Bài học nào cho Trung Quốc sau phán quyết của Tòa trọng tài?

Hiện tại, Trung Quốc đang cảnh giác đề phòng Mỹ đe dọa gây chiến tranh trong khu vực nhưng theo Le Monde, điều mà Trung Quốc cần lo ngại không phải là nguy cơ chiến tranh trực tiếp mà chính là việc hình ảnh của Trung Quốc ở châu Á - khu vực mà Trung Quốc muốn lãnh đạo - lại đang bị chính nước này hủy hoại.

Mặc dù Trung Quốc luôn khẳng định là không muốn cư xử như các cường quốc khác mà Bắc Kinh cáo buộc là đã lạm dụng quyền lực để gây sức ép, nhưng theo Le Monde, phán quyết của Tòa trọng tài rõ ràng đã cho thấy Trung Quốc lạm dụng sức mạnh trên Biển Đông, không tôn trọng luật biển và đã xâm phạm chủ quyền của Philippines.

Trung Quốc không muốn đàm phán với các nước láng giềng ở Biển Đông thông qua Liên Hiệp Quốc mà chỉ chấp nhận đàm phán song phương với từng nước. Theo nhận định của Le Monde, đương nhiên, khi đối mặt trực tiếp với gã khổng lồ Trung Quốc, các nước nhỏ đều ở vị trí thua kém hơn.

Cậy mình là cường quốc trong khu vực, Trung Quốc tự mình áp đặt luật lệ. Trung Quốc tỏ ra rất tự tin nên luôn áp đặt sức mạnh lên các nước khác. Trung Quốc đã bồi đắp và quân sự hóa các đảo đang có tranh chấp, biến chúng thành các căn cứ quân sự, hải quân và không quân. Trung Quốc biết rằng lực lượng hải quân của các nước khác yếu thế hơn và tương lai kinh tế của các nước này lệ thuộc vào Trung Quốc.

Tuy nhiên, Le Monde đánh giá là Trung Quốc đã phạm hai lỗi lớn: thứ nhất, Trung Quốc đã tự hủy hoại tham vọng trở thành một cường quốc trỗi dậy hòa bình và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế. Thứ hai, Trung Quốc đã gây ra mâu thuẫn và góp phần làm cho căng thẳng quân sự leo thang trong khu vực có nhiều nước đồng minh của Mỹ. Theo Le Monde, chính Trung Quốc là nước gây bất ổn và chạy đua vũ trang trong khu vực. Những gì mà Trung Quốc gây ra hoàn toàn đối lập với cái mà Trung Quốc nói là đang tìm kiếm.

Chỉ vài ngày sau khi Tòa trọng tài ra phán quyết có lợi cho Phlippines trong vụ kiện “đường lưỡi bò” của Trung Quốc ở Biển Đông, hai quốc gia châu Á đã lên tiếng dọa kiện Trung Quốc vì những tranh chấp lãnh thổ.

Ngày 13/7, tức một ngày sau khi PCA ra phán quyết, hãng tin Kyodo đưa thông tin, Ủy ban về khai thác tài nguyên biển Hoa Đông thuộc đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền Nhật Bản đã cơ bản quyết định sẽ yêu cầu chính phủ Nhật Bản đệ trình trình tự pháp lý ở Tòa trọng tài, căn cứ theo Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS) 1982.

Động thái này nhằm ngăn chặn và buộc Trung Quốc dừng hoạt động khai thác tại các mỏ dầu khí trên biển Hoa Đông. Đảng cầm quyền Nhật Bản nhận định hành động đơn phương của Trung Quốc đối với các thỏa thuận khai thác dầu khí mà hai bên đã đạt được từ hồi 2008 là vi phạm Điều 74 của UNCLOS, quy định về nghĩa vụ nỗ lực thực hiện thỏa thuận đã ký kết giữa các nước.

Nội dung chủ yếu của thỏa thuận Trung-Nhật năm 2008 gồm: Hai nước cùng khai thác tài nguyên ở một khu vực được xác định bằng hiệp thương; Hoan nghênh pháp nhân Nhật Bản tham gia khai thác ở mỏ dầu Xuân Hiểu theo quy định của luật pháp Trung Quốc về hợp tác đối ngoại để khai thác dầu khí đại dương.

LDP tin rằng cần vận dụng một cách đầy đủ cơ quan tư pháp quốc tế sau thành công của Philippines đối với vụ kiện của Trung Quốc.

LDP cho biết sẽ hoàn thành nội dung cụ thể của phương án kiện Trung Quốc ra Tòa trọng tài, và gửi yêu cầu tới Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe trong tháng 7 này.

Trước khi chưa có phán quyết của Tòa trọng tài bác “đường lưỡi bò” mà Trung Quốc tự vẽ ra ở Biển Đông, tàu thuyền các nước mỗi khi đi qua vùng biển này đều phải khai báo với chính quyền Bắc Kinh. Từ nay, tàu thuyền và thậm chí là các chiến hạm có thể tự do di chuyển tại vùng biển này theo Công ước UNCLOS, không cần phải thông báo cho Trung Quốc.

Trang mạng Indiaexpress.com của Ấn Độ ngày 13-7 vui mừng nhận định, các chiến hạm Ấn Độ từ nay có thể tự do di chuyển tại vùng biển này theo UNCLOS, không cần phải thông báo cho Bắc Kinh. Hồi tháng 7-2011, tàu chiến INS Airawat của Ấn Độ đã bị tàu hải quân Trung Quốc quấy nhiễu vì cho rằng tàu Ấn đã đi vào vùng biển Trung Quốc.

Phán quyết của Tòa trọng tài là cơ hội cho New Delhi để khẳng định vị thế với các nước bạn bè trong khu vực, như một cường quốc biển, phù hợp với thông báo chung Mỹ-Ấn năm 2014 về tự do hàng hải và hàng không. Thái độ phản đối của Bắc Kinh cũng tương phản với việc New Delhi chấp nhận phán quyết của Tòa trọng tài tháng 7-2014 trong vụ kiện ranh giới trên biển với Bangladesh, tuyên đến gần 4/5 diện tích biển tranh chấp thuộc về Bangladesh chứ không phải Ấn Độ.

Chưa hết, phán quyết của Tòa trọng tài về vụ kiện trọng tài giữa Philippines và Trung Quốc liên quan đến vấn đề Biển Đông có thể tác động đến tranh chấp lãnh thổ Trung - Ấn tại Arunachal Pradesh. Arunachal Pradesh là một trong 28 bang của Ấn Độ. Tuy nhiên, Trung Quốc tuyên bố chủ quyền với hầu hết lãnh thổ bang này và gọi đây là Nam Tây Tạng, dẫn đến mâu thuẫn trong quan hệ 2 nước.

Chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc Claude Arpi nhận định: “Lần đầu tiên, một tòa án quốc tế đã bác bỏ một trong những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc. Đây có thể là điều quan trọng với Ấn Độ”. Ông Srikanth Kondapalli, giáo sư bộ môn Trung Quốc học tại Trường ĐH Jawaharlal Nehru ở thủ đô Delhi - Ấn Độ, nói: “Các quyền lịch sử của Trung Quốc không có hiệu lực ở bang Arunachal. Ấn Độ chưa bao giờ đưa ra những lập luận lịch sử đối với Tây Tạng”.

Theo ông Kondapalli, kết quả vụ kiện, theo đó "đường lưỡi bò" của Trung Quốc ở Biển Đông bị phán quyết là không có cơ sở pháp lý, có thể giúp Ấn Độ bẻ gãy luận điệu của Bắc Kinh khi đòi chủ quyền tại Arunachal Pradesh.