Thực hiện CMCN 4.0: Đầy gian nan, thách thức

Bài 1: Nguy cơ từ Cách mạng Công nghiệp 4.0

Cách mạng Công nghiệp 4.0: Cơ hội và thách thức với các nhà máy lọc hóa dầu

Công nghệ sinh học - một trong các trụ cột chính của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0

Trình độ công nghệ thấp

Tại Hội thảo “Kinh tế Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0): Cơ hội và thách thức tận dụng cơ hội” mới đây, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung đã đặc biệt nhấn mạnh những thách thức mà Việt Nam sẽ phải đối mặt trong công cuộc thực hiện CMCN 4.0.

Là một nước thu nhập trung bình thấp, mặc dù đang nỗ lực thực hiện công nghiệp hóa, chuyển đổi mô hình tăng trưởng với chủ trương quyết liệt của Chính phủ phải sớm tiếp cận và có chính sách thúc đẩy Việt Nam tham gia CMCN 4.0 thể hiện rất rõ qua Chỉ thị 16 của Thủ tướng, nhưng Việt Nam về cơ sở nền tảng lại có rất nhiều khó khăn từ hạ tầng kỹ thuật đến con người, thể chế…

Trí tuệ nhân tạo là một phần của CMCN 4.0

Điển hình như năng lực khoa học công nghệ của nước ta còn rất khiêm tốn so với các nước trên thế giới, hệ sinh thái số đổi mới sáng tạo còn nhỏ lẻ, phân tán, thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết cho các công ty khởi nghiệp như kết nối Internet, trung tâm dữ liệu để truy cập thông tin ở Việt Nam và trên toàn cầu. Năng lực cạnh tranh 4.0 của Việt Nam còn thua kém nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Mức độ sẵn sàng cho nền sản xuất tương lai có nhiều hạn chế.

Như Diễn đàn Kinh tế thế giới đánh giá mức độ sẵn sàng ứng dụng công nghệ 4.0 của Việt Nam thấp, chỉ đạt hạng 48/100 về cấu trúc sản xuất, 53/100 về động lực sản xuất.

Hạ tầng kỹ thuật số, Viện trưởng Nguyễn Đình Cung cũng đánh giá chưa đủ để đáp ứng cho CMCN 4.0 khi chỉ có 9 trung tâm dữ liệu chuyên dụng cho các doanh nghiệp - ít hơn rất nhiều so với các nước láng giềng Đông Nam Á như Singapore, Indonesia. Đã vậy các trung tâm dữ liệu phải đối mặt với rủi ro mất điện đồng thời đối mặt với nguy cơ mất an minh mạng thuộc hàng cao nhất thế giới.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp chưa sẵn sàng cho cuộc cách mạng này vì hầu hết trình độ công nghệ thấp, chưa quan tâm đến ứng dụng công nghệ mới. Nhân lực thì thì thiếu, nhất là đội ngũ kỹ sư hay những người có khả năng quản lý dự án. Theo đánh giá của Diễn đàn Kinh tế thế giới, nước ta chỉ xếp hạng 44/100 về chính sách thu hút nhân tài, tức là chưa có chính sách tốt để thu hút nhân tài.

Về nguồn lực tài chính, đại diện Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế Trung ương cũng cho rằng vốn đầu tư công nghệ có tăng nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu, thiếu quy mô và khả năng kết nối cung - cầu; Không có công ty lớn nào trên thị trường tạo ra tác động lớn, khối lượng vốn đầu tư mạo hiểm theo quy mô của nền kinh tế ở Việt Nam thấp hơn nhiều so với các nước như Malaysia, Indonesia… Nói chung đầu tư Nhà nước không đáng kể, khó tiếp cận.

Là hành lang pháp lý, cơ sở nền tảng cho việc thực hiện CMCN 4.0 nhưng thể chế và quản trị quốc gia ở nước ta cũng coi là thách thức lớn khi chưa phù hợp với đổi mới sáng tạo. Pháp luật về kinh doanh chậm thay đổi trước các xu hướng công nghệ và thị trường.

Ông Cung cho rằng, CMCN 4.0 là cơ hội lớn có thể thúc đẩy GDP Việt Nam tăng thêm 28,5 tỷ đô la – 62,1 tỷ đô la, tương đương mức tăng 7-16% GDP năm 2030 (so với kịch bản chỉ có cải cách kinh tế, không thực hiện CMCN 4.0), tạo ra việc làm mới với mức tăng thuần ước tính 1,3 - 3,1 triệu việc làm… cho nên nếu không tranh thủ cuộc CMCN 4.0 là con đường ngắn nhất đưa đất nước đi lên hiện đại và thịnh vượng thì Việt Nam sẽ tụt hậu.

Ưu tiên các doanh nghiệp có tiềm năng thực hiện CN 4.0

Để làm được điều này, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương xác định quan điểm, Nhà nước phải có thái độ tích cực về công nghệ, sáng tạo, chấp nhận các công nghệ mới, coi công nghệ và sáng tạo là cơ hội để giải quyết các vấn đề phát triển, cải cách thể chế, chuyển đổi bộ máy Nhà nước sang kinh tế số cả về tư duy quản lý và công cụ quản lý, chủ động quyết liệt chuyển đổi quản trị Nhà nước và xây dựng nền tảng cho quá trình thực hiện CMCN 4.0…

Thực hiện CMCN 4.0 sẽ tăng trưởng kinh tế

Cụ thể hóa bằng việc làm, ông Cung kiến nghị 6 giải pháp cơ bản để thúc đẩy quá trình CMCN 4.0. Thứ nhất là xây dựng nền tảng cho CMCN 4.0, trong đó đặc biệt chú ý về thể chế với việc rà soát, sửa đổi thể chế quản lý kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính và điều kiện kinh doanh trên nền tảng số; rà soát, sửa đổi bổ sung thể cho các ngành công nghiệp mới xuất hiện như thương mại điện tử, kinh tế chia sẻ, các công nghệ tài chính – ngân hàng số; xây dựng chính sách về dữ liệu, bảo mật dữ liệu, lưu trữ dữ liệu Nhà nước trên Internet.

Triển khai 5G trong thời gian sớm nhất, nhanh chóng tăng băng thông trong nước và quốc tế. Tăng số nhân lượng nhân lực công nghệ thông tin, mở các ngành đào tạo mới về trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu, tự động hóa, điều khiển học…

Thứ hai là chuyển đổi quản trị Nhà nước bằng việc xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, đào tạo nhân lực quản lý Nhà nước. Thứ ba là hỗ trợ doanh nghiệp tham gia CMCN 4.0, đặc biệt ưu tiên đối với các doanh nghiệp về chế tạo, thông tin và truyền thông, tài chính, ngân hàng… nhưng phải lựa chọn trên cơ sở tiềm năng thực hiện CMCN 4.0. Thứ 4 là phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ.

Thứ 5 phải thu hút đầu tư, phát triển các công nghiệp 4.0 và cuối cùng tập trung đầu tư, phát triển một số công nghệ mới, ứng dụng đa ngành, cơ lợi thế và tiềm năng phát triển.

Nếu thực hiện được đồng bộ các giải pháp như vậy, người đứng đầu Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng cuộc CMCN 4.0 ở Việt Nam sẽ đạt được những hiệu quả nhất định.