Cứu các đụn cát khỏi xanh hóa

Bảo tàng cát Tottori

Cụm đụn cát Tottori nằm dọc theo bờ biển phía Tây Nam đảo Honshu của vùng Sanin - nơi có mật độ dân cư thấp nhất của Nhật Bản. Cụm đụn cát kéo dài 16km dọc theo bờ biển với đỉnh cao nhấp nhô hơn 45m. Những đụn cát này đã tồn tại hàng nghìn năm nhưng đang bị thu hẹp và mất dần, nguyên nhân không phải do biến đổi khí hậu mà do nỗ lực “xanh hóa” của cộng đồng.

Những đụn cát được hình thành trong suốt 100.000 năm do cát được đưa từ dãy núi Chugoku gần đó qua sông Sendai và đổ vào biển Nhật Bản. Qua nhiều thế kỷ, gió và dòng chảy đã di chuyển cát trở lại bờ biển. Những đụn cát tương đối xa lạ đối với những người dân ngoài tỉnh Tottori, cho đến năm 1923, khi những đồi cát xuất hiện trong tác phẩm của tác giả nổi tiếng Nhật Bản là Takeo Arishima đã nhanh chóng trở thành điểm nóng du lịch.

Ngày nay, cụm đụn cát là trung tâm của ngành du lịch tỉnh Tottori, trung bình đón khoảng 1,2 triệu du khách mỗi năm. Đến đây, khách du lịch có thể ghé thăm bảo tàng cát, trượt cát và cưỡi lạc đà.

Cụm đụn cát mang lại hàng triệu USD mỗi năm từ du lịch, nhưng gần đây đang bị thu hẹp lại. Cụm đụn cát Tottori chỉ còn lại 12% kích thước so với 100 năm trước. Một phần nguyên nhân là ở Tottori, sáng kiến trồng rừng đang được thực thi nhằm mục đích biến các đụn cát thành rừng và đất nông nghiệp để nuôi sống cộng đồng, ngăn chặn thiệt hại do bão cát và nuôi dưỡng môi trường tốt hơn.

“Rất nhiều cây thông đã được trồng trên các đụn cát ven biển trên khắp quần đảo Nhật Bản để ngăn cát bay. Đặc biệt, trong thế kỷ XX, khi công nghệ tiên tiến hơn, các khu rừng ven biển đã được phát triển. Các đồn điền thành công đến nỗi nhiều đụn cát ven biển đã được chuyển đổi thành cánh đồng và khu dân cư gần bờ biển, các đụn cát dần dần biến mất”, Dai Nagamatsu - Giáo sư Khoa Nông nghiệp tại Đại học Tottori - giải thích.

Trước tình trạng các đụn cát biến mất, cộng đồng địa phương đã bắt đầu ý thức đưa những đụn cát này hồi sinh. Các nhà khoa học cũng tiếp tục nghiên cứu hồi phục đụn cát trước thách thức đang ngày càng thu hẹp. Các học giả và nhà điều hành du lịch đã đề nghị bảo tồn một phần sa mạc vì mục đích kinh tế và nghiên cứu trong tương lai. Các nhà chức trách địa phương đồng ý và dành 160 ha đồi cát, tương đương 12% diện tích, làm công viên quốc gia để bảo tồn.

Năm 1972, những nỗ lực chặt phá khu rừng xâm lấn sa mạc cát gặp nhiều khó khăn. Những loài cây được đưa tới đây liên tục tìm cách phát triển trở lại, ngăn cát chuyển động tự do, điều đã tạo nên những gợn sóng nổi tiếng của đồi cát Tottori. Cây cối lại mọc thành từng cụm ở nơi từng là khu rừng bị san phẳng. Từ đó đến nay, các nhà khoa học vẫn luôn phải chiến đấu ngăn sa mạc cát bị thu hẹp.

Cứu các đụn cát khỏi xanh hóa

Câu chuyện đó không có gì ngạc nhiên vì Nhật Bản là quốc gia rất giỏi trồng rừng. Đất nước này là quê hương của phương pháp trồng rừng Miyawaki nổi tiếng, được phát triển bởi nhà thực vật học Akira Miyawaki vào những năm 70 của thế kỷ XX và thực hiện trên các khu rừng thưa dân trên toàn cầu, bao gồm cả Amazon của Brazil.

Ngày nay, các tình nguyện viên thường xuyên tới để phá bỏ những cây cỏ dại cứng đầu mọc trên bãi cát mịn, một động thái cần thiết ngăn chặn sự gia tăng của cây xanh. Chính quyền tỉnh Tottori đã huy động tiếp cát cho đồi cát và các biện pháp bổ sung đã giúp cụm đụn cát mở rộng hơn một chút.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng, điều kiện hiếm có của cụm đụn cát là lý do cần phải tăng cường công tác bảo tồn. Ở Trung tâm nghiên cứu đất khô cằn thuộc Đại học Tottori, các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới đã tiến hành nghiên cứu nông nghiệp trên đất khô hạn.

Trong khi đó, dưới con đường từ trung tâm nghiên cứu, khách du lịch đang trải nghiệm cuộc phiêu lưu ở thế giới cát. Vào mỗi dịp cuối tuần, tại cụm đụn cát, du khách sẽ dạo quanh các cửa hàng quà tặng để chọn quà lưu niệm và được gói ghém cẩn thận mang về nhà, được đi thăm bảo tàng cát, cưỡi lạc đà, chơi dù lượn, hay trượt cát...

Các nhân viên ở Trung tâm du khách cồn cát Tottori nhận xét rằng, khách du lịch thường nói họ cảm thấy như trẻ lại khi đến đây, chạy hết tốc lực xuống đồi cát và ngạc nhiên trước hình dạng luôn thay đổi của cát. Từ ga Tottori, du khách có thể đến cụm đụn cát bằng taxi hoặc xe bus. Các cửa hàng và bảo tàng cát đều nằm trong khoảng cách đi bộ đến đồi cát và mở cửa cho đến giữa buổi chiều. Cụm đụn cát mở cửa 24/7 và miễn phí vào cửa. Hàng loạt khách sạn giá cả phải chăng và nhà nghỉ truyền thống Nhật Bản sẵn sàng phục vụ du khách, nằm cách cụm đụn cát khoảng 10 phút đi taxi.

Nhiều nhà khoa học cho rằng, những điều kiện hiếm của các đụn cát Tottori khiến chúng đáng được bảo tồn và cần có biện pháp bảo vệ mạnh mẽ hơn so với trồng rừng. “Điều kiện môi trường của cụm đụn cát Tottori khác với những vùng đất khô cằn vì có khí hậu ẩm ướt”, Nagamatsu cho biết. Ông cùng các chuyên gia khác cũng đang lên kế hoạch nghiên cứu khu vực này.

Một số nhà khoa học suy đoán, khi khí hậu tiếp tục biến đổi, có thể việc phục hồi các đụn cát sẽ trở thành biện pháp bảo vệ tốt hơn so với trồng rừng. “Xét thiệt hại do sóng thần có thể xảy ra ở Nhật Bản trong tương lai gần, có lẽ cần xem xét lại cách sử dụng đất ven biển hiện nay và cân nhắc khôi phục các đụn cát tự nhiên cho bờ biển Nhật Bản”, Nagamatsu nhận định.

Đi dạo trong rừng, tình cờ nhặt được kho báu vàng 3.000 năm tuổi

15 tiếng trong rừng của hai đứa trẻ bị lạc

“Trong rừng sâu” với Mai Đại Lưu