Xung đột Trung Đông ảnh hưởng tới nền kinh tế toàn cầu?

Hình minh hoạ

Tuy nhiên, xu hướng tích cực này có thể không kéo dài. Nhiều doanh nghiệp hiện vẫn “neo giá” nhờ còn tồn kho, nhưng lợi thế này sẽ sớm hết. Chúng tôi dự báo lạm phát hàng tháng sẽ tăng trở lại vào mùa hè. Báo cáo Beige Book gần đây của Fed cũng cho thấy nhiều doanh nghiệp đang lên kế hoạch tăng giá mạnh trong vòng 3 tháng tới. Giá dầu leo thang sẽ chỉ làm áp lực lạm phát thêm nặng.

Trước đây, khi giá dầu tăng, các ngân hàng trung ương - đặc biệt là Fed - thường xem đó là lý do để hạ lãi suất, vì họ ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng hơn là đối phó với lạm phát “tạm thời” từ giá năng lượng. Nhưng sau đại dịch, quan điểm này đã thay đổi rõ rệt.

Kinh nghiệm từ châu Âu cho thấy giá dầu khí tăng trong năm 2022 là nguyên nhân chính khiến lạm phát dịch vụ “dai dẳng”. Cả Fed và Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) hiện đều cảnh báo nguy cơ xảy ra một chu kỳ lạm phát - thắt chặt tương tự. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cũng lưu ý rằng các cú sốc nguồn cung hiện nay khó bị “phớt lờ” như trước.

Dù vậy, mức độ lo ngại hiện tại có thể hơi phóng đại. Giai đoạn đại dịch Covid-19 và năm 2022, lạm phát bùng phát chủ yếu là vì các Chính phủ tung ra hàng loạt khoản hỗ trợ tài khóa quy mô lớn - điều khó lặp lại trong bối cảnh hiện tại khi lãi suất đang cao và thị trường tài chính nhiều biến động.

Bên cạnh đó, thị trường lao động cũng hạ nhiệt rõ rệt. Nếu như năm 2022, có tới hai vị trí tuyển dụng cho mỗi người lao động tại Mỹ, thì nay con số đó chỉ còn một - thậm chí còn thấp hơn thời kỳ trước đại dịch. Khả năng tăng lương cũng bị hạn chế.

Giá dầu tăng đang khiến khả năng Fed hạ lãi suất trong quý III trở nên xa vời hơn. Trên thực tế, chúng tôi đã đánh giá khả năng này đang giảm dần suốt vài tuần qua. Tuy nhiên, đến cuối năm, ảnh hưởng của các mức thuế mới có thể dịu lại, trong khi lạm phát dịch vụ nhiều khả năng sẽ tiếp tục giảm.

Đồng thời, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung sẽ bắt đầu bộc lộ hậu quả, thể hiện rõ qua các chỉ số như tỷ lệ thất nghiệp. Dự báo của chúng tôi là Fed có thể bắt đầu chu kỳ hạ lãi suất vào quý IV, với lần cắt đầu tiên là 50 điểm cơ bản vào tháng 12. Nếu mọi thứ đi đúng hướng, lãi suất có thể giảm dần về mức 3,25% vào giữa năm 2026.

Tình hình tại châu Âu cũng không mấy sáng sủa. Lạm phát gần đây dịu bớt nhờ giá năng lượng hạ, nhưng xu hướng đó có thể đảo chiều nếu giá dầu tiếp tục tăng. Khi đó, chi phí đầu vào cao hơn sẽ tiếp tục gây khó cho ngành khai thác - vốn đã yếu - và ảnh hưởng đến toàn nền kinh tế.

Niềm tin thị trường vì thế đang bị bào mòn. Người tiêu dùng tăng tiết kiệm, doanh nghiệp trì hoãn đầu tư. Nếu căng thẳng tại Trung Đông kéo dài, tâm lý tiêu cực này sẽ lan rộng, ảnh hưởng rõ đến đà tăng trưởng.

Trong trường hợp xấu, kinh tế châu Âu có thể rơi vào trạng thái lạm phát đình trệ. Một mô hình giả định của ECB cho thấy nếu giá năng lượng tăng 20%, tăng trưởng kinh tế khu vực đồng euro có thể giảm 0,1% trong cả năm 2026 và 2027, trong khi lạm phát tăng thêm lần lượt 0,6 và 0,4% so với kịch bản cơ sở.

Mặc dù chưa chạm ngưỡng rủi ro nghiêm trọng, nhưng tình hình hiện tại vẫn khiến Ngân hàng Trung ương châu Âu gặp nhiều khó khăn trong việc ra quyết định. Biến động giá năng lượng buộc ECB phải theo dõi sát sao các chỉ số lạm phát cốt lõi. Chúng tôi dự báo ECB có thể cắt thêm một đợt lãi suất vào tháng 9. Chủ tịch Christine Lagarde nhiều khả năng sẽ tận dụng khoảng thời gian này để đánh giá tình hình, trước khi cân nhắc có hạ sâu hơn mức lãi suất hay không.

Hình minh hoạ

Ảnh hưởng lên thị trường ngoại hối (FX)

Đồng USD đã phục hồi nhẹ sau khi căng thẳng giữa Israel và Iran leo thang, tuy nhiên vẫn chưa lấy lại hết mức giảm từ đầu tuần. Việc chứng khoán Mỹ giảm điểm - thể hiện qua các hợp đồng tương lai đi xuống - đã phần nào kìm hãm đà tăng của USD, cho thấy đồng tiền này không còn phản ứng mạnh như trước với các yếu tố rủi ro toàn cầu.

Trong ngắn hạn, nếu giá dầu tiếp tục tăng do xung đột, đồng USD - hiện đang bị bán ra khá nhiều và bị định giá thấp - vẫn có dư địa để tăng. Tuy nhiên, việc USD chỉ tăng nhẹ trong phiên sáng phản ánh tâm lý bi quan về triển vọng trung hạn, và dấu hiệu mất dần vai trò là tài sản trú ẩn an toàn. Đồng Yên Nhật hiện được giới đầu tư lựa chọn nhiều hơn trong vai trò này.

Nguyên nhân chủ yếu là do những yếu tố nội tại của kinh tế Mỹ - như chính sách tài khóa, lạm phát và kỳ vọng lãi suất - đang chi phối mạnh thị trường FX. Nếu có tín hiệu căng thẳng hạ nhiệt, giới đầu tư sẽ nhanh chóng quay lại với EUR/USD. Do đó, các biến động địa chính trị chỉ có ảnh hưởng ngắn hạn, khó xoay chuyển xu thế lớn trên thị trường tiền tệ.

Ảnh hưởng lên thị trường lãi suất

Ngay từ khi căng thẳng với Iran bắt đầu leo thang, thị trường trái phiếu đã phản ứng: Lợi suất trái phiếu Chính phủ Đức - một kênh trú ẩn an toàn - vượt trội so với các công cụ hoán đổi lãi suất. Tuy nhiên, sau cuộc tấn công vào Iran, phản ứng này nhanh chóng dịu lại. Thị trường thay vào đó chuyển sang lo ngại lạm phát đình trệ, khi lợi suất kỳ hạn ngắn tăng trong khi phần còn lại của đường cong bị làm phẳng. Lãi suất hoán đổi lạm phát ngắn hạn cũng tăng - phản ánh mối lo về giá cả leo thang trong khi tăng trưởng chững lại.

Dù vậy, phản ứng chung vẫn mang tính thận trọng. Chính sách tiền tệ hiện không ổn định, chịu ảnh hưởng từ thâm hụt ngân sách Mỹ, bất định tài khóa tại châu Âu và xu hướng cắt giảm lãi suất của ECB. Thị trường vẫn kỳ vọng ECB có thể cắt thêm lãi suất xuống 1,75%, dù kỳ vọng về các đợt tiếp theo đang yếu dần. Lãi suất hoán đổi kỳ hạn 10 năm tăng nhẹ trên 2,5%, nhưng vẫn nằm trong vùng dao động quen thuộc thời gian qua.

Ảnh hưởng lên thị trường tín dụng

Thị trường tín dụng hiện khá vững trước các cú sốc bên ngoài nhờ thanh khoản dồi dào. Trái phiếu doanh nghiệp phát hành nhiều vẫn được hấp thụ tốt, khiến chênh lệch tín dụng thu hẹp - thậm chí một số phân khúc đang ở mức thấp nhất từ đầu năm. Vì vậy, trong ngắn hạn, ảnh hưởng từ căng thẳng địa chính trị chưa đủ lớn để đảo chiều xu hướng này.

Tuy nhiên, về dài hạn, những rủi ro với bảng cân đối tài chính doanh nghiệp đang tăng. Việc giá hàng hóa leo thang và lạm phát duy trì ở mức cao sẽ làm giảm biên lợi nhuận, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ, đặc biệt ở các ngành mang tính chu kỳ như khai thác. Mặc dù nhiều doanh nghiệp đã có thời gian hồi phục mạnh sau đại dịch, nhưng đà tăng này có thể không bền vững khi rủi ro vĩ mô ngày càng rõ nét. Do đó, xu hướng chuyển sang chiến lược tín dụng phòng thủ, và ưu tiên chất lượng cao đang ngày càng được ưa chuộng.

Kinh tế toàn cầu dự báo tăng trưởng vững chắc trong năm 2025

IMF hạ dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu

Nền kinh tế toàn cầu sẽ bị tê liệt nếu thiếu nguồn cung dầu và khí đốt từ Nga?