Trùng tu chùa Một Cột kiểu gì?

Năng lượng Mới số 325

Ròng rã “xin” trùng tu

Được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tổ, trải qua gần 1.000 năm, nhiều hạng mục trong chùa Diên Hựu - Một Cột đã xuống cấp nghiêm trọng. Nguyên nhân chính khiến sự xuống cấp của ngôi chùa này được Đại đức Thích Tâm Kiên - Trụ trì chùa Một Cột cho là do mái ngói của chùa đã bị hỏng nhiều. Bất kể mưa to, mưa nhỏ tam bảo, nhà mẫu, liên hoa đài đều bị dột tứ bề. Vì vậy, nước thấm vào làm phần kết cấu gỗ của ngôi cổ tự này xuống cấp. Nhiều lần chúng tôi phải mặc áo mưa, đội nón cho Phật khỏi ướt.

Chùa nằm ở địa thế lòng chảo, mỗi khi mưa to, khuôn viên chùa trở thành một hồ chứa nước và là nơi hứng chịu bùn, rác dồn xuống. Thầy Tâm Kiên cho biết, khi chùa đã ngập, nhanh cũng phải mất cả buổi nước mới rút hết. Thầy còn “tố khổ”: “Không chỉ có dột và rạn nứt ở nhà thờ Tổ, tại sân chùa Một Cột cũng xảy ra tình trạng ngập. Trong 2 năm 2011 và 2012 nhà chùa phải thuê công ty thoát nước nạo vét 164m³ bùn từ hồ Linh Chiểu. Ngày 8/8/2011, một trận mưa to đã làm ngập tường bao quanh chùa, nước tràn vào nhà thờ Tổ gây ngập đến 20cm”.

Khu vực chùa Một Cột đang được trùng tu

Ngày 20/4/2008, nhà chùa đã có tờ trình gửi tới UBND quận Ba Đình, UBND TP Hà Nội và Cục Di sản để báo cáo về sự xuống cấp, hư hại của di tích và xin phương án trùng tu, tôn tạo. Năm 2009, UBND quận Ba Đình đã có quyết định tu bổ, tôn tạo Từ Tam quan đến Tam bảo, nhà thờ Mẫu, sân chùa, xây mới nhà tăng, phục chế nhà tổ tất cả các hạng mục của chùa Diên Hựu và giao cho Ban Quản lý Dự án quận Ba Đình thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư với kinh phí hơn 31 tỉ đồng. Sau đó gần nửa năm, UBND Hà Nội có đề nghị quận Ba Đình phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai dự án chỉnh trang hạ tầng kỹ thuật, cảnh quan, sân vườn, hệ thống thoát nước của khu di tích…

Tuy nhiên phải đến năm 2010, Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội Ngô Thị Thanh Hằng mới tới bàn bạc với nhà chùa về việc trùng tu di tích chùa Một Cột với 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 (từ tháng 6 đến 9/2010) sẽ trùng tu bộ mặt nhà chùa để hướng tới sự kiện 1.000 năm Thăng Long, trong đó có tôn tạo các đường ống để tránh ngập úng với kinh phí 1,7 tỉ đồng. Giai đoạn 2 được triển khai 6 tháng sau đó, thông qua 3 hội thảo lấy ý kiến các chuyên gia sử học, chuyên gia bảo tồn, di sản… và các cơ quan chuyên môn.

 Và sau 5 năm chờ đợi, đến năm 2014, chùa Một Cột chính thức được thực hiện trùng tu, tôn tạo các hạng mục xuống cấp. Tuy nhiên, phương án trùng tu được UBND quận Ba Đình phê duyệt lại không như mong đợi ban đầu.

Trùng tu kiểu… “chụp mũ”

Đại đức Thích Tâm Kiên - trụ trì chùa Một Cột cho hay, trước khi đưa vào trùng tu, nhà chùa đã cùng Công ty TNHH Hoàng Đạo đưa ra phương án thiết kế, trùng tu chùa Một Cột với diện tích 3.931m² với kinh phí 31 tỉ đồng cho các hạng mục tòa Tam quan, Tam bảo, nhà Mẫu, tháp Tổ, nhà Tăng, đường dạo, điện nước, bổ sung đồ thờ nội tự…

Tuy nhiên, trong phương án trùng tu được UBND quận Ba Đình phê duyệt, số kinh phí chỉ còn 18 tỉ đồng với diện tích xây dựng giảm xuống còn 410,5m². Cụ thể, diện tích nhà Tam bảo là 171,1m², chùa Một Cột: 13m², diện tích nhà Tổ: 159,3m³, diện tích nhà Tăng: 48m², diện tích Tam quan: 16,8m².

Bản vẽ chi tiết phương án trùng tu chùa Một Cột với khu vực nhà tăng chỉ rộng 48m2

Đại đức Thích Tâm Kiên có được tham dự một số cuộc hội thảo về trùng tu chùa Một Cột nhưng sau đó, những cuộc họp mang tính quyết định phương án cụ thể thì nhà sư không được mời. Đại đức nhận xét, phương án trùng tu này giống như một sự “chụp mũ” cho nhà chùa bởi những gì nhà chùa mong muốn nhất thì lại hầu như không được quan tâm. Bởi việc xin nâng nền từ 50-70cm so với đường sân Lăng và Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh không được nhắc đến trong thiết kế, vì vậy, nếu việc trùng tu mà nền “cốt” không được nâng lên thì ngập vẫn hoàn ngập.

Theo đại đức Thích Tâm Kiên thì chùa Diên Hựu cũng như nhà tổ có hệ thống cột kèo… còn rất tốt, chỉ có một số dui mè và phần mái cần sửa chữa. Các hạng mục của chùa Diên Hựu và nhà tổ có thể tận dụng lại được đến 80%. Trước đây nhà chùa đề nghị nâng toàn bộ nền thì buộc phải hạ giải những công trình này để nâng nền. Tuy nhiên, nếu không nâng nền thì dường như việc hạ giải các công trình trên trong khi các vật liệu còn tận dụng được 80% thì lại là điều vô lý.

Đại đức Thích Tâm Kiên cho biết, nhà chùa đề nghị xây dựng nhà tăng 5 gian (3 gian chính, 2 chái) rộng khoảng 120m², nhưng phương án phê duyệt thì nhà tăng chỉ có 3 gian và rộng 48m². Theo đại đức, chùa Một Cột vốn được rất nhiều du khách ghé thăm, chùa rất chật chội và khó khăn về nơi tiếp khách. Vì thế, với 1 khu nhà tăng vừa để làm nhà bếp, vừa làm nơi sư và chú tiểu ở, vừa làm nơi tiếp khách là không hợp lý. Hơn nữa, việc thiết kế 1 nhà tăng quá bé sẽ không phù hợp với kiến trúc và không gian chung của chùa Một Cột.

Trước đó, liên quan đến diện tích trùng tu chùa Một Cột - Diên Hựu, ngày 10/12/2013 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 2411/QĐ-TTg Phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chi tiết khu trung tâm chính trị Ba Đình, theo đó, diện tích được xây dựng tại chùa Một Cột là 25% trong tổng số diện tích 0,44ha (tương đương 1.100m²). “Như vậy, việc xây dựng nhà tăng diện tích 120m² với 3 gian 2 chái không những phù hợp với quy hoạch mà Thủ tướng đã phê duyệt mà còn hài hòa với cảnh quan chùa, phù hợp với khu vực. Bởi khu vực xây dựng chúng tôi dự kiến sử dụng chỉ chiếm 50% diện tích được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt” - Đại đức Thích Tâm Kiên nói.

Ngay sau khi nhận được phương án trùng tu, ngày 25/3/2014, nhà chùa đã có đơn gửi lên UBND TP Hà Nội, Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch và UBND quận Ba Đình để phản ánh về những bất hợp lý trong dự án trùng tu, tuy nhiên không nhận được hồi âm. Ngày 28/4, nhà chùa tiếp tục có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ và đến 13-5, đại diện Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 3410/VPCP-KTN trả lời nhà chùa. Trong đó, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã yêu cầu UBND TP Hà Nội chỉ đạo nghiên cứu, trao đổi và trả lời về sự việc.

Mới đây, ngày 18/5, Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có Công văn số 129/CV/HĐTS gửi UBND TP Hà Nội đề nghị điều chỉnh diện tích xây dựng nhà tăng chùa Diên Hựu - Một Cột từ 3 gian lên diện tích 120m² với kết cấu 3 gian 2 chái (5 gian). Trao đổi với phóng viên, đại diện Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Thượng tọa Thích Đức Thiện - Phó tổng thư ký Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng khẳng định: “Sau khi nhận thấy sự cấp thiết trong việc trùng tu, tôn tạo chùa Một Cột, Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho rằng, việc điều chỉnh diện tích nhà Tăng này tạo bố cục cân đối và không ảnh hưởng cảnh quan của chùa Một Cột”.

Những ngày này, việc trùng tu bắt đầu triển khai nhưng nhà chùa đã yêu cầu tạm ngừng việc thi công để chờ đợi ý kiến của các cơ quan chức năng. Tuy nhiên, hình như những kiến nghị hợp tình, hợp lý, phù hợp với điều kiện thực tế tại chùa Một Cột - Diên Hựu; phù hợp với Quyết định Quy hoạch của Thủ tướng... vẫn bị UBND quận Ba Đình bỏ qua. Vì thế, tâm huyết “cứu” chùa Một Cột - Diên Hựu khỏi xuống cấp, mong muốn phục hồi lại vẻ đẹp và sự độc đáo của ngôi chùa cổ này của vị trụ trì không biết còn phải chờ đến bao giờ?!

Vương Tâm