Sông Đà - Dòng sông ánh sáng

Có thể ví sông Đà là dòng sông “mẹ,” vì tất cả các sông, suối khu vực Tây Bắc đều đổ vào đây, tạo thành nguồn nước rất lớn. Từ nhiều năm trước, tiềm năng phát triển thủy điện trên sông Đà đã được các chuyên gia trong và ngoài nước phát hiện. Tuy nhiên, kinh tế thời hậu chiến tranh chống đế quốc Mỹ còn quá nhiều khó khăn, Việt Nam chưa thể đầu tư xây dựng công trình thủy điện lớn trên sông Đà.

Nhà máy Thủy điện Lai Châu

Đến tháng 11-1979, với sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô, công trình Thủy điện Hòa Bình trên sông Đà đã được khởi công. Sau gần 15 năm xây dựng, đến năm 1994, Thủy điện Hòa Bình đã hoàn thành với 8 tổ máy, tổng công suất 1.920MW, xây dựng ở bậc thang dưới cùng trên lưu vực sông Đà. Tính đến nay, Thủy điện Hòa Bình đã cung cấp cho hệ thống điện Việt Nam trên 230 tỉ kWh, đồng thời tham gia cắt hơn 100 cơn lũ, bảo đảm cho Đồng bằng sông Hồng, trong đó có Thủ đô Hà Nội, được an toàn trong mùa mưa lũ.

11 năm sau, vào năm 2005, Thủy điện Sơn La với tổng công suất 2.400MW được khởi công và sau 7 năm xây dựng, ngày 23-12-2012, công trình được khánh thành - đánh dấu công cuộc chinh phục bậc thang thứ 2 của dòng chính sông Đà.

Bậc thang thứ 3 của sông Đà là Thủy điện Lai Châu công suất 1.200MW được hoàn thành năm 2016, khép lại hành trình chinh phục dòng sông Đà.

Nguồn “vàng trắng” đã được chuyển thành dòng điện phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và đời sống của nhân dân.

Như vậy, trên dòng sông Đà đã có 3 nhà máy thủy điện lớn: Hòa Bình, Sơn La và Lai Châu. Ngoài ra, tại các nhánh của sông Đà còn có các nhà máy thủy điện: Huội Quảng (520MW) và Bản Chát (180MW).

Ngày nay, sông Đà là nơi có nguồn thủy điện lớn nhất cả nước, tổng công suất lên tới hơn 6.000MW, cung cấp sản lượng điện khoảng 25 tỉ kWh/năm cho hệ thống điện quốc gia. Không những sản xuất điện, các công trình thủy điện trên sông Đà còn có vai trò quan trọng trong điều tiết lưu lượng nước cho hạ du sông Hồng. Với tổng dung tích hồ chứa của 3 nhà máy thủy điện lớn trên dòng chính sông Đà là 19,815 tỉ m3 nước, các công trình thủy điện đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cắt lũ vào mùa mưa và điều tiết xả nước vào mùa khô hạn.

Trong quá trình xây dựng các công trình thủy điện trên dòng sông Đà, chủ đầu tư và chính quyền địa phương đã có những quan tâm đặc biệt đến công tác tái định cư. Hàng chục nghìn hộ dân đã được chuyển đến nơi ở mới được đầu tư xây dựng bảo đảm đầy đủ cơ sở hạ tầng thiết yếu như, điện, đường, trường, trạm, nước sinh hoạt, diện tích đất canh tác... theo đúng chỉ đạo của Chính phủ.

Bên cạnh việc chăm lo, cải thiện đời sống cho người dân, các công trình thủy điện được xây dựng kéo theo hạ tầng giao thông được đổi mới, thuận lợi hơn. Những đường giao thông chính đã được đầu tư, cải tạo, nâng cấp mở rộng, làm cho giao thương giữa các tỉnh Tây Bắc với miền xuôi, trong đó có Hà Nội, ngày càng thuận lợi và thông suốt.

Đặc biệt, các hồ thủy điện đã tạo cơ hội cho các địa phương vùng Tây Bắc tiếp tục bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử trong vùng, đồng thời đẩy mạnh phát triển du lịch; nuôi trồng, đánh bắt thủy sản; lưu thông hàng hóa qua đường thủy dễ dàng hơn. Các công trình thủy điện cũng tạo ra môi trường sống ngày càng trong lành do việc trồng thêm rừng, chăm sóc rừng, nhờ đó, giảm phát thải khí nhà kính, giảm nguy cơ ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu...

Theo ông Nguyễn Văn Quang, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình, nhiều năm qua, Công ty Thủy điện Hòa Bình là doanh nghiệp đóng góp lớn nhất cho ngân sách địa phương. Mỗi năm, công ty đã nộp ngân sách cho tỉnh khoảng 1.000-1.400 tỉ đồng, cộng với hơn 100 tỉ đồng dịch vụ môi trường rừng. Lòng hồ Hòa Bình bây giờ là một địa danh đẹp, hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế.

Có thể thấy, những công trình thủy điện trên sông Đà không chỉ có đóng góp vô cùng quan trọng về điện năng, cắt lũ, tích trữ nguồn nước… mà còn góp phần đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực Tây Bắc.