Hà Nội: Độc đáo điệu múa cổ "lột rắn" tại lễ hội truyền thống làng Trường Lâm

Ngày 18/3 (tức mùng 9/2 Giáp Thìn), tại di tích đình Trường Lâm, Ban Chỉ đạo lễ hội phường Việt Hưng, quận Long Biên đã long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội truyền thống làng Trường Lâm - Lễ hội được ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2018.

Khai mạc Lễ hội truyền thống làng Trường Lâm.

Tại buổi lễ, các đại biểu cùng nhân dân địa phương và khách thập phương đã tham dự lễ dâng hương tưởng nhớ công lao của 3 vị Thành hoàng làng là Đức Thánh Linh Lang Đại vương - Thượng đẳng phúc thần; Công chúa Đào Hoa (còn gọi là Thiên tiên Đào Anh phu nhân - Thượng đẳng thần) và Công chúa Phù Nương - Trung đẳng thần.

Theo thần tích, Linh Lang Đại Vương có tên là Hoàng Chân con trai thứ tư của vua Lý Thánh Tông (1054 -1072), mẹ là Hạo Nương cung phi thứ 9, quê ở Đông Đoài - xã Bồng Lai - huyện Đan phượng - trấn Sơn Tây. Năm 1.075, nước ta có nạn ngoại xâm, hoàng tử Hoàng Chân xin nhà vua cùng hoàng tử Chiêu Văn chỉ huy hạm thuyền vượt cửa biển Vĩnh An tấn công, đánh tan các đồn bốt của giặc ở dọc biên giới. Ngài đã phối hợp với đạo quân của tướng Tôn Đản đánh chiếm các cơ sở chiến lược và trung tâm hậu cứ lương thảo của giặc Tống ở thành Ung Châu.

Quân ta đại thắng, nhà vua mở đại yến muốn nhường ngôi cho Người nhưng hoàng tử Hoàng Chân từ chối. Đất nước thanh bình được thời gian, năm Đinh Tỵ (1077) giặc Tống lại đưa quân sang xâm lược nhằm thôn tính nước ta. Một lần nữa, hoàng tử Hoàng Chân lại cùng hoàng tử Chiêu Văn và Thái úy Lý Thường Kiệt chỉ huy hạm thuyền từ Vạn Xuân ngược dòng sông Khao Túc bất ngờ tập kích vào phòng tuyến phía đông của giặc bên bờ sông Như Nguyệt, góp công lớn đánh đuổi giặc Tống ra khỏi biên cương Đại Việt, mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc. Xét công trạng của hoàng tử Hoàng Chân, vua Lý Nhân Tông ban phong mỹ tự cho phép 269 làng của cả nước được xây đền, lập miếu thờ và sắc phong là Linh Lang Đại Vương Thượng Đẳng phúc thần.

Sau lễ khai mạc là màn khai hội đình Trường Lâm, với nhiều hoạt động phong phú, hấp dẫn, trong đó, tiêu biểu là nghi lễ múa lột rắn truyền thống. Theo Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin quận Long Biên Lê Thị Hương, trong 269 nơi thờ Linh Lang Đại vương, chỉ duy nhất ở đình Trường Lâm có điệu múa lột rắn. Điệu múa vừa thể hiện sự tích Linh Lang đại vương, vừa thể hiện mong muốn tiêu thoát nước, trị thủy của người dân. Hình ảnh uốn lượn của rắn tượng trưng cho dòng nước chảy lên xuống, cũng là khát vọng của người dân về một năm mới mưa thuận gió hòa, nhiều hanh thông, may mắn.

Múa Lột rắn trong Lễ hội làng Trường Lâm

Theo Trưởng Tiểu ban Quản lý di tích đình Trường Lâm Âu Xuân Kiên cho hay, Lễ hội làng Trường Lâm và nghi thức múa rắn lột có từ khoảng thế kỷ 15, gắn liền với di tích lịch sử đình Trường Lâm, địa danh thờ 3 vị Thành hoàng làng là Thánh Linh Lang Đại vương - Thượng đẳng phúc thần; công chúa Đào Hoa (còn gọi là Thiên tiên Đào Anh phu nhân) - Thượng đẳng thần; công chúa Phù Nương - Trung đẳng thần.

Truyền thuyết kể rằng Hoàng Lang - con trai vua Lý Thánh Tông và vị cung phi thứ chín tên Hạo Nương, có công dẹp giặc Tống, được vua cha nhường ngôi nhưng không nhận. Ngài tâu rằng mình vốn là con Vua Long Vương, vâng mệnh trời xuống giúp dân giúp nước, xong việc xin trở về Thủy quốc.

Ngài xin Vua được cho thờ ở nơi sinh và cho lấy lá cờ lệnh tung lên trời đến đâu thì được thờ ở đó. Vua ưng thuận. Ngài bước lên phiến đá hóa bạch xà dài trăm trượng bò xuống hồ Tây vào mồng 10 tháng Hai năm Đinh Tỵ (1077).

Người dân làng Trường Lâm sáng tạo nên điệu múa rắn lột, tái hiện cảnh bạch xà là hiện thân của Linh Lang Đại Vương ba lần lột xác để hóa thánh, nhằm biểu thị tấm lòng thành kính và ghi nhớ công ơn của các bậc thánh thần và tổ tiên của làng.

Sau các nghi thức rước nước, tế nam quan là tới nghi thức múa rắn lột. Khoảng 7 đến 9 nam thanh niên chưa vợ được làng chọn ra trình diễn, mỗi người đảm nhận một khúc của con rắn.

Đạo cụ minh họa đầu và đuôi rắn làm bằng mã. Đầu rắn do người đứng đầu đội, đuôi rắn do người ở cuối đeo vào lưng.

Các nam thanh niên trẻ trung, tuấn tú trong trang phục màu trắng, đeo thắt lưng vải màu vàng, bám vào nhau, di chuyển theo dáng khom người để tạo thành hình con rắn hoàn chỉnh.

Màn múa không thể thiếu người cầm trống khẩu vừa gõ vừa xướng khúc đồng dao: “Bạch xà đại tướng/Mình dài muôn trượng/Đi khắp bốn phương/Hộ quốc an dân/Khang dân vật thịnh/Trở về làng ta/Là Trường Lâm sở/Mở hội xướng ca/Đình trung vui vẻ/Chúc già mạnh khỏe/Trẻ được bình an/Con cháu thảo hiền/Nhân dân thờ phụng/Má nha má nhạc/Đánh giá toàn thiên/Nghe lệnh trên truyền/Ta đi nơi khác."

Người cầm trống khẩu chỉ huy rắn trườn, bò, lộn, thể hiện quá trình lột xác. Mỗi một động tác thể hiện sự chuyển mình của rắn, bắt đầu từ yếu ớt đến khi lột xác khỏe mạnh, với ý nghĩa phản ánh câu chuyện của nhân dân ta thời xưa, bị đàn áp rồi vùng dậy với sức sống mãnh liệt.

Sau ba lần lột xác, tương đương với khoảng thời gian một tuần hương, ba tuần rượu, rắn trườn vào bên trong hậu cung của đình và biến mất. Kết thúc màn trình diễn, phần đầu và đuôi rắn được làm lễ “phần hoàng” (hóa vàng).

Lễ hội truyền thống Làng Trường Lâm được diễn ra từ ngày 9/2 đến ngày 11/2 Âm lịch hàng năm.

N.H

Độc đáo lễ hội “Vua Hùng dạy dân cấy lúa” ở Phú Thọ

Công bố 26 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lễ hội tưởng nhớ công ơn Hai Bà Trưng