Thượng đỉnh trực tuyến Mỹ-Trung: Hai bên kêu gọi hợp tác nhiều hơn trong bối cảnh căng thẳng

Mỹ và Trung Quốc nhấn mạnh các cách để tránh xung đột

Sau cuộc gặp thượng đỉnh, Mỹ và Trung Quốc đều có các phát biểu nhấn mạnh các cách để tránh xung đột. Tổng thống Mỹ Biden cho rằng hai bên có trách nhiệm đảm bảo cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc không trở thành xung đột, cho dù có chủ ý hay ngoài ý muốn, phải thiết lập một số nhận thức chung và giữ các kênh liên lạc luôn mở. “Trách nhiệm của chúng tôi với tư cách là các nhà lãnh đạo của Trung Quốc và Hoa Kỳ là đảm bảo rằng sự cạnh tranh giữa các quốc gia của chúng tôi không trở thành xung đột”, “đối với tôi, dường như chúng tôi phải thiết lập một số hành lang nhận thức chung, phải rõ ràng và trung thực ở những nơi chúng ta không đồng ý và làm việc cùng nhau ở những nơi mà lợi ích của chúng ta giao nhau, trao đổi một cách trung thực và trực tiếp về nhiều chủ đề đang thảo luận”.

Tổng thống Mỹ Joe Biden có cuộc gặp thượng đỉnh trực tuyến với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại phòng Roovelt, Nhà Trắng, Washington D.C tối ngày 15/11/2021. Ảnh: Mandel Ngan/AFP/Getty Images.

Ngày 16/11, trả lời câu hỏi phóng viên, Tổng thống Biden đánh giá cuộc gặp diễn ra tốt đẹp. “Chúng tôi có rất nhiều việc để triển khai tiếp. Chúng tôi đã lập bốn nhóm làm việc và sẽ cùng trao đổi về nhiều vấn đề. Tôi sẽ thông báo thêm cho các bạn trong hai tuần tới.” Về vấn đề Đài Loan, Tổng thống Biden cho biết Mỹ vẫn cam kết với chính sách “Một Trung Quốc” và Đạo luật Quan hệ Đài Loan. Về vấn đề Biển Đông, Tổng thống Biden cho biết “tôi đã nói rõ rằng chúng tôi sẽ tuân thủ luật đi đường. Những gì cấu thành không phận quốc tế là không phận quốc tế, dù gọi là gì đi nữa. Không có vùng nhận dạng phòng không như họ nói. Thứ hai, Luật Biển yêu cầu và quy định những gì cấu thành lãnh hải. Chúng tôi sẽ ở bên ngoài lãnh hải của họ, nhưng chúng tôi sẽ không bị đe dọa hoặc thay đổi để không đi qua Biển Đông. Chúng tôi đã nói về điều đó và không có tranh cãi, đó là một vấn đề thực tế.”

Thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 16/11 cho biết hai bên đã trao đổi “kỹ lưỡng và sâu sắc” về các vấn đề có tầm quan trọng chiến lược, bao trùm và cơ bản định hình sự phát triển của quan hệ Trung - Mỹ và các vấn đề quan trọng mà hai bên cùng quan tâm. Chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh để Trung Quốc và Mỹ hòa hợp “trong một kỷ nguyên mới”, cần tuân thủ ba nguyên tắc là tôn trọng lẫn nhau, cùng chung sống hòa bình và hợp tác cùng có lợi.

Chủ tịch Tập Cận Bình so sánh Trung Quốc và Mỹ như hai con tàu khổng lồ ra khơi giữa đại dương, hai bên phải giữ chắc bánh lái, để hai con tàu khổng lồ vượt lên phía trước mà không bị mất phương hướng hay tốc độ và ít va chạm vào nhau. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bày tỏ sẵn sàng làm việc với Tổng thống Mỹ Biden để xây dựng sự đồng thuận và thực hiện các bước tích cực để đưa quan hệ Trung - Mỹ tiến lên theo hướng tích cực. Hai nhà lãnh đạo nhất trí rằng cuộc họp diễn ra thẳng thắn, xây dựng, thực chất và hiệu quả, giúp tăng cường hiểu biết lẫn nhau, gửi đi một thông điệp mạnh mẽ tới hai nước và thế giới. Hai bên nhất trí duy trì liên lạc chặt chẽ dưới các hình thức khác nhau.

Thượng đỉnh trực tuyến Mỹ-Trung. Ảnh: Bộ Ngoại giao Trung Quốc.

Các quan chức cấp cao của chính quyền Biden cho biết hội nghị thượng đỉnh kéo dài hơn dự định, diễn ra "tôn trọng và thẳng thắn". Mỹ đã nêu vấn đề Đài Loan, Tây Tạng, Tân Cương, một số vấn đề quốc tế như Triều Tiên, Afghanistan và Iran. Các vấn đề kinh tế, thương mại là một phần trong cuộc trao đổi của hai nhà lãnh đạo, nhưng không phải là một phần chủ đạo.

Dư luận về kết quả cuộc gặp

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung là một trong số những cuộc đàm phán quan trọng nhất trong nhiệm kỳ Tổng thống Biden, trong bối cảnh quan hệ ngày càng xấu đi giữa Washington và Bắc Kinh. Các quan chức chính quyền thừa nhận rằng việc quản lý quan hệ của Mỹ với Trung Quốc sẽ là mục tiêu quốc tế quan trọng nhất của chính quyền Biden.

Sau cuộc gặp, Mỹ và Trung Quốc đều thể hiện thái độ tích cực về quan hệ song phương trong tương lai. Sáng 16/11/2021, tại Viện Brookings, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết hai bên sẽ "bắt đầu tiến hành các cuộc thảo luận về ổn định chiến lược", mặc dù sẽ không có cấu trúc như các cuộc Đối thoại ổn định chiến lược Mỹ-Nga.

Tuy nhiên, dư luận cho rằng hội nghị thượng đỉnh trực tuyến Mỹ-Trung được mong đợi nhiều đã không mang lại đột phá lớn. Các quan chức Nhà Trắng đã đặt kỳ vọng thấp cho cuộc gặp thượng đỉnh hôm thứ Hai. Ngay trước cuộc gặp, Nhà Trắng đã cho biết không có thông báo quan trọng nào và không có tuyên bố chung theo thông lệ sau thượng đỉnh.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden tại lễ đón tại sân bay Căn cứ Không quân Andrews Air Force Base, Maryland, ngày 24/9/ 2015. Ảnh: Tư liệu AP/Carolyn Kaster.

Quan chức cấp cao của chính quyền Biden cho rằng cuộc gặp thực sự là về việc hai nhà lãnh đạo thảo luận cách thức quản lý cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Tổng thống Biden đề xuất tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh vì muốn thông qua cuộc gặp để thiết lập các hành lang an toàn, đảm bảo rằng hai bên tránh được xung đột ngoài ý muốn trong một cuộc cạnh tranh gay gắt. Chủ đề xuyên suốt lặp đi lặp lại trong cuộc gặp là về các công việc lâu dài cần thiết để quản lý cạnh tranh và thiết lập hành lang an toàn trong quan hệ.

Vấn đề đặt ra là liệu Mỹ và Trung Quốc có thể quản lý một cách xây dựng những va chạm trong quan hệ song phương hay không. Cả hai vẫn phải đối mặt với những khác biệt khó hòa giải hoặc không thể hòa giải. Các nhà quan sát đang chờ xem những căng thẳng song phương có giảm bớt hay không sau cuộc gặp thượng đỉnh, hy vọng “một con đường thận trọng phía trước” sẽ là cách thức hợp lý để hai bên cùng tồn tại với các khác biệt.

Cũng có ý kiến cho rằng, tuy cuộc gặp Biden-Tập Cận Bình mang lại ít kết quả cụ thể nhưng vẫn là một bước quan trọng trong việc ổn định quan hệ hai nước. Hôm thứ Tư, Đại sứ Hoa Kỳ tại Trung Quốc Gary Locke nói với CNBC rằng “Thật tốt khi hai nhà lãnh đạo đã gặp nhau. Mọi thứ có thể trở nên tốt đẹp hơn. Hai nước cần nhau và thế giới cần cả hai nước hợp tác và làm việc cùng nhau để giải quyết rất nhiều vấn đề.”./.