Bồ Ðào Nha bên vực khủng hoảng chính trị

Thủ tướng Bồ Đào Nha Pedro Passos Coelho cho biết ông đang cứu vãn chính phủ liên hiệp sau khi hàng loạt bộ trưởng từ chức để phản đối chính sách khắc khổ của Lisbon

Người phát ngôn chính phủ Bồ Ðào Nha hôm 4/7 cho biết các cuộc đàm phán giữa thủ tướng và các đối tác trong liên minh đang diễn ra trong một “bầu không khí rất tích cực”. Không có chi tiết nào thêm.

Thủ tướng Pedro Passos Coelho đang họp với nhà lãnh đạo của đảng CDS-PP cánh hữu để hàn gắn mối chia rẽ đã bùng ra sau khi bộ trưởng tài chính nước này và vị ngoại trưởng đã từ chức trong tuần này. Sau sự ra đi của Bộ trưởng Tài chính Vitor Gaspar hôm 1/7, ngày 2/7 đến lượt Ngoại trưởng Paulo Portas từ chức, do bất đồng với Thủ tướng Coelho trong chính sách kiệm ước khắt khe của Bồ Ðào Nha. Ông Coelho cho biết rất bất ngờ trước quyết định này, và từ chối đơn từ nhiệm của ông Portas - nhân vật số hai trong chính phủ và là người lãnh đạo đảng bảo thủ CDS-PP, đối tác của đảng Dân chủ Xã hội trong liên minh trung tả nắm quyền từ năm 2011.

Ramon Pacheco Pardo thuộc bộ phận Nghiên cứu Âu châu và Quốc tế tại trường Ðại học King’s ở London nói rằng đây là một sự thay đổi cho chính phủ Bồ Ðào Nha, mà cho đến nay dường như vẫn thống nhất trong cuộc vận động tiết kiệm. Ông Pardo nói: “Ðây là một hành động trong chính sự Bồ Ðào Nha hướng tới sự kiện một số người khẳng định rõ rằng họ không đồng ý với các chính sách mà họ đang yêu cầu thực thi. Vì thế chúng tôi thấy rằng thỏa thuận rộng lớn hơn dường như đã hiện hữu trong số các chính đảng lớn ở Bồ Ðào Nha không thực sự hiện hữu”. Theo ông, ở thời điểm này, chưa rõ điều gì sẽ xảy ra, nhưng nếu các cuộc đàm phán thất bại thì có thể có những cuộc bầu cử mới trong những tháng sắp tới.

Tuy vậy, Thủ tướng Pedro Passos Coelho, hôm 2/7 trong một bài diễn văn trang trọng vẫn khẳng định sẽ không từ chức. Ông cố giữ vẻ bình thường khi vẫn đến Berlin tham dự một nghị về việc làm cho giới trẻ như đã dự kiến. Thủ tướng Bồ Đào Nha thậm chí còn cam đoan là sẽ cố vượt qua khủng hoảng cùng với đảng liên kết CDS-PP, để duy trì ổn định chính trị của đất nước. Nhưng các nhà phân tích lo ngại hai đảng này khó thể lại đồng thuận với nhau. Hơn nữa báo chí Bồ Đào Nha còn cho biết hai Bộ trưởng Nông nghiệp và An sinh Xã hội thuộc đảng của Thủ tướng Pedro Passos Coelho cũng sẽ từ chức.

Nhiều nhà bình luận cho rằng cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay sẽ làm tan rã liên minh đã giúp chính phủ có được đa số trong Quốc hội, để thực thi các biện pháp khắc khổ do châu Âu đòi hỏi trong hai năm qua, nhằm đổi lấy gói cứu trợ 78 tỉ euro. Kịch bản có nhiều khả năng diễn ra nhất là việc bầu cử Quốc hội trước thời hạn.

Trong bối cảnh Quốc hội có nguy cơ bị giải thể, Tổng thống Anibal Cavaco Silva sẽ gặp gỡ Thủ tướng Coelho trong nay mai, sau đó tiếp xúc với đại diện các đảng chính trị có mặt trong Quốc hội. Còn ngay chiều 3/7 ông Cavaco Silva đã gặp Antonio José Seguro, lãnh đạo đảng Xã hội là đảng đối lập chính hiện đang muốn bầu cử Quốc hội trước thời hạn.

Người dân Tây Ban Nha biểu tình chống chính sách khắc khổ của chính phủ tại Lisbon

Trên lĩnh vực kinh tế tài chính, một số người đã đề cập đến khả năng Bồ Đào Nha phải yêu cầu một kế hoạch cứu trợ lần thứ hai, và rơi vào số phận tương tự như Hy Lạp, đang sống nhờ tiền hỗ trợ. Bộ ba Liên hiệp châu Âu, Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Trung ương châu Âu và các chủ nợ của Bồ Đào Nha ngày 15/7 tới sẽ họp lại đánh giá các cải cách của nước này, đang bị suy thoái và thất nghiệp kỷ lục. Các cải cách đó là một điều kiện tiên quyết để Bồ Đào Nha được hưởng phần sắp tới trong khoản cho vay quốc tế. Ngày 3/5, Thủ tướng Pedro Passos Coelho thông báo thêm hàng loạt các biện pháp cắt giảm chi tiêu. Một trong những biện pháp được thông báo là người lao động Bồ Đào Nha không thể nghỉ hưu trước 66 tuổi, giờ làm việc hàng tuần của giới công nhân viên chức nhà nước đang từ 35 giờ phải tăng lên thành 40 giờ. Trong năm tới, chính phủ sẽ cho 30.000 trên tổng số 700.000 nhân viên nghỉ việc. Thủ tướng Bồ Đào Nha hy vọng với những biện pháp nói trên sẽ tiết kiệm được khoảng 4,8 tỷ euro trong hai năm sắp tới. Mục tiêu sau cùng của Lisbon giảm bội chi ngân sách đang từ 5,5 % trong tài khóa 2013 xuống còn 4,4 % GDP vào năm tới và 2,5 % vào năm 2015.

Chính phủ Bồ Đào Nha đang cố gắng hoàn tất chương trình cứu nguy 102 tỷ USD vào năm tới. Nhưng cuộc vận động tiết kiệm, là một điều kiện cho khoản cho vay của quốc tế, đã buộc nước này lún sâu thêm vào tình trạng suy thoái kinh tế tệ hại nhất từ thập niên 1970. Chuyên gia Pardo nói quyết tâm của chính phủ theo đuổi chương trình kiệm ước có thể đang suy sụp. Và nếu Bồ Ðào Nha bắt đầu chuyển ra khỏi chương trình kiệm ước, thì các quốc gia châu Âu khác có thể làm theo. Ông Pardo nói: “Có nhiều khả năng các nước châu Âu khác, và chúng ta thấy sự kiện này rõ hơn ở Hy Lạp chẳng hạn, các chính trị gia có thể không sẵn sàng tiếp tục các biện pháp cắt giảm này”.

Hậu quả đầu tiên của cuộc khủng hoảng chính trị là lãi suất vay thời hạn 10 năm của Bồ Đào Nha lần đầu tiên kể từ tháng 11/2012 đã vượt qua mức 8%. Thị trường chứng khoán Lisbon bị sụt giảm trên 6% ngay sau khi mở cửa ngày 3/7, kéo theo các thị trường chứng khoán châu Âu khác.

Christian Schweiger, một chuyên gia về châu Âu tại trường Ðại học Durham, nói rằng phản ứng của thị trường đáng lo ngại. Ông Schweiger nói: “Ðiều này chứng tỏ rằng cuộc khủng hoảng Âu châu dứt khoát là chưa kết thúc”. Và ông nói Bồ Ðào Nha không phải đứng một mình. Sự bất mãn của công chúng về chương trình kiệm ước lan rộng khắp châu Âu, ít nhất không phải vì các mức thất nghiệp tăng cao trong giới trẻ. Các nước sử dụng đồng euro có thể chứng kiến tình trạng bất ổn gia tăng. Chuyên gia Schweiger phân tích: “Nếu ta nhìn vào trường hợp đảo Síp chẳng hạn, chúng ta đã không nghe nói gì về đảo Síp trong mấy tuần qua, nhưng chúng ta không biết liệu một tình hình tương tự sẽ không nổi lên trong bối cảnh chúng ta đã thấy những cuộc biểu tình rất lớn chống lại các biện pháp kiệm ước mà đảo Síp phải thực thi”.

Tuy vậy trước mắt nhiều nhà phân tích không băn khoăn nhiều về tác động của cuộc khủng hoảng này, vì nhu cầu tài chính Bồ Đào Nha được đảm bảo cho đến cuối năm. Chủ tịch Ủy ban châu Âu, José Manuel Barroso ngày 4/7 tuyên bố: “Tình hình tại Bồ Đào Nha phải rõ ràng hơn càng sớm càng tốt”. Ông kêu gọi “tinh thần trách nhiệm” để các nỗ lực thắt lưng buộc bụng từ hai năm nay của Bồ Đào Nha không trở thành vô ích. Chủ tịch Eurogroupe, Jeroen Dijsselbloem cũng kêu gọi tương tự, trong khi chính quyền Đức “tin rằng” Bồ Đào Nha sẽ tiếp tục các cải cách.

H.Phan (tổng hợp)