Xung quanh cuộc khủng hoảng Hy Lạp: Không có gì đáng sợ cả!

Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras (giữa) phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh EU ở Brussels, Bỉ, ngày 7/7/2015

Lãnh đạo châu Âu không bằng lòng với đề xuất mới nhất của Hy Lạp. Đó là kết quả cuộc họp thượng đỉnh bất thường của EU diễn ra tối hôm qua. Đây là bế tắc gần đây nhất trong cuộc đọ sức giữa Athens và Brussels xung quanh vấn đề nợ của Hy Lạp. Trước đó, ngày 5/7, người dân ở xứ sở các vị Thần cũng đã nói không với các điều kiện cho vay của EU.

Có thể nói cơ may để Hy Lạp trụ lại trong khối Eurozone là rất thấp. Báo chí Pháp vẽ ra ba kịch bản cho khủng hoảng Hy Lạp: nối lại đàm phán, chia tay êm thấm hay rời khối Eurozone do mất khả năng thanh toán nợ.

Giả thuyết thứ nhất, đàm phán để đi đến một thỏa thuận mới. Con đường này có vẻ rắc rối nhưng không phải là không thể được. Cả Pháp và Italia thiên về hướng này và lên tiếng kêu gọi bắt đầu lại việc đàm phán. Vậy dựa trên cơ sở nào? Cuối tháng 6 vừa qua, Thủ tướng Hy Lạp Tsipras đã sẵn sàng chấp nhận danh sách các biện pháp cải cách (tăng thuế VAT, cải cách hệ thống hưu trí…), đổi lại ông yêu cầu giảm nhẹ các điều kiện trả khoản nợ công khổng lồ lên tới 322 tỉ euro.

Giả thuyết thứ hai, Hy Lạp rời khối eurozone một cách êm thấm. Đối với các nước thành viên, tỉ lệ nói “không” với các đề xuất cải cách của Liên minh châu Âu là bằng chứng Athens không tuân thủ luật chơi của khối này. Các nhà lãnh đạo EU có thể chấp thuận xu hướng Hy Lạp rời Eurozone nếu Athens cho rằng có thể phục hồi tốt hơn một khi rời khu vực đồng tiền chung, song vẫn ở lại Liên minh và tiếp tục nhận được sự hỗ trợ của khối này.

Giả thuyết thứ ba, Hy Lạp rời Eurozone vì mất khả năng thanh toán. Có nghĩa là Ngân hàng Trung ương châu Âu sẽ chờ tới hết ngày 20/7, hạn trả nợ khoản tiền 3,5 tỉ euro, để hành động. Sau thời hạn này, cơ quan tiền tệ sẽ đưa ra quyết định giảm bớt hay tạm ngừng rót tiền khẩn cấp vào các ngân hàng Hy Lạp. Quyết định của tổ chức trên có thể sẽ khiến các ngân hàng phá sản và sẽ dẫn tới việc quốc hữu hóa để tránh gây lo sợ cho người dân. Đồng thời khả năng quay lại đồng tiền quốc gia drachme cũng có thể xảy ra. Thế nhưng, đồng tiền này sẽ mất giá so với đồng euro. Giá nhập khẩu các sản phẩm sẽ tăng lên rất nhiều và sức mua của người dân Hy Lạp giảm xuống. Tất cả các lý do trên có thể sẽ khiến nền kinh tế Hy Lạp chìm trong khủng hoảng.

Theo các chuyên gia, ngay kể cả xảy ra kịch bản tồi tệ nhất thì Hy Lạp cũng không đến mức không thể phục hồi được. Trong lịch sử đã có nhiều trường hợp vỡ nợ và họ cũng đã đứng dậy một cách mạnh mẽ. Argentina là trường hợp gần đây nhất cho thấy điều này.

15 năm về trước, Argentina bị phá sản. Liệu Hy Lạp có cơ may nào để hồi sinh như Argentina? Năm 2001, người dân Argentina cũng gặp tình trạng khủng hoảng tương tự: tài khoản ngân hàng bị phong tỏa, mỗi tuần chỉ được rút 250 peso. Hoảng loạn. Những người gửi tiền tiết kiệm đua nhau rút hết tiền gửi ngân hàng. Bạo động bùng lên và lan rộng, siêu thị, hàng quán bị tấn công, cướp phá. Tổng thống Fernando de la Rua leo lên trực thăng chạy trốn. Adolfo Rodriguez Saa lên thay, tuyên bố đất nước thiếu 100 tỷ USD trả nợ đáo hạn.

Theo chuyên gia kinh tế Argentina Roberto Lavagna, đặc trách tái cấu trúc nợ của Argentina sau năm 2001, thì giữa Argentina và Hy Lạp có nhiều điểm tương đồng: suy thoái kinh tế trong nhiều năm liên tiếp, thâm thủng ngân sách, thất thu thuế, thiếu tiền mặt… Nếu Argentina gắn kết đồng peso với USD Mỹ thì Hy Lạp ôm chặt đồng euro; cả hai không thể phá giá đồng tiền để kích thích xuất khẩu. Vì chính phủ thiếu ngân sách, công chức không được trả lương. Để sống còn, người dân phải “trao đổi mậu dịch”: sửa ống nước cho tiệm bánh đổi lấy ổ bánh mì. Tỷ lệ thất nghiệp lên đến 25%, tỷ lệ nghèo khó 65%. Năm 2002, đồng peso bị phá giá 70%.

Vào thời điểm đó, Argentina thi hành các biện pháp “trị liệu” của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Tân Bộ trưởng kinh tế Roberto Lavagna tung ra lá bài thấu cáy đầu tiên đối với IMF: Quỹ Tiền tệ Quốc tế đề nghị toàn là những biện pháp tiết kiệm, thắt lưng buộc bụng làm giảm khả năng mua sắm của người dân. Mà nếu muốn vực dậy nền kinh tế thì phải làm ngược lại, tức là kích thích tiêu dùng. Argentina đã chọn thái độ can đảm nói “không” với IMF.

Hy Lạp nay chọn giải pháp như Argentina, từ chối liều thuốc tăng thu giảm chi của EU và IMF, sẽ phải chấp nhận hệ quả tương tự trước mắt. Theo giới chuyên gia, đồng tiền mới có thể bị mất giá đến 70%, nhất là khi gia nhập Eurozone vào năm 2001, đồng drakma của Hy Lạp đã được “nâng giá” rất cao. Những món nợ khổng lồ của Hy Lạp, hơn 300 tỷ euro hiện nay, sẽ nhân lên gấn gắp đôi.

Lá chủ bài đầu tiên của Hy Lạp là chỉ vướng nợ bằng euro, trong khi Argentina vay tiền của 8 chủ nợ khác nhau với lãi suất nặng. Nhược điểm của Hy Lạp là không có tài nguyên thiên nhiên như Argentina. Du khách, nguồn ngoại tệ chính, không cho phép Hy Lạp hồi sinh nếu không có dưỡng khí euro.

Thế nhưng, liệu IMF có dám bỏ rơi Hy Lạp như nhiều lần đe dọa hay không? Theo chuyên gia Peter Doyle, nếu IMF đặt Hy Lạp vào thế không trả được nợ, thì cả thế giới thấy rõ toa thuốc đắng của định chế tài chính này không hiệu nghiệm. Thêm vào đó, IMF, tháng ba vừa qua, đã tiếp tục bơm tiền cho Kiev mặc dù tương lai Ukraina đầy bất trắc.

Trong quá khứ, IMF nhiều lần xóa nợ cho các nước nghèo như Haiti sau động đất hoặc cho ba nước tây Phi bị dịch Ebola vài chục triệu USD. Nhưng Hy Lạp là trường hợp khác biệt. Mất khách hàng Hy Lạp là mất 32 tỷ euro cho vay từ năm 2010 và sẽ làm uy tín IMF suy giảm thêm sau vụ Argentina năm 2001. Theo Esward Prasad, một cựu chuyên gia của IMF, Quỹ Tiền tệ Quốc tế không có nhiều lá bài trong tay. Vấn đề là làm sao thuyết phục được Hy Lạp “đồng thuận” với các nhà tài trợ khác. Nay thì Athens cương quyết nói “không” khiến IMF chưa biết sẽ làm gì tiếp theo.