Hàng loạt sai phạm trong kinh doanh xăng dầu

Theo báo cáo tổng kết thanh tra diện rộng về khí dầu mỏ hóa lỏng và xăng dầu năm 2012 do Bộ Khoa học - Công nghệ công bố, qua thanh tra hơn 5.200 cơ sở kinh doanh, số tiền xử phạt vi phạm đã lên tới hơn 5 tỉ đồng.

Sai phạm ngày càng tinh vi

Thời gian qua, với sự biến động mạnh của giá khí hóa lỏng (LPG) và xăng dầu thế giới, nhiều cơ sở kinh doanh LPG và xăng dầu trong nước đã dùng các thủ đoạn gian lận hòng “móc túi” người tiêu dùng. Các hình thức vi phạm ngày càng tinh vi, gồm sai phạm về đo lường và chất lượng xăng dầu, sai phạm về hệ thống kinh doanh xăng dầu và sai phạm về địa điểm đăng ký kinh doanh. Trong đó, sai phạm về đo lường và chất lượng xăng dầu chiếm tỷ lệ nhiều hơn cả, như phương tiện chưa được kiểm định ban đầu đã đưa vào sử dụng, sử dụng phương tiện đo đã quá thời hạn kiểm định, tự ý phá niêm chì để hiệu chỉnh phương tiện đo, chiết nạp LPG vào chai mini không được phép nạp lại...

“Chiêu thức” mà nhiều điểm bán xăng thường áp dụng là cân đong thiếu, chất lượng kém, giảm trị số óc-tan. Chẳng hạn như, có cửa hàng mua xăng 83 về bán như xăng 92 hoặc bán xăng A92 theo giá xăng A95. Hiện giá xăng phụ thuộc vào trị số óc-tan, trong đó loại A95 có giá cao nhất. Với mỗi lít chênh nhau khoảng 300-500 đồng, đại lý đã thu được một khoản không nhỏ. Do xăng dầu đã bị pha chế trước khi đến tay người tiêu dùng nên các loại xăng đang được sử dụng hiện nay thường vi phạm trị số óc-tan; về dầu diesel, số mẫu được thử nghiệm chủ yếu vi phạm về hàm lượng lưu huỳnh.

Cách thứ hai để các đại lý “móc túi” người tiêu dùng là chỉnh tại cây xăng. Đồng hồ được quản lý thị trường (QLTT) chỉnh để đảm bảo đại lý bán không thiếu. Chỗ chỉnh được niêm phong bằng chì, chỉ QLTT mới được chỉnh. Nhưng các cây xăng gian lận hiện đại thì dùng chíp gắn hẳn vào vi mạch điện tử của trụ bơm để điều chỉnh.

Chánh thanh tra Bộ Khoa học - Công nghệ Trần Minh Dũng cho biết: “Số lượng các cơ sở kinh doanh xăng dầu có hành vi vi phạm về đo lường, chất lượng có chiều hướng giảm (năm 2003 là 29%, năm 2008 là 17,9% và năm 2012 là 12,8%) song hình thức vi phạm lại đa dạng hơn, có chiều hướng phát triển ngày càng tinh vi, phức tạp và dai dẳng”.

Vụ việc gian dối về chất lượng xăng dầu vào tháng 12/2011 tại cửa hàng xăng dầu Mai Dịch (thuộc Công ty CP Sản xuất dịch vụ XNK Từ Liêm, đại lý của Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội) là một ví dụ. Theo kết quả kiểm nghiệm của Trung tâm Kỹ thuật - Tiêu chuẩn đo lường chất lượng I, xăng không chì RON92 bán tại cửa hàng này có hàm lượng ôxy thực tế chiếm 8,8% khối lượng, cao vượt mức quy định hơn 3 lần. Hàm lượng methanol trong xăng của cửa hàng là 15,3% thể tích, vượt 30,6 % tiêu chuẩn. Những vi phạm là rất rõ ràng nhưng khi các cơ quan chức năng vừa phát hiện vi phạm thì ngày hôm sau, cửa hàng này đã lập tức đóng cửa. Ngay sau đó, cửa hàng xăng dầu Mai Dịch mở cửa bán lại nhưng đã “sang tay” thuộc quyền sở hữu của Công ty CP Thương mại Thành Công.

Qua kiểm tra của lực lượng QLTT đã phát hiện Công ty CP Thành Công thuê lại “Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu” của Công ty XNK Từ Liêm. Chi cục QLTT Hà Nội đã lập biên bản vi phạm hành chính 15 triệu đồng, tước “Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu” mà Công ty CP Thành Công đã thuê trong vòng 12 tháng.

Vụ tai nạn tại cửa hàng xăng dầu số 11 do không tuân thủ quy chuẩn về thiết kế và xây dựng địa điểm bán xăng.

Ngoài những sai phạm về đo lường, việc quy hoạch các cây xăng cũng có nhiều vi phạm. Tại cửa hàng kinh doanh xăng dầu số 179 Đê La Thành, 233 Khâm Thiên, cây xăng trên phố Thụy Khuê… đang tồn tại một thực tế, do không có diện tích làm bãi đỗ, dừng xe cho chủ các phương tiện (ôtô, xe máy) đến đổ xăng - dầu, nên chủ số cửa hàng này đã tận dụng luôn phần diện tích vỉa hè vốn dành cho người đi bộ làm nơi kinh doanh.

Điển hình phải kể đến cửa hàng xăng dầu số 11 (280 Đội Cấn, phường Cống Vị, quận Ba Đình, Hà Nội). Đây là cây xăng mà trung tuần tháng 6/2010 đã xảy ra vụ tai nạn giao thông đau lòng. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc, trong quá trình đổ xăng, do diện tích chật hẹp, tài xế Nguyễn X.T đã lùi xe ôtô mang BKS 30H-203x va chạm với một số xe máy đang đổ xăng tại cửa hàng. Hậu quả làm anh N.V.C - người đứng đợi đổ xăng bị tử vong và một số người khác bị thương nặng.

Vừa qua, theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 127/TP Hà Nội, qua kiểm tra 60 điểm kinh doanh xăng dầu, khí dầu mỏ hóa lỏng trên địa bàn Hà Nội từ ngày 20/9 đến 2/11/2012, đoàn kiểm tra liên ngành đã tiến hành xử lý vi phạm 30 đơn vị, tương đương với 50% tổng số đơn vị được kiểm tra. Trong đó, tỷ lệ vi phạm nhiều nhất là vi phạm về hệ thống kinh doanh xăng dầu chưa đảm bảo theo đúng các quy định với 16/30 đơn vị, chiếm 53.3%; vi phạm về địa điểm đăng ký kinh doanh 7/30 đơn vị, chiếm 23%; vi phạm khác 5/30 đơn vị, chiếm 16.6%.

Chuẩn hóa cây xăng

Mua bán xăng dầu là một trong những loại hình kinh doanh có điều kiện và đã được Bộ Khoa học - Công nghệ ban hành những quy định về tiêu chuẩn cũng như yêu cầu thiết kế của các cửa hàng xăng dầu. Năm 2011, bộ này đã có Quyết định số 1065/QĐ-BKHCN về công bố tiêu chuẩn quốc gia “TCVN 4530: 2011 cửa hàng xăng dầu - yêu cầu thiết kế”, quy định những yêu cầu cơ bản để thiết kế xây dựng mới, cải tạo và mở rộng các cửa hàng xăng dầu.

Theo quy định này thì khoảng cách an toàn từ cột bơm và cụm bể chứa đặt ngầm (cũng như bể chứa đặt nổi) của cửa hàng cấp I đối với nơi sản xuất có phát lửa hoặc tia lửa không nhỏ hơn 30m (đối với cửa hàng cấp II là 25m, cửa hàng cấp III là 18m) và 50m đối với công trình công cộng (áp dụng cho cả cửa hàng cấp II, III).

Bên cạnh đó, khoảng cách giữa đường và bãi đỗ xe của cửa hàng xăng dầu phải phù hợp với yêu cầu: “Chiều rộng một làn xe đi trong bãi đỗ xe không nhỏ hơn 3,5m. Đường hai làn xe đi không nhỏ hơn 6m…”. Như vậy, nếu theo những quy định hiện hành về yêu cầu thiết kế thì một số cửa hàng kinh doanh xăng dầu đã và đang cảnh báo về những nguy cơ mất an toàn đi kèm.

Ngày 5/11/2012, UBND TP Hà Nội đã ra Quyết định số 5059/QĐ-UBND về việc phê duyệt quy hoạch hệ thống cửa hàng xăng dầu trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, mục tiêu chung của quy hoạch chính nhằm làm cơ sở để quản lý, lập kế hoạch xây dựng hệ thống cửa hàng xăng dầu trên địa bàn TP Hà Nội; Sắp xếp lại hệ thống các cửa hàng hiện có, loại bỏ dần các cửa hàng không phù hợp về quy hoạch phát triển chung của thành phố hoặc có vi phạm tiêu chuẩn về an toàn; Khai thác hiệu quả hơn cơ sở vật chất kỹ thuật của hệ thống cửa hàng hiện có, giảm thiểu những nguy cơ mất an toàn về PCCC và vệ sinh môi trường.

Sắp tới, sẽ có 56 cửa hàng xăng dầu phải xóa bỏ, giải tỏa, di dời. Đến năm 2020 sẽ có 312-347 cửa hàng cần xây dựng mới, trong đó từ nay đến 2015 xây mới loại một là 5 cửa hàng, loại hai 60 cửa hàng, loại ba 136 cửa hàng. Giai đoạn 2016 - 2020 xây mới loại một 2 cửa hàng, loại hai 48 cửa hàng, loại ba 65 cửa hàng. Giai đoạn 2020 - 2030 xây mới từ 31-50 cửa hàng. Dự kiến tổng số vốn đầu tư thực hiện quy hoạch từ nay đến 2015 là 989 tỉ đồng; giai đoạn 2016 - 2020 là 630 tỉ đồng.

Vương Tâm