Ranh giới giữa nghệ thuật và dung tục

Mới đây, người mẫu nude Nguyễn Thị Kim Phượng bất ngờ lên tiếng tố bị họa sĩ Ngô Lực hiếp dâm. Theo lời Kim Phượng, cô đồng ý hợp tác với họa sĩ Ngô Lực thực hiện bộ ảnh body painting (vẽ tranh nghệ thuật trên cơ thể).

Ảnh minh họa

Sau buổi gặp mặt tại quán cà phê chiều ngày 2-5, tối cùng ngày, họa sĩ Ngô Lực nhắn tin hỏi Kim Phượng có rảnh không để test góc chụp. Khi Kim Phượng đồng ý test góc chụp ở phòng chụp ảnh. Họa sĩ Ngô Lực đã đến tận nhà Kim Phượng đón. Trên đường đi, họa sĩ bất ngờ chở cô thẳng đến khách sạn. Nghĩ chụp ảnh ở khách sạn là điều bình thường, Kim Phượng không đề phòng. Khi vào khách sạn, cô cởi đồ như những lần làm mẫu ảnh nude trước đó.

Kim Phượng kể, sau khi chụp vài bức ảnh, họa sĩ Ngô Lực dùng cọ, mực vẽ trên lưng, vòng 3 của cô, sau đó yêu cầu cô nằm lên giường để tiếp tục phác thảo. Bất ngờ, họa sĩ Ngô Lực chạm vào vùng kín của Kim Phượng. Lập tức, cô bật dậy, đòi mặc áo đi về. Sau đó, họa sĩ Ngô Lực dùng vũ lực để cưỡng hiếp Kim Phượng. Ngày 4-5, Kim Phượng đã đến Công an quận 10, TP HCM tố cáo họa sĩ Ngô Lực.

Cách đây hơn 10 năm, dư luận cũng từng xôn xao vụ án nhiếp ảnh gia 71 tuổi Ly Sơn (tên thật là Lê Đình Trường) lợi dụng “mác” nhiếp ảnh gia chuyên chụp ảnh khỏa thân để lạm dụng tình dục nhiều cô gái trẻ.

Không chỉ ở Việt Nam, trên thế giới cũng không thiếu những vụ người mẫu nude bị xâm hại. Điển hình là vụ Terry Richardson. Là nhiếp ảnh gia thời trang nổi tiếng, không ít lần Terry bị phanh phui lạm dụng tình dục người mẫu nude. Jamie Peck, Coco Rocha, Emma Appleton, Anna del Gaizo, Gabriela Johansson... từng lên tiếng cáo buộc Terry Richardson ép người mẫu cởi đồ, thậm chí yêu cầu quan hệ tình dục ngay tại studio.

Không chỉ đứng trước nguy cơ bị xâm hại, người mẫu nude còn đối mặt với nhiều rủi ro khôn lường khác như bị lộ ảnh hậu trường, ảnh nude bị đăng lên web đen. Tháng 10-2014, một người mẫu ảnh nude Việt từng đưa ra bản danh sách chấn động giới nhiếp ảnh. Cụ thể, người mẫu này đăng tải trên trang cá nhân danh sách 17 đường link tới trang cá nhân của 17 nhiếp ảnh gia kèm chi tiết từng hành vi như tự ý đăng ảnh nude lên web đồi trụy, không trả ảnh cho người mẫu sau khi hợp tác, sàm sỡ, gạ gẫm...

Có thể nói, ngoài sự gian khổ của nghề, các người mẫu nude còn phải đối mặt với những mối đe dọa đến từ nghệ sĩ. Chuyện bị sàm sỡ, lạm dụng tình dục, gạ tình, thậm chí bị cưỡng hiếp… là những thử thách mà các người mẫu nude phải đối mặt.

Để tự bảo vệ bản thân, nhiều người mẫu chủ động nói không với chụp ảnh nude khi chỉ có một nam một nữ, từ chối chụp ảnh trong khách sạn. Trước khi thực hiện ảnh nude, các cô chủ động tìm hiểu thông tin về nhiếp ảnh gia cũng như giao kèo hợp đồng rõ ràng. Đồng thời, một số nguyên tắc nghề nghiệp được các mẫu nude truyền tai nhau như: Phải có bản lĩnh vững vàng để từ chối trước mọi cám dỗ, không nên có thái độ quá thân thiện hoặc đưa đẩy khi làm việc với nghệ sĩ, không nên tạo những tư thế nhạy cảm, khiêu khích...

Tuy nhiên, bên cạnh những người mẫu có ý thức nghề nghiệp cũng không hiếm người mẫu nude dễ dãi, muốn khoe “hàng” để nổi tiếng, kiếm đại gia không phải ít. Song, những bức ảnh nude của họ đều thuộc kiểu khiêu dâm, dung tục chứ không phải là nghệ thuật. Xem những bộ “khỏa thân vì môi trường” của Ngọc Quyên, “nude để thiền” của Thái Nhã Vân, “cô gái và cụ già bên lò gạch” của 2 hotgirl... người ta chỉ thấy sự dung tục khó chịu, khác hẳn với những bức ảnh nghệ thuật nude gợi nhiều ý niệm, nghĩ suy về cái đẹp.

Theo nhiếp ảnh gia Đặng Quốc Việt, giảng viên Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP Hồ Chí Minh: Sự hoen ố ở đây phần nhiều xuất phát từ ý thức người thể hiện, họ không hiểu gì về “nude art” mà cứ nghĩ “cởi đồ ra là nude”. Một tác phẩm nghệ thuật phải được nuôi dưỡng từ trong ý thức, tác giả mới đem ra và người mẫu được chọn lựa để đặt vào nhân vật có sẵn trong đầu tác giả.

Ông Việt cho rằng: “Không thể vì một vài lùm xùm chuyện hậu trường, sự thiếu hụt ý thức của những “con sâu” mà công chúng có cái nhìn lệch lạc, định kiến về loại hình nghệ thuật chân chính này. Nghệ thuật nude không xấu, chỉ là người ta lợi dụng nó để làm điều xấu. Những người mẫu nude không có gì phải hổ thẹn khi họ hết lòng cống hiến cho nghệ thuật. Họ đáng được trân trọng”.

Bên cạnh đó, các nhiếp ảnh gia nổi tiếng cũng đặt ra nhiều quy tắc khi chụp ảnh nude nghệ thuật. Nhiếp ảnh gia Dương Quốc Định nổi tiếng khó tính để chọn lựa người mẫu ưng ý. Theo ông, ngoài ngoại hình, người mẫu còn phải có kiến thức, am hiểu về nghệ thuật nude. Cuộc “sát hạch” tuyển mẫu của Dương Quốc Định nhiều khi kéo dài cả năm trời. Ông làm bạn với họ, tìm hiểu nhân thân, con người, tính cách và sự hiểu biết của họ rồi mới quyết định có cho họ làm mẫu không. Ngoài hợp đồng ràng buộc rõ ràng, mỗi lần chụp ảnh Dương Quốc Định đều có ê-kíp hỗ trợ. Đó là người lo ánh sáng, đạo cụ, là học trò và người thân của ông. Nếu chụp ngoài trời, để an toàn, ông sẽ chọn nơi kín đáo nhưng vẫn có học trò phụ giúp.

Cũng như Dương Quốc Định, Đặng Quốc Việt thực hiện các bộ ảnh nude với một ê-kíp hùng hậu ở studio. Ông chia sẻ: “Tôi không bao giờ sáng tác ở khách sạn vì không gian không phù hợp với nghệ thuật, nó dễ gợi tới ý nghĩ dung tục”.

Còn với nhiếp ảnh gia Thái Phiên, ông đề ra nguyên tắc giữ khoảng cách với mẫu. Nếu cần sửa dáng, bố cục, ông truyền đạt bằng lời nói hoặc thị phạm ở khoảng cách xa, hạn chế đụng chạm vào người mẫu.