Những phận người không quốc tịch

11:07 | 11/02/2020

552 lượt xem
Theo dõi PetroTimes trên
|
(PetroTimes) - Trong câu chuyện của những người vừa từ giã phận người không quốc tịch, niềm vui đã dần lấp lánh. Danh phận cuối cùng cũng được trao cho họ, khi chính thức được công nhận là công dân Việt Nam.

Trước đây, dọc biên giới Việt Nam - Lào, đoạn qua tỉnh Quảng Nam, có những con người sống di cư tự do dọc biên giới hai nước, lúc thì ở trong lãnh thổ Việt Nam, lúc ở lãnh thổ nước Lào. Rồi họ kết hôn không giá thú, không được pháp luật công nhận. Và từ đó, họ tuy sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam nhưng là người không có quốc tịch Việt Nam. Việc này để lại rất nhiều hệ lụy về thủ tục hành chính, về việc đi học và bảo hiểm y tế cho trẻ nhỏ… Những điều này cứ dai dẳng mãi, như câu chuyện thoát nghèo ở miền núi cao mây mù này.

nhung phan nguoi khong quoc tich
Bà con nhận giấy tờ chính thức công nhận là người Việt Nam

1. Hơn 10 năm trước, chị Pơloong Xoop từ xã Kà Lùm, tỉnh Sê Kông, Lào về làm dâu ở huyện Tây Giang, Việt Nam. Ở vùng biên giới mây phủ này, những chuyện kết hôn giữa người hai nước như chuyện của chị Xoop không phải là chuyện hiếm. Khi chị về nhà chồng, những ngày đầu, căn nhà đều vang lên những câu hát lý trong sương núi, ngây ngất cùng hương rượu cần mê say, nồng ấm. Nhưng những ngày vui ấy lại bắt đầu cho một cuộc sống hôn nhân chưa trọn vẹn, vì họ kết hôn không giá thú, không được pháp luật Việt Nam công nhận.

Trong câu chuyện về ký ức những ngày lang bạt, chị Pơloong Xoop kể, những người Lào như chị, khi di cư sinh sống ở Việt Nam, đều bị thiệt thòi về các khoản trợ cấp chính sách cho đồng bào miền núi. Đó là bảo hiểm y tế, là việc làm giấy tờ cho con cái. Chị Pơloong Xoop không giấy tờ hôn thú, không giấy khai sinh, chính quyền địa phương dù muốn quan tâm cũng không thể làm khác, bởi đó là luật. Dù rằng chị được cộng đồng dân cư tại địa phương coi như một cư dân chính thức, không có sự ngăn cách, bởi cùng có dòng máu Cơ Tu đang chảy trong huyết quản.

nhung phan nguoi khong quoc tich
Mẹ con chị Powbong Xoop trong buổi lễ đi 'nhận quốc tịch'
Quyết định số 1148/QĐ-CTN ngày 3/7/2019 của Chủ tịch nước về việc cho nhập quốc tịch Việt Nam đối với các trường hợp người Lào di cư tự do và kết hôn không giá thú trong vùng biên giới của tỉnh Quảng Nam. Ngoài 6 trường hợp ở Tây Giang, còn có 14 trường hợp khác ở các xã biên giới của Nam Giang.

Đó là câu chuyện của những năm trước, bởi cuối năm 2019, chị Pơloong Xoop đã được chính quyền Việt Nam chính thức công nhận là công dân Việt Nam. Hôm đó, chị từ Atu 1, xã Ch’Ơm đến tận xã A Xan để dự buổi lễ. Căn phòng diễn ra lễ công bố quyết định của Chủ tịch nước công nhận quốc tịch Việt Nam cho các trường hợp người dân Lào trở nên chật cứng. Dù thời tiết cuối năm ở vùng cao lạnh buốt da thịt, có những người tới đây phải di chuyển hàng mấy chục ki lô mét đường rừng. Ngoài chính quyền địa phương, rất nhiều bà con thân tộc của hai bên gia đình sinh sống ở khu vực giáp biên cùng có mặt. Họ đến để chia vui với sự trọn vẹn ước mong của các cư dân Lào sau thời gian dài sang Việt Nam sinh sống.

Ông Thong Xơn ở cụm bản Tà Vàng (huyện Kà Lùm, Lào), cùng 4 người khác lội hàng chục cây số đường rừng để tham dự buổi lễ trao giấy chứng nhận công dân. Ông Thông Xơn kể, trước đây việc di cư tự do diễn ra khá thường xuyên giữa đồng bào ở dọc biên giới hai nước. Sau thời gian sang thăm, giao lưu kết nghĩa, nhiều thanh niên đã tìm hiểu nhau, rồi lập gia đình, sinh sống tại các thôn - bản vùng biên giới. Khó khăn phát sinh, khi vướng phải quy định của pháp luật, càng khiến họ mong mỏi trở thành công dân nước sở tại.

2. Là một người sinh ra và lớn lên ở địa phương, ông Bh’ling Mia, Chủ tịch huyện Tây Giang cho hay, vấn đề người di cư tự do, kết hôn không giá thú ở vùng biên giới vốn đã tồn tại từ nhiều năm, do rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Đây được xem là hệ quả của tập quán sinh sống du canh du cư ở miền núi trước đây. Lúc đó, người vùng cao chưa ý thức chuyện ranh giới quốc gia. Sau nhiều năm mùa màng thất bát, ốm đau, bệnh tật liên tục xảy ra, các gia đình đã di cư tìm miền đất mới.

“Bắt đầu từ năm 2017, thực hiện biên bản ghi nhớ giữa hai tỉnh Quảng Nam - Sê Kông về phối hợp triển khai thực hiện thỏa thuận của hai Chính phủ Việt Nam - Lào, chúng tôi đã tổ chức nhiều hội nghị tuyên truyền, mở các đợt tập huấn, cấp phát tờ rơi, tờ gấp song ngữ, cũng như phối hợp tham gia nhiều đợt khảo sát về người di cư tự do, kết hôn không giá thú vùng biên giới. Qua khảo sát, ở Tây Giang có 6 trường hợp người Lào là vợ hoặc chồng kết hôn không giá thú và 17 người con của họ đang sinh sống, làm ăn ở các xã biên giới Ch’Ơm, Ga Ri và A Xan” - ông Mia nói.

Trong câu chuyện của những người vừa từ giã phận người không quốc tịch, niềm vui đã dần lấp lánh. Ngoài chị Pơloong Xoop, dịp này chị Pơloong Thị Bua Na có quê ở cụm bản Tà Vàng cũng chính thức được công nhận là công dân Việt Nam. Trước đây, chị Bua Na sinh sống bên Lào, lấy chồng ở thôn Arầng 3 (nay là thôn Aring, xã A Xan), rồi chuyển đến sinh sống tại quê chồng theo phong tục của đồng bào Cơ Tu. Hôn nhân không giá thú, không được pháp luật Việt Nam công nhận nên nhiều năm nay, vợ chồng Bua Na gặp rất nhiều khó khăn liên quan đến chuyện làm giấy tờ, thủ tục.

Bua Na nói với tôi rằng, dù buồn lắm nhưng chưa lúc nào chị từ bỏ niềm mong về cơ hội được công nhận quốc tịch Việt Nam. Nguyện ước của chị cuối cùng đã trở thành hiện thực, vào một ngày cuối năm 2019. Mừng niềm vui cùng vợ, từ nhiều ngày trước, anh Nhân (chồng Bua Na) đã lên sẵn kế hoạch. Theo phong tục của người Cơ Tu, những con sóc, con chuột được bắt về từ trên rừng, như mọi năm sẽ để dành tết. Nhưng anh Nhân nói, năm nay tết đến sớm với gia đình mình.

Tại Quyết định số 1148/QĐ-CTN ngày 3/7/2019 của Chủ tịch nước về việc cho nhập quốc tịch Việt Nam đối với các trường hợp người Lào di cư tự do và kết hôn không giá thú trong vùng biên giới của tỉnh Quảng Nam. Ngoài 6 trường hợp ở Tây Giang, còn có 14 trường hợp khác ở các xã biên giới của Nam Giang. Tất cả các trường hợp này đều đã được công bố và trao quyết định chính thức công nhận quốc tịch Việt Nam, cùng một số giấy tờ liên quan theo quy định của pháp luật.

“Trên tay anh chị là quyết định của Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam, đồng nghĩa với việc bắt đầu từ giây phút này, anh chị được chính thức công nhận là người Việt Nam”. Sau lời phát biểu của đại diện chính quyền địa phương, niềm vui vỡ òa trên từng gương mặt của họ - những công dân Việt Nam gốc Lào. Họ đã chính thức kết thúc phận người không quốc tịch, trở thành công dân Việt Nam. Đây là kết quả của thỏa thuận giải quyết vấn đề về di cư tự do và hôn nhân không giá thú giữa đồng bào sinh sống tại vùng biên giới Việt Nam - Lào, được ký kết từ năm 2013. Từ thỏa thuận này, hàng nghìn đồng bào miền núi đã được nhập quốc tịch, sinh sống ổn định trên vùng biên giới của hai nước, trở thành lực lượng chủ yếu trong việc tham gia bảo vệ đường biên của Tổ quốc.

Hà Anh