Viết bên cầu Hiền Lương

Bên bờ Bến Hải

Cầu Hiền Lương là chứng nhân của sự khốc liệt của chiến tranh, là chứng tích của nỗi đau chia cắt.

Từ năm 1950 đến nay, đã có 8 lần cầu Hiền Lương được xây dựng, nhưng cây cầu lịch sử chính là chiếc cầu được làm vào năm 1952.

Năm 1954, khi Hiệp định Geneva được ký kết, đất nước tạm thời chia đôi ở vĩ tuyến 17, sông Bến Hải trở thành một vết hằn trong lịch sử với chiếc cầu Hiền Lương nối hai bờ của hai miền Nam - Bắc. Đó là một chiếc cầu sắt không dài, nằm ngay cột mốc 735 trên Quốc lộ 1A thuộc địa phận thôn Hiền Lương, xã Vĩnh Thành, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Cây cầu được chia làm hai phần, mỗi bên 89m. Bờ Bắc 450 tấm ván mặt cầu, bờ Nam 444 tấm.

Bảo tàng bên sông Bến Hải

Ở hai bờ giới tuyến, câu chuyện về những ngày đau thương không bao giờ cũ. Người Vĩnh Linh kể, hồi đó, có em bé được cứu sang bờ bắc, mẹ em bị kẹt lại bờ nam. Mỗi lần nhớ con, chị lại ra bờ sông nước mắt tràn ngóng về bờ bắc, nghe con trẻ bên này cất tiếng gọi “mạ ơi” xé ruột xé gan. Bà con bờ nam muốn nhắn tin với người thân bờ bắc chỉ có thể đứng bên sông đưa tay dùng ám hiệu: Ðầu vấn khăn tang, hai tay úp mặt là báo người thân vừa mới qua đời; hai cánh tay quặt ra phía sau là muốn nói rằng có người vừa bị bắt... Ðám tang ở vùng giới tuyến lại có đến “bốn đoàn” đưa tiễn. Khi có người qua đời, người dân bờ nam đưa người quá cố đi dọc bờ sông, phía bờ bắc cũng một đoàn người song song như thế. Bóng hai đoàn soi xuống dòng sông làm thành hai đoàn nữa... Nghe sao đau đớn quá!

Những ngày tháng 7 này, đứng bên cầu Hiền Lương, chúng tôi lại nghe kể về những đêm vượt sông giữa mưa bom bão đạn, nghe kể về những người vá cờ như mẹ Diệm, mẹ Sang và rất nhiều người phụ nữ khác, nghe kể về những người lính từng đứng gác bên cầu nơi đầu ruồi súng luôn nhắm vào tim mà chưa bao giờ chùn bước, cả những điệu ru con ơ ầu vang lên trong xóm nhỏ thanh bình đến lạ giữa khoảnh khắc chiến tranh đầy kinh hoàng, nghe kể về một người đứng gác suốt 10 năm (ông Nguyễn Xuân Lực, nay đã 79 tuổi, trú tại thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị), nghe kể về “cuộc chiến” bằng loa phóng thanh công suất lớn và “cuộc chiến” đọ cờ dài đằng đẵng nhiều ngày... Tất cả để thấy được con người ở đôi bờ sông Bến Hải bất khuất đến chừng nào.

Tượng đài “Khát vọng thống nhất” bên bờ nam

Từ sau ngày đất nước thống nhất, sông Bến Hải và cây cầu Hiền Lương trở thành di tích lịch sử mà bất cứ ai đi qua trong hành trình xuôi Nam, ngược Bắc đều muốn tận mắt ngắm nhìn. Ở bờ phía bắc có chiếc cổng dẫn vào khu di tích và bên kia đường là cột cờ trong lồng lộng gió. Cây cầu đã được phục dựng, trở thành một điểm tham quan du lịch chứ không dùng để đi lại qua sông.

Bây giờ, sau bao nhiêu năm tháng chiến tranh, một khung cảnh yên bình đã diễn ra. Chúng tôi đứng bên cầu ngắm nhìn dòng sông Bến Hải trong xanh, thấp thoáng những chiếc thuyền đánh cá, nghe câu hò Quảng Trị ngọt ngào và đầy xúc động. Dưới chân cầu vẫn cỏ dại xanh mơn, hoa xuyến chi bình thản nở êm đềm, dòng nước hiền hòa trôi chảy lặng lẽ ra phía biển Đông...

Rất nhiều người nước ngoài đã đến cầu Hiền Lương

Điều đáng mừng là đôi bờ Hiền Lương nay đang thay da đổi thịt trong cuộc sống mới công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đi dọc bờ sông Bến Hải, qua các xã Vĩnh Sơn, Vĩnh Thành, Vĩnh Giang của huyện Vĩnh Linh là vùng nuôi tôm trù phú. Hầu hết các địa phương đã có đường giao thông về tận trung tâm xã. Điện lưới quốc gia, sóng truyền hình, thông tin liên lạc đã phủ rộng khắp. Đêm đêm, dưới ánh đèn điện, nước tung bọt trắng xóa từ những máy sục khí quay đều ở hồ nuôi tôm. Bà con tính chuyện làm giàu. Chợ cá Cửa Tùng râm ran bán mua. Những ngôi nhà bờ bắc hay bờ nam đều hướng ra biển lớn. Tỷ lệ nhà kiên cố và bán kiên cố ở các xã đạt hơn 70%...

Các cụm công nghiệp - làng nghề đã thu hút và giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động. Trẻ tan trường vui tiếng nói cười. Những đoàn xe nối đuôi nhau ngược xuôi trên những con đường trải nhựa phẳng lỳ. Biển Cửa Tùng, Cửa Việt xanh ngắt, tàu thuyền tấp nập mang về đầy tôm, cá. Địa đạo Vịnh Mốc và các di tích lịch sử chiến tranh tấp nập du khách đến từ năm châu bốn bể. Giờ đây, đi dọc đôi bờ sông Bến Hải mới thấy hết được sự khởi sắc của bộ mặt nông thôn so những năm trước đây, từ vùng đồng bằng, vùng biển đến miền núi, nhà đổ mái bằng, nhà xây lợp ngói mọc lên ngày càng nhiều.

Cầu Hiền Lương mới (trái) và cũ (phải)

Ngược lên vùng gò đồi phía thượng nguồn Bến Hải là những nông trường cao su, hồ tiêu xanh mướt. Chỉ riêng cây cao su đóng góp một nửa tổng thu ngân sách toàn huyện Vĩnh Linh, góp phần quan trọng cho huyện trở thành “Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới”.

Cây cầu Hiền Lương mới đã được xây dựng để thông thương hàng hóa trên con đường huyết mạch Quốc lộ 1A, cây cầu cũ vẫn giữ nguyên dáng vẻ năm nào trong chiến tranh. Trong sự đổi thay đến ngỡ ngàng của vùng đất này, người dân vẫn dành một mảng riêng của đời sống để nhớ về lịch sử truyền thống, các di tích chiến tranh cách mạng luôn luôn được người dân trong tỉnh và du khách trong và ngoài nước trân trọng, gìn giữ.

Bước chân lên cầu Hiền Lương trong chiều tháng 7, nghe văng vẳng từ quán cà phê mang tên Vĩ tuyến 17 du dương ca khúc với những lời da diết “Bên ven bờ Hiền Lương chiều nay ra đứng trông về, mắt đượm tình quê…”, bỗng thấy rưng rưng!...

Tiêu Dao

Nghĩa trang xanh giữa lòng biển cả

Khánh Hòa: Người làm nghề đánh bắt cá ngừ sọc dưa trúng lớn, lãi đậm

Giàn DK1 cắm mốc chủ quyền biển đảo Việt Nam

Bãi Tư Chính và tầm nhìn chiến lược xây dựng nhà giàn DK1

Ngành Dầu khí với những Nhà giàn DK1 đầu tiên

Đón Xuân trên những “ngôi nhà” giữa biển khơi

Nhà giàn DK1 - Những cái chết hóa thành bất tử

Kỳ 2: Công trình của trí tuệ và lòng tâm huyết

Kỳ 1: Ngọc trong lòng biển