“Xanh hóa” để đẩy mạnh xuất khẩu

Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển nông nghiệp xanh

Theo Bộ Công Thương, tính đến nay, Việt Nam đã và đang tham gia 17 FTA, trong đó, 3 FTA thế hệ mới là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Anh (UKVFTA) có phạm vi rộng lớn, ngoài các cam kết về thương mại, dịch vụ và đầu tư, còn bao gồm cả các thể chế, pháp lý. Các FTA có hiệu lực thực thi đã tác động mạnh mẽ tới phát triển kinh tế cũng như xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam.

Tại hội thảo “Xuất khẩu vào các thị trường FTA: Giải bài toán phát triển bền vững” do Báo Công Thương tổ chức mới đây, bà Nguyễn Thảo Hiền, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường Âu - Mỹ (Bộ Công Thương) nhận định, việc tham gia ký kết hàng loạt các FTA thời gian qua đã tạo đà cho hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam tăng mạnh hơn.

Các doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng tương đối hiệu quả những lợi ích mang lại từ FTA. Cụ thể, trong 8 tháng năm 2022, kim ngạch xuất khẩu giữa Việt Nam với các nước thành viên CPTPP đạt 31,4 tỉ USD, tăng 22,2% so với cùng kỳ năm 2021. Trong khi đó, 10 tháng năm 2022, xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU đạt 39,4 tỉ USD, tăng 22,3%.

Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương, dù đã thu được những kết quả ấn tượng, song những cam kết và quy định tại các FTA, nhất là FTA thế hệ mới, tương đối mới và phức tạp nên nhiều doanh nghiệp Việt Nam còn lúng túng, chưa tận dụng tối ưu được các ưu đãi. Đặc biệt, năm 2022, sau gần 2 năm chống chọi với đại dịch Covid-19, khi hoạt động thương mại giữa các nước trên thế giới bình thường hóa trở lại, nhiều nước bắt đầu đưa ra những tiêu chuẩn cao hơn với hàng nhập khẩu nhằm bảo vệ sản xuất trong nước cũng như sức khỏe của người tiêu dùng. “Xu hướng này được nhận định sẽ tác động lớn đến xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam trong thời gian tới, gia tăng thêm hàng rào về mặt kỹ thuật đối với cả các mặt hàng từ nông nghiệp đến công nghiệp”, bà Hiền chia sẻ.

Về lợi ích thực thi CPTPP, bà Tô Thị Tường Lan, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, sau gần 4 năm CPTPP có hiệu lực, dù thị trường thế giới có nhiều biến động, xuất khẩu vào khối CPTPP vẫn ổn định. Ước tính đến cuối tháng 11-2022, xuất khẩu thủy sản vào các nước CPTPP ước khoảng 2,6 tỉ USD, tăng 40% so với năm 2021 và tăng 13,6% so với năm 2018.

Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa vào các nước trong khối CPTPP đều tăng hai chữ số so với năm 2021 như Nhật Bản tăng 33%, Canada tăng 67%, Australia tăng 53%, Malaysia tăng 34%, Mexico tăng 59%... Đặc biệt, chúng ta đã mở được thị trường Peru với giá trị gần 12 triệu USD.

Các doanh nghiệp áp dụng công nghệ hiện đại để chế biến sản phẩm theo chiều sâu

Nhìn chung, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đã tận dụng tốt lợi thế để phát triển các dòng sản phẩm chủ lực như tôm, cá tra, trong đó, tôm xuất khẩu tăng 51%, riêng Australia tăng gần 60%; Canada tăng 56%... Sản phẩm cá tra xuất khẩu cũng có sự tăng trưởng rất ấn tượng tại Mexico, tăng tới 70%, đưa Mexico trở thành nước nhập khẩu cá tra lớn thứ 3 của Việt Nam sau Mỹ và Trung Quốc.

Mặc dù là nước xuất khẩu lớn, nhưng các doanh nghiệp Việt Nam lại chưa có chiến lược xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu, hay organic, mà hiện chỉ xuất thô hơn 80% cho các nước chế biến. Do đó, doanh nghiệp Việt Nam nên có chiến lược chuyển hướng sang xuất khẩu các sản phẩm chế biến sâu.

Ông Jean Jacques Bouflet - Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) - cho biết, để tận dụng hiệu quả hơn EVFTA và các FTA khác, điều quan trọng nhất là cơ quan quản lý cần phải cung cấp thông tin đầy đủ cho cộng đồng doanh nghiệp khi tham gia vào thị trường EU và vượt qua rào cản kỹ thuật, đáp ứng xu hướng tiêu dùng mới ở thị trường EU.

“Hiện nay, thị trường EU đang có xu hướng dịch chuyển rất mạnh mẽ sang tiêu dùng hàng hóa xanh, sạch, đáp ứng tiêu chuẩn về lao động, môi trường, không chỉ quan tâm đến giá cả, chất lượng. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam cần đón đầu xu hướng này, nếu thành công, giá trị thu được từ xuất khẩu sang thị trường EU sẽ rất lớn”, ông Jean Jacques Bouflet nói.

Chia sẻ về kinh nghiệm xuất khẩu vào các thị trường thế giới, ông Lý Trung Kiên - Trưởng bộ phận logistics toàn quốc Nestlé Việt Nam - cho biết, hiện nay sản phẩm của công ty đang xuất khẩu sang hơn 30 thị trường trên thế giới, trong đó có các thị trường khó tính tại EU như Thụy Sĩ, Anh... Đặc biệt, Nestlé Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sản phẩm giá trị cao, được chế biến bằng công nghệ hiện đại, như cà phê, gia vị...

Để có ưu thế về chất lượng và đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường khó tính, doanh nghiệp phải đầu tư phát triển nguồn nguyên liệu bền vững, đầu tư công nghệ hiện đại, mở rộng sản xuất chế biến chuyên sâu, giá trị cao. Đơn cử, với sản phẩm cà phê, Nestlé Việt Nam thực hiện chương trình NESCAFÉ Plan từ năm 2011 đến nay, nhằm hoàn thiện chuỗi giá trị trong sản xuất cà phê từ người nông dân đến người tiêu dùng, giúp kiểm soát và nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác, hỗ trợ cải thiện thu nhập cho nông dân, bảo đảm tính bền vững về môi trường.

Ở góc độ quản lý nhà nước, bà Nguyễn Thảo Hiền cho biết, từ thực tiễn và yêu cầu mới đặt ra từ các thị trường xuất khẩu, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nắm bắt, có kế hoạch sản xuất và kinh doanh bài bản để kịp thời thích nghi với các yêu cầu, quy định mới của thị trường; tham gia hiệu quả, bền vững vào chuỗi cung ứng; nỗ lực xanh hóa sản xuất, thực hiện trách nhiệm xã hội, chú trọng bảo vệ môi trường.

Liên quan đến phát triển xuất khẩu bền vững, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, ban hành Quyết định số 493/QĐ-TTg ngày 19/4/2022 phê duyệt Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030.

Theo chiến lược này, định hướng phát triển xuất khẩu hàng hóa phải bền vững, phát huy lợi thế so sánh và chuyển đổi mô hình tăng trưởng hợp lý theo chiều sâu, sử dụng hiệu quả các nguồn lực, bảo vệ môi trường sinh thái và giải quyết tốt các vấn đề xã hội.