Ông John Kerry sắp trở thành “siêu nhân”

H.Phan (NLM số 244)

Ngày 30/7, hai đoàn của Israel và Palestine đã đến Washington để hòa đàm. Bộ trưởng Tư pháp Tzipi Livni dẫn đầu đoàn Israel và nhà thương thuyết chính Saeb Erekat dẫn đầu đoàn Palestine. Đại diện của Mỹ là Martin Indyk, nguyên đại sứ tại Israel.

Để có được cuộc gặp lịch sử này, kể từ ngày được Tổng thống Barack Obama bổ nhiệm chức Ngoại trưởng, mục tiêu quan trọng nhất ông Kerry đặt ra là tìm hòa bình cho Trung Ðông. Ðiều này được thể hiện rất rõ qua nhiều thời điểm khác nhau, khi ra trước Ủy ban Ngoại giao Thượng viện hôm 24/1/2013 ông nói: “Tôi hy vọng, tôi cầu nguyện ước gì ngay trong lúc này chúng ta có thể tiếp tục những nỗ lực để đưa các đoàn đàm phán (của Israel và Palestine) trở lại bàn hội nghị nói chuyện hòa bình”; vừa tuyên thệ nhậm chức xong, ông gọi điện thoại nói chuyện ngay với Thủ tướng Benjamin Netanyahu và Chủ tịch Mahmoud Abbas để thông báo “quyết tâm” tìm giải pháp cho vùng đất lúc nào cũng được xem là một trong những “điểm nóng” của thế giới. Ðể làm điều này, trong 4 tháng trời ông đến Trung Ðông cả thảy 6 lần.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tiếp hai trưởng đoàn đàm phán Palestine và Israel ngày 30/7 tại Washington

“Tôi nghĩ ông Kerry đã đạt được một thành công thật đáng kể. Ông ta đã làm được điều mà 3 năm qua không ai làm được cả, đó là đưa hai bên Palestine và Israel nói chuyện trực tiếp trở lại với nhau” - Uri Savir, người từng dẫn đầu đoàn đàm phán Israel trong thập niên 90 cho biết. Không chỉ ngợi khen, ông Savir còn ví von điều Ngoại trưởng Mỹ đã làm là điều chỉ có “siêu nhân” mới làm được.

Mục tiêu cuộc đàm phán hòa bình bị đứt đoạn từ năm 2010 này không thay đổi: sẽ có một quốc gia Palestine thành hình, sống hòa bình bên cạnh quốc gia thù nghịch cũ là Israel. Trước khi rời Jordan ngày 20/7 về lại Mỹ, Ngoại trưởng Mỹ báo trước đây là điều “không dễ làm” nhưng tin tưởng cả hai chính phủ đều biết rất rõ “ước mong của người dân và của cả thế giới” là chiến tranh phải chấm dứt, không thể tiếp tục chém giết nhau như 6 thập niên qua. Vẫn theo lời ông Kerry, cuộc gặp ở Washington dù vẫn chỉ là bước đầu “nhưng không thể chậm trễ hơn nữa”. Ngoại trưởng Kerry nói: “Chúng tôi đã đạt được một thỏa thuận căn bản cho việc tái tục những cuộc thảo luận trực tiếp về tình trạng cuối cùng giữa người Palestine và người Israel. Đây là một bước tiến có ý nghĩa và đáng được hoan nghênh. Thỏa thuận này vẫn còn đang trong tiến trình được chính thức hóa”.

Những nỗ lực của ông Kerry đã đem lại kết quả như chính ông trông đợi, cho dù các trở ngại trên đường đi đến hòa bình vẫn không thay đổi. Vẫn là chuyện Israel phải ngưng ngay kế hoạch đưa dân định cư Dải Gaza, ở bờ tây sông Jordan và khu vực họ đang chiếm đóng ở phía đông Jerusalem, vẫn là chuyện phía Palestine đòi hỏi bản đồ quốc gia tương lai của họ phải bao gồm những vùng đất đã có từ trước ngày cuộc chiến 1967 xảy ra. Ðó là những điều Tổng thống Bill Clinton đã không làm được hồi năm 2000, kế đến là Tổng thống George W. Bush cũng thất bại năm 2008 và một số nhà quan sát chính trị cũng dè dặt nghĩ rằng, Ngoại trưởng Kerry khó có thể giải quyết được, bất kể ông nỗ lực đến mức nào.

“Tôi trân trọng những nỗ lực Ngoại trưởng Kerry đã thể hiện, nhưng tôi không phải là người duy nhất nghĩ rằng, sẽ có những tiến triển đáng kể”. Đó là nhận xét của Khaled Elgindy thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách Trung Ðông của Brookings Institution. Lý do khiến ông Elgindy phải ngần ngại vì lập trường căn bản của cả hai bên chẳng có gì thay đổi cả”. Người từng giữ vai trò cố vấn đặc biệt cho Chính phủ Palestine từ năm 2004 đến 2009 nói tiếp “cả hai phía đều giữ vững lập trường, thành quả chỉ đến khi nào họ đồng ý nhượng bộ”.

Ngày 28/7, Israel đã đồng ý trả tự do cho các tù nhân Palestine như là một sự nhượng bộ trước các cuộc hòa đàm do Mỹ làm trung gian. Chữ “nhượng bộ” ở đây có nghĩa là “hai bên chấp nhận chính trị”, theo giải thích của bà Mariell Constanza của Viện ADC, một tổ chức chuyên tranh đấu cho quyền lợi của người Arập. “Từng có lúc lãnh đạo hai bên đồng ý gặp nhau hằng tháng, sau đó dần dần họ lơ là vì thấy có gặp nhau cũng chẳng đi tới đâu cả”. Bà Constanza nhắc lại sau Hội nghị Quốc tế Annapolis hồi 2007, chính Tổng thống George W. Bush cũng nghĩ là sẽ nhìn thấy bản hiệp định hòa bình Israel - Palestine trước ngày rời Nhà Trắng, nhưng niềm hy vọng đó chỉ nhóm lên được vài tháng rồi tắt ngúm. Lý do: chẳng bên nào chịu nhường bên nào, thành ra đổ vỡ là điều đương nhiên phải xảy ra.

Cựu phụ tá cố vấn an ninh quốc gia Elliott Abrams, người được Tổng thống George W. Bush đích thân chọn để đại diện Mỹ trong cuộc hòa đàm Trung Ðông 2008, chia sẻ kinh nghiệm từ sự thất bại này: “Khi bước vào đàm phán, cả Thủ tướng Netanyahu lẫn Chủ tịch Abbas đều gặp những khó khăn chính trị nội bộ, đẩy 2 ông đến chỗ không thể làm gì được cả vì lúc nào họ cũng bị áp lực, sợ bị chỉ trích là nhượng bộ nhiều quá”. Chính áp lực đó “đã bó tay hai nhà lãnh đạo Israel và Palestine, thất bại là điều có thể đoán trước”. Lần này thì sao? Hãy chờ xem!

H.Phan (tổng hợp)