Mua sắm trang thiết bị y tế: “Vung tay quá trán”?

Chưa dùng đã hỏng

Theo báo cáo này, năm 2015, Bộ Y tế cũng như hầu hết các địa phương được kiểm toán chưa xây dựng kế hoạch trung hạn và kế hoạch dài hạn về đầu tư mua sắm trang thiết bị y tế để làm căn cứ xác định nhu cầu mua sắm trang thiết bị hằng năm. Công tác đấu thầu cũng tương tự khi chưa ban hành các văn bản quy định cụ thể về đấu thầu thiết bị y tế, đặc biệt là công tác xây dựng, phê duyệt kế hoạch đấu thầu mua sắm hóa chất, vật tư tiêu hao còn nhiều bất cập như chưa phân nhóm vật tư, hóa chất theo chủng loại, tiêu chuẩn kỹ thuật phù hợp với dịch vụ y tế, chưa xây dựng bộ dữ liệu giá trúng thầu của các mặt hàng hóa chất, vật tư tiêu hao trong cả nước để cung cấp cho các cơ sở y tế căn cứ xây dựng giá kế hoạch...

Cụ thể như phê duyệt giá kế hoạch giữa các bệnh viện hầu hết là khác nhau cho một loại vật tư, hóa chất của cùng một nhà cung cấp và có sự chênh lệch rất lớn giữa giá được phê duyệt cao nhất và thấp nhất (3-8 lần). Như ở Bệnh viện Việt Đức, 1 cái kim cánh bướm được duyệt là 1.090 đồng thì ở Bệnh viện Chợ Rẫy lại là 7.350 đồng; dây truyền huyết thanh nếu ở Bệnh viện Bạch Mai là 3.675 đồng thì ở Bệnh viện Việt Đức là 18.000 đồng - giá cao gấp 6-7 lần. Loại khác như 1 hộp Series Retic Pak reagen kit, 1x380ml+1.900ml: Viện Huyết học Truyền máu Trung ương giá 16.718.000 đồng thì Bệnh viện Thống nhất có giá 2.874.375 đồng;1 hộp Cleaning Solution (Clean A), 1x500ml: Bệnh viện Chợ Rẫy 1.597.000 đồng, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức lại cao tới 5.067.000 đồng; 1 thùng Diff Timepac, 2x2075ml: Viện Huyết học Truyền máu Trung ương 42.607.000 đồng trong khi Bệnh viện Chợ Rẫy 14.163.950 đồng.

Không chỉ chênh lệch về giá phê duyệt, mà việc xây dựng giá kế hoạch mua sắm theo Cơ quan Kiểm toán Nhà nước còn căn cứ theo chứng thư thẩm định giá đối với những mặt hàng không cần phải thẩm định giá và không xem xét đến trường hợp một số nhà thầu báo giá thấp hơn giá thẩm định như tại tỉnh Gia Lai, Đắk Nông, Kon Tum. Đặc biệt, qua kiểm toán còn phát hiện gói thầu gây thiệt hại 10,77 tỉ đồng - đã kiến nghị thu hồi về ngân sách Nhà nước.

Nhiều trang thiết bị y tế hiện đại được đầu tư cho các cơ sở y tế

Về quản lý, sử dụng trang thiết bị y tế, qua kiểm toán tại Bộ Y tế, Cơ quan Kiểm toán Nhà nước còn phát hiện một số đơn vị sử dụng trang thiết bị y tế kém hiệu quả do xác định nhu cầu mua sắm chưa phù hợp với điều kiện cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực. Bệnh viện Lão khoa Trung ương, Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TP Hồ Chí Minh, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Mắt Trung ương... là điển hình. Ngoài ra, một số đơn vị có thiết bị chưa hết thời gian tính hao mòn nhưng đã bị hỏng, không sử dụng được như máy theo dõi trẻ em S510 Colin, máy đo tập trung tuyến giáp, máy X-quang tăng sáng và máy theo dõi nhi khoa ở Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên. Ở Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương có hệ thống tagMan PCR-Roche, hệ thống máy chụp X-quang cao tần, hệ thống X-quang kỹ thuật số Konica...

Từ kết quả kiểm toán 11 tỉnh, thành phố, Cơ quan Kiểm toán Nhà nước cũng cho thấy, 1.225 trang thiết bị hỏng hoặc hiệu quả sử dụng thấp với nguyên giá 371,836 tỉ đồng. Nhiều thiết bị được đầu tư mới nhưng chưa đưa vào sử dụng hoặc mới đưa vào sử dụng đã hỏng. Trong đó, trang thiết bị hỏng không khắc phục được 649 thiết bị, tương đương 68,554 tỉ đồng; hỏng chưa được sửa chữa 120 thiết bị, tương đương 151,763 tỉ đồng; chưa hoặc ít sử dụng 456 thiết bị, tương đương 151,519 tỉ đồng.

Cụ thể tại thành phố Hải Phòng, Trung tâm Y tế (TTYT) dự phòng có 2 thiết bị (lò nung, tủ hút an toàn hóa học) được Dự án ADB, thuộc Cục Y tế Dự phòng cấp năm 2011 đến thời điểm kiểm toán vẫn để trong phòng làm việc, sử dụng làm tủ đựng tài liệu. Tại Cần Thơ, Bệnh viện Đa khoa quận Thốt Nốt có 1 máy phân tích huyết học tự động Model MS9-3s bàn giao tháng 12-2014; Bệnh viện Đa khoa Cần thơ có 1 máy X-quang đo loãng xương từ nguồn dự án ODA, bàn giao năm 2009 đều đã lỗi, hỏng từ khi đưa vào sử dụng, hiện đang tồn kho.

Tại tỉnh Bình Dương có 34 thiết bị của TTYT thị xã Bến Cát, Thuận An được cấp từ năm 2010 mới 100% nhưng chưa được sử dụng do không phù hợp hoặc không có nhu cầu; An Giang, 133 thiết bị tại 9 TTYT chưa đưa vào sử dụng từ nguồn đầu tư mua sắm của dự án xây dựng TTYT huyện và dự án do Bộ Y tế cấp phát; Kon Tum, lò đốt rác thải y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh 3.157 triệu đồng không hoạt động được do công nghệ lò đốt không đảm bảo các điều kiện về môi trường…

Hay tại Đắk Nông, Sở Y tế có 2 kính hiển vi 2 mắt hiệu Olympus CX22LED nằm trong bộ dụng cụ, thiết bị phục vụ nuôi cấy, soi và phân lập vi khuẩn, 1 máy phân tích sinh hóa tự động 35 thông số hiệu Global 240 giá mua 850 triệu đồng chưa sử dụng từ khi nhận bàn giao, vẫn đang để trong kho; tỉnh Gia Lai, một số trang thiết bị được cấp về nhưng thực tế bệnh viện không có nhu cầu sử dụng nên phải trả lại Sở Y tế (Bệnh viện Lao và Bệnh phổi).

Đối với liên doanh, liên kết theo Kiểm toán Nhà nước, Bộ Y tế chưa có hướng dẫn, quy định đối với hoạt động này theo hình thức đặt máy bán hóa chất xét nghiệm chỉ để bán hóa chất nên trong công tác quản lý còn nhiều bất cập.

“Phản ứng” nhanh

Trước báo cáo của Cơ quan Kiểm toán Nhà nước, GS.TS Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương đã trả lời báo chí: “Trước hết, tôi khẳng định thông tin của Kiểm toán Nhà nước là hoàn toàn chính xác. Trong bản báo cáo này có hóa chất Series Retic Pak reagen kit, 1x380ml+1.900ml, Viện mua của Công ty TNHH Thiết bị Minh Tâm với giá tiền hơn 16 triệu đồng. Còn con số khoảng 2,8 triệu đồng tại Bệnh viện Thống Nhất, ngày 24-5 Công ty Minh Tâm đã có công văn gửi đến Viện giải trình. Theo đó, công ty tham gia gói thầu mua hóa chất của Bệnh viện Thống Nhất và đã trúng thầu mặt hàng này với đơn giá 4,816 đồng/1ml. Tuy nhiên, khi làm thầu công ty này đã tính sai đơn giá ml/hộp nên giá 1 hộp hóa chất là gần 11 triệu đồng…”.

Ông Trí nói tiếp: “Nhưng trong suốt thời gian thực hiện gói thầu đơn vị này đã không cung cấp mặt hàng cho Bệnh viện Thống Nhất. Hóa chất thứ hai, 1 thùng Diff Timepac, 2x2075ml tại Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương mua 42.607.000 đồng, Bệnh viện Chợ Rẫy 14.163.950 đồng. Chúng tôi đã kiểm tra lại, thực tế vấn đề là 2 hộp hóa chất này có quy cách đóng gói khác nhau, hàm lượng khác nhau nên việc so sánh giá này không thể hiện được bản chất, một bên là hộp, một bên là kit nên tính ra hàm lượng giá là tương đương nhau”.

Làm rõ hơn về sự chênh lệch giá, ông Trí đã giải thích, sở dĩ có sự chênh lệch giá giữa các đơn vị là do giá thầu đưa ra khác nhau. Đây là bản chất của đấu thầu. Còn nếu đã đưa ra được một mức giá cố định, như một hộp thuốc có giá 5 triệu thì sẽ không cần phải đấu thầu. Hơn nữa khi đấu thầu không phải riêng lẻ từng loại hóa chất mà theo gói và nhà cung cấp sẽ cân nhắc nhiều vấn đề. Ví dụ cùng một loại nhưng bệnh viện A dùng nhiều, bệnh viện B dùng ít, họ căn cứ vào đó mới đưa ra giá chào, có sự chênh lệch giá nhất định giữa các đơn vị, bên cạnh đó còn các yếu tố quan hệ, quy mô bệnh viện...

Nhằm làm rõ và kịp thời chấn chỉnh công tác quản lý đầu tư mua sắm và tăng cường hiệu quả sử dụng trang thiết bị y tế, ngay lập tức Bộ Y tế cũng đã có công văn yêu cầu các đơn vị rà soát, kiểm tra, đánh giá thực trạng việc tổ chức quản lý, đấu thầu mua sắm và khai thác sử dụng trang thiết bị y tế (thiết bị và hóa chất, vật tư tiêu hao y tế) tại đơn vị mình. Bộ yêu cầu phải giải trình và làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, tập thể có liên quan, kịp thời chấn chỉnh, xử lý sai phạm nếu có.

Đặc biệt lưu ý những trường hợp cụ thể đã được cơ quan kiểm toán Nhà nước nêu. Bên cạnh đó, Bộ Y tế yêu cầu các bệnh viện đánh giá về thuận lợi, khó khăn đồng thời đề xuất giải pháp tăng cường quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả đầu tư, sử dụng trang thiết bị y tế trong thời gian tới và khẩn trương chấn chỉnh, có phương án khắc phục các nội dung theo kết luận của Cơ quan Kiểm toán Nhà nước. Giám đốc Bệnh viện khẩn trương triển khai các nội dung chỉ đạo trên, gửi báo cáo về Bộ Y tế (Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế) để có cơ sở tổng hợp, báo cáo Bộ trưởng xem xét và kịp thời chỉ đạo giải quyết.

Ngoài ra, Bộ Y tế cũng có công văn đề nghị Sở Y tế các tỉnh tiến hành rà soát, kiểm tra, đánh giá thực trạng việc tổ chức quản lý, đấu thầu mua sắm và khai thác sử dụng trang thiết bị y tế (thiết bị và hóa chất, vật tư tiêu hao y tế) tại đơn vị mình. Giải trình và làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, tập thể có liên quan, kịp thời chấn chỉnh, xử lý sai phạm nếu có. Đặc biệt lưu ý những trường hợp cụ thể đã được cơ quan kiểm toán Nhà nước nêu. Bộ Y tế yêu cầu Giám đốc Sở Y tế khẩn trương chỉ đạo triển khai các nội dung đã nêu trên và gửi báo cáo về Bộ Y tế (Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế) trước 31-5-2017 để có cơ sở tổng hợp, báo cáo Bộ trưởng xem xét và kịp thời chỉ đạo giải quyết.