Ai xúi Kiev tiêu diệt người ly khai thân Nga?

Xe tăng của quân đội Chính phủ Ukraina tại cửa ngõ thành phố Donetsk ngày 2/7/2014

Chỉ vài giờ sau khi Tổng thống Ukraina Poroshenko thông báo hết hạn lệnh ngưng bắn đơn phương, quân đội chính phủ Ukraina hôm qua đã dùng máy bay và đại bác tiến đánh các vị trí của phe nổi dậy thân Nga ở vùng phía Ðông Ukraina.

Giao tranh bùng ra bên trong và xung quanh thành phố Donetsk ở miền đông Ukraina trưa ngày 2/7. Các hãng tin Nga cho biết hai xe buýt chở người tị nạn từ thành phố Kramatorsk của Ukraina muốn chạy sang tỉnh Vladimir của Nga đã bị bắn phá và không thể qua biên giới. Hai xe chở 84 người tị nạn, trong đó có 46 trẻ em, không ai trong số họ bị thương. Còn tại thành phố miền đông Slavyansk, một chiếc xe buýt dân sự đã trúng đạn pháo, hai người thiệt mạng ngay tại chỗ, ​​ba người khác bị thương.

Tính đến cuối ngày 2/7, một đơn vị quân đội chính phủ Ukraina đã tái chiếm một đồn sát biên giới Nga bị phe ly khai tại Lugansk chiếm đóng.

Lệnh ngừng bắn do Tổng thống Ukraina Poroshenko đơn phương đưa ra hôm 17/6 và dự trù kéo dài một tuần. Đến ngày 27/6, chính ông Poroshenko lại tiếp tục gia hạn thêm 3 ngày nữa, đến 19 giờ GMT ngày 30/6. Nhưng trong suốt thời gian “ngừng chiến” trên, giao tranh giữa quân đội chính phủ Ukraina với quân ly khai chưa bao giờ nguôi. Cả hai phía đều đổ lỗi cho nhau là đã vi phạm lệnh đình chiến.

Thậm chí, Ukraina cùng với châu Âu và Mỹ lại đổ thừa cho Nga không chịu gây sức ép để lực lượng ly khai thân Nga ở miền Đông Ukraina buông súng, thậm chí còn tiếp thêm vũ khí cho họ. Và Matxcơva lại tố ngược Kiev và phương Tây đang lợi dụng lệnh ngừng chiến để chuẩn bị cho một đợt tấn công quân sự mới. Nga đồng thời tố cáo chính phủ Ukraina cho quân đội nổ súng bừa bãi, giết hại dân thường…

Khi mà chỉ còn vài giờ nữa là lệnh ngừng bắn hết hạn, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp François Hollande và Tổng thống Nga Vladimir Putin, đã có cuộc điện đàm nhằm cứu vãn hòa bình. Sau cuộc điện đàm, đã có hy vọng rằng lệnh ngừng bắn sẽ được duy trì sau khi văn phòng Tổng thống Pháp thông báo hôm 30/6 rằng Tổng thống Nga Putin và ông Poroshenko đã đồng ý làm việc về "một thỏa thuận ngừng bắn song phương giữa Chính phủ Ukraina và quân ly khai".

Ông Putin trước đó đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gia hạn lệnh ngừng bắn, đồng thời kêu gọi Tổ chức An ninh và Hợp tác tại châu Âu (OSCE) đóng "vai trò tích cực" trong việc giám sát thực thi lệnh ngừng bắn.

Tuy nhiên, không hiểu sao và vượt qua mọi dự báo, Tổng thống Poroshenko bất ngờ tuyên bố chính thức chấm dứt lệnh ngừng bắn đơn phương với phe ly khai ở miền đông và ra lệnh cho quân đội chính phủ "tấn công và giải phóng đất nước".

Giải thích cho quyết định đường đột này, ông Poroshenko nói: "Quyết định không tiếp tục lệnh ngừng bắn là câu trả lời của chúng ta trước quân khủng bố, phiến quân và kẻ cướp. Chúng ta sẽ tấn công và sẽ giải phóng các vùng lãnh thổ quốc gia”.

Trong khi các thủ đô châu Âu không lên tiếng phản đối mà chỉ giữ thái độ im lặng thì Washington tỏ ý thông hiểu tại sao Kiev mở lại chiến dịch quân sự. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ nhận định là muốn ngưng bắn thì phải có hai phe cùng tôn trọng. Washington cho là thiện chí của Tổng thống Ukraina, đề nghị 7 ngày đình chiến và sau đó gia hạn thêm ba ngày nhưng “nhiều kẻ ly khai không tôn trọng”. Bộ Ngoại giao Mỹ nhắc lại mục tiêu tối hậu của Kiev vẫn là “tái lập ngưng bắn và đàm phán hòa bình”.

Về phản ứng của Nga, Bộ Ngoại giao Matxcơva hôm qua bày tỏ sự nuối tiếc sâu sắc. Nga trách Ukraina bất ngờ thay đổi thái độ, trong khi các đàm phán theo hướng vãn hồi hòa bình vẫn đang tiếp tục, đồng thời nghi ngờ Kiev hành động do “ảnh hưởng nước ngoài” (ám chỉ Mỹ), bất chấp lập trường của một số nước châu Âu chủ chốt. Bộ Ngoại giao Nga cảnh cáo Ukraina phải trả lời về các tội ác chống lại dân thường trong tháng qua. Trong một phát biểu về chính sách đối ngoại hôm 2/7, Tổng thống Nga Putin kêu gọi Ukraina ngừng lập tức các hoạt động quân sự. Ông Putin cũng hứa sẽ bảo vệ dân cư nói tiếng Nga ở nước ngoài, bằng các biện pháp chính trị, kinh tế và nhân đạo.

Nếu quân đội Ukraina tiếp tục đẩy mạnh các cuộc tấn công vào lực lượng ly khai, điều đó sẽ tự động khiến cho số thương vong trong dân thường gia tăng nhiều hơn nữa. Rõ ràng, quyết định như vậy từ Tổng thống Ukraina được sự ủng hộ của ông bạn Mỹ. Washington cho rằng, tin về dòng người tị nạn di cư hàng loạt từ Ukraina tới Nga (theo Liên Hiệp Quốc là 120.000 người, theo Cơ quan di trú Nga thì con số này là khoảng hơn 400.000) là không đáng tin cậy. Washington cũng không thông báo về con số thương vong lớn, kể cả trẻ em. Mỹ đã thể hiện sự đồng tình và để cho Kiev hiểu rõ ràng rằng phải khôi phục lại quyền kiểm soát khu vực đông nam bằng mọi giá. Để làm điều đó, họ gán cho lực lượng dân phòng cái mác "khủng bố". Mà với những kẻ khủng bố thì không cần nhẹ tay, đơn giản là cứ tiêu diệt.