Lãng đãng chuyện cũ, người xưa

07:00 | 14/03/2020

418 lượt xem
Theo dõi PetroTimes trên
|
(PetroTimes) - Nếu Gươl (ngôi nhà làng truyền thống) như “cột buồm” cho hành trình sống của người Cơ Tu thì những vị già làng như “thuyền trưởng” khả kính để dân làng đi theo. Nhiều năm đi khắp các bản làng người Cơ Tu xứ Quảng, chúng tôi nhận ra rằng, câu chuyện của các già làng Cơ Tu là một thứ kiến thức hiền minh của núi rừng.    

Người nghệ sĩ kỳ lạ

Chúng tôi ngược về vùng cao, khi hoa đót vẫn đang giăng mắc khắp các triền đồi, vạt núi. Chuyến du xuân tưởng muộn, hóa ra lại ăm ắp niềm vui khi ghé lại làng Tà Lang (xã Bha Lêê, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam). Đêm đại ngàn se sắt, nhưng cái rét như được xua đi bởi men rượu cần bên bếp lửa, bởi tiếng đàn abel ngân nga giữa thung lũng sâu im vắng, hay gót chân thiếu nữ Cơ Tu nhịp nhàng điệu da dá. Vùng cao đón khách bằng sự nồng hậu vốn có của mình.

lang dang chuyen cu nguoi xua
Già làng Clâu Nâm trong một lần làm chủ tế

Dòng A Vương như chếnh choáng cùng men rượu say, uốn cong theo sườn núi đã bạc màu mây trắng sà xuống. Thôn nhỏ, nằm nép mình bên dòng A Vương, bây giờ đã rộn ràng lắm những đổi thay, khi có bóng dáng của nhiều du khách trở về với đại ngàn, tìm kiếm những phong vị mới thay cho bao hội hè ở dưới miền xuôi hình như không còn nhiều hấp lực. Đám đông du khách có vẻ thích thú với không khí đặc quánh sắc màu văn hóa của vùng cao. Chúng tôi ngồi lại khi ngọn lửa bên sân Gươl đã thôi bập bùng, chợt có ai đó gọi tên người bạn cũ. Lại sống dậy miền hoài niệm riêng, rất thật.

Người bạn ấy của chúng tôi, nay đã theo mây trắng kia lãng du đâu đó bên trời. Đó là già Alăng Avel, người đã chơi những thứ nhạc cụ lạ kỳ của người Cơ Tu cho chúng tôi nghe trong một đêm sương bên bếp lửa nhà sàn. Tiếng đàn của 10 năm trước, bao thanh âm của núi rừng, khi réo rắt như suối nguồn, lúc thâm trầm tựa vực núi. Là đàn cr’zool, là kèn cr’toót - loại kèn làm từ sừng thú. Dấu chân của tuổi trẻ già Alăng Avel in khắp các ngả rừng, lang thang không mục đích. Mà không, có một mục đích, là lang thang theo cái cách đặc biệt của một “nghệ sĩ” vùng cao. Ông đi như một cuộc rong chơi, không có điểm dừng, cứ vui là ghé lại. Đi, chơi nhạc và hát cho đồng bào của mình, cho những đêm vui say bên ché rượu... Trong một lần như thế, ông hát và tìm được người bạn đời của mình, người thiếu nữ Cơ Tu nổi tiếng xinh đẹp.

Đến khi theo cách mạng, tiếng đàn ấy lại được trình diễn cho đồng đội của ông, mỗi lúc dừng chân đâu đó dưới tán rừng. Khói súng tan, những ngày bình yên trở lại trên quê hương, cũng là lúc ông đi xa hơn, mang tiếng đàn, tiếng kèn và giọng hát của người Cơ Tu đi khắp mọi miền đất nước, trong những cuộc trình diễn âm nhạc truyền thống. Lúc đôi chân của “nghệ sĩ” núi rừng ấy dừng lại, cũng là lúc ông hóa thành mây trời, rồi lại lang thang, như cái cách mà ông đã đi qua cuộc đời của mình. Gia tài của ông để lại là một kho tàng nhạc cụ độc đáo. Hình như đó là bộ nhạc cụ đầy đủ nhất, kỳ công nhất, cũng đặc biệt nhất ở cánh rừng Trường Sơn này. Bảo tàng nhạc cụ của cố già làng Alăng Avel đã trở thành điểm đến trong cung đường du lịch của vùng đất Tây Giang xứ Quảng.

Người neo giữ hồn làng

Dân làng Pơrning, một ngôi làng khác của xã Lăng (huyện Tây Giang, Quảng Nam) gọi tên vị già làng Clâu Nâm bằng cả một niềm ngưỡng vọng.

lang dang chuyen cu nguoi xua
Lễ đâm trâu trước đây của người Cơ Tu

Chúng tôi ghé lại nơi này, vẫn còn những căn nhà mái lá, vách nứa nằm sừng sững giữa làng. Vẫn sắc xuân ấm nồng trong từng căn bếp nhỏ, những phù điêu vừa được tô vẽ lại, in trên khắp cột, xà nhà Gươl. Những điều thân thuộc, ấm áp thường làm người ta nhớ. Chẳng phải lần đầu đến với Pơrning, chúng tôi không đi theo đoàn du khách ngắm nghía vẻ đẹp của làng, mà bước chân cứ mặc nhiên dẫn về lối cũ. Nơi đó có bóng dáng của ông, một người xưa mây trắng.

Tuổi trẻ của già làng Clâu Nâm là những năm tháng đánh giặc kiêu hùng. Nhiều tên địch đã chết dưới mũi tên tẩm thuốc độc ch’pơơr, loại kịch độc bí truyền của người Cơ Tu. Suốt cuộc đời theo cách mạng, vị già làng Cơ Tu nhỏ bé ấy đã được phong Anh hùng. Nhưng ông vẫn sống một cuộc đời giản dị, vẫn là vị già làng thân thuộc. Căn nhà cũ của ông không có gì đổi khác. Vẫn ba gian gỗ, vẫn những chiêng ché treo giữa gian thờ, chỉ là không có tiếng ông.

Nhớ lần đầu gặp, ông đánh trần, ngồi bên hiên, mải miết chuốt từng sợi mây để đan tà-léc, trong bóng nắng chiều đổ dài qua sân nhà. Lần đó, ông xoay tấm lưng trần, ngồi giữa làng, miệt mài đo vẽ, chạm khắc từng hoạ tiết trên cột nhà Gươl, thi thoảng lại đứng dậy rảo một vòng, chỉ cho lớp thanh niên cách đan lá lợp, đục một lỗ mộng... Tỉ mỉ và cẩn thận như thế, nhưng đến lúc làng vào lễ hội, lại thấy một già làng vững chãi trong từng bước đi, hào sảng trong mỗi tiếng khèn, hùng dũng trong điệu hú ta’rooh âm vang khắp núi.

Có một dạo, giữa xô lệch dữ dội của thời cuộc, lớp trẻ chẳng mặn mà với văn hóa cha ông mà háo hức với những thứ mới lạ, phù phiếm. Ông như một cây trụ vững chãi, neo giữ lấy hồn làng. Từ khôi phục Gươl, giữ nghề đan lát, dệt thổ cẩm, cho đến tập tục tạ ơn thần rừng… lời ông trở thành tiếng trống k’thu réo gọi con dân của núi trở về nguồn cội. Để rồi, một chiều mây gió lặng thinh của tháng 8-2018, chúng tôi nhận tin, cánh chim triing huyền thoại ấy đã bay về trời, về với miền mây trắng.

Đã trải qua bao mùa lễ hội. Những lần nhận tin, ngược núi, cứ mặc định một niềm tin trong chúng tôi, rằng nơi đó có bóng dáng của ông - người chủ tế thân thuộc. Dậy lên một niềm thương, cuối làng Pơrning, ở góc nhỏ ông đã ngồi, xoay tấm lưng trần nhỏ bé trong lần đầu chúng tôi đã gặp. Góc sân vắng người, lễ hội đã tìm một người chủ tế khác, nhưng làm sao thay được sự ngưỡng vọng của không chỉ chúng tôi, mà còn cả vùng đất này, cả tộc người Cơ Tu với một già làng, nay đã trở thành bóng cây pơmu sừng sững của vùng cao.

Bảo tàng nhạc cụ của cố già làng Alăng Avel đã trở thành điểm đến trong cung đường du lịch của vùng đất Tây Giang xứ Quảng. Gia tài của “nghệ sĩ” núi rừng để lại là một kho tàng nhạc cụ độc đáo. Hình như đó là bộ nhạc cụ đầy đủ nhất, kỳ công nhất, cũng đặc biệt nhất ở cánh rừng Trường Sơn này.

Hà Anh