừng phủ nhận bàn tay của thị trường trong vấn đề tái cấu trúc hệ thống ngân hàng. Điều quan trọng nhất hiện nay là dùng các biện pháp thị trường thay cho biện pháp hành chính.

NHNN nên bớt can thiệp điều khiển nền kinh tế bằng các biện pháp hành chính mà cần tập trung tăng cường quản lý để chặn bớt các rủi ro về đạo đức, đã, đang và sắp xảy ra trong hoạt động ngân hàng, bắt buộc áp dụng hệ thống kiểm soát rủi ro theo tiêu chuẩn Basel II và Basel III, cải tổ lại hệ thống ngân hàng, cố gắng giảm lãi suất huy động xuống để giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn và cũng khiến người dân bớt gởi tiết kiệm mà chi tiêu hoặc đầu tư trực tiếp vào nền kinh tế.

Bên cạnh đó, một vấn đề khác cũng hết sức nan giải với việc tái cấu trúc hệ thống ngân hàng là chi phí tái cấu trúc rất lớn. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới đã cho thấy vấn đề này. Sau khủng hoảng 1997 – 1998, Thái Lan và Indonesia phải bỏ ra chi phí khoảng 30% GDP và Malaysia, Hàn Quốc tốn chi phí bằng khoảng 20% GDP để thực hiện việc việc tái cấu trúc ngân hàng.

"Chính vì vậy, cần cân nhắc đến vấn đề gia tăng thâm hụt ngân sách do Chính phủ khi phải hỗ trợ cho quá trình tái cơ cấu TTTC, việc này có thể gián tiếp ảnh hưởng đến ổn định kinh tế nói chung cũng như an toàn tài chính quốc gia nói riêng" - Ông Phạm Đỗ Chí nói.

Bà Vũ Thị Phương Hoa - Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng: Để đảm bảo sự an toàn, ổn định bền vững của TTTC, rất nhiều công việc quan trọng phải tiến hành cùng lúc. Vừa thực hiện tái cơ cấu thị trường, vừa phải thực hiện cải cách căn bản, toàn diện hệ thống quản lý từ thể chế, pháp luật, công nghệ cho đến các vấn đề con người. Yêu cầu này hoàn toàn không dễ dàng, đòi hỏi phải có những bước đi thận trọng để tránh những tác động tiêu cực đến nền kinh tế nói chung và hệ thống tài chính nói riêng.

Ngoài ra, hoạt động của ngân hàng sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp và dân cư. Mọi hạn chế của nền kinh tế sẽ bộc lộ đầu tiên qua ngân hàng. Do đó, thực hiện tái cấu trúc ngân hàng không tránh khỏi tái cấu trúc các bộ phận khác của nền kinh tế. Quá trình tái cấu trúc phải được thực hiện đồng thời: tái cấu trúc ngân hàng, tái cấu trúc đầu tư công và tái cấu trúc doanh nghiệp Nhà nước. Đó là một quá trình đầy khó khăn, phải rất giỏi mới có thể có được một giai đoạn chuyển tiếp nhẹ nhàng, tránh sự đổ vỡ.

Mai Phương