Những điều nên biết về ngày ông Công, ông Táo lên chầu Trời (23 tháng Chạp)

Theo phong tục cổ truyền của người Việt thì Táo quân (còn gọi là Táo Công) gồm hai ông một bà, tượng trưng là 3 cỗ "đầu rau" hay "chiếc kiềng 3 chân" ở nhà bếp của người Việt Nam xưa, là vị thần bảo vệ nơi gia đình mình cư ngụ và thường được thờ ở nhà bếp nên còn được gọi là Vua Bếp. Từ xa xưa, người dân Việt đã ngưỡng mộ lòng chung thủy của ông Táo và thờ cúng ông Táo với hi vọng Táo Quân sẽ giúp họ giữ “bếp lửa” trong gia đình luôn nồng ấm và hạnh phúc.

Táo quân quanh năm chỉ ở trong bếp, biết hết mọi chuyện trong nhà. Cho nên để Vua Bếp "phù trợ" cho mình được nhiều điều may mắn trong năm mới, người ta thường làm lễ tiễn đưa ông Táo về chầu ông Trời rất trọng thể.

Vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hằng năm, Táo Quân sẽ cưỡi cá chép lên thiên đình để báo cáo mọi việc lớn nhỏ trong nhà của gia chủ với Ngọc Hoàng. Cho đến đêm Giao thừa Táo Quân mới trở lại trần gian để tiếp tục công việc coi sóc bếp lửa của mình.

Qua thời gian dài, mặc dù tục tiễn ông Táo về Trời vẫn còn được lưu giữ đến tận ngày nay nhưng cũng có sự cải biến nhất định trong cuộc sống đô thị hiện đại. Mọi người cần hiểu đúng ý nghĩa của tập tục này để vừa có cách ứng xử phù hợp với những giá trị văn hóa truyền thống, vừa thể hiện ý nghĩa tâm linh và giáo dục các thành viên có trách nhiệm chăm lo, vun vén hạnh phúc gia đình. Trong lễ cúng ngày 23 tháng Chạp còn nhiều điều cần lưu ý mà không phải ai cũng biết:

1. Lau dọn bàn thờ

Nhiều người cho rằng phải chờ sau ngày 23 tháng Chạp, tức là khi ông Công ông Táo đã lên chầu Trời thì mới được dọn dẹp ban thờ, nếu không sẽ gây kinh động đến thần linh. Tuy nhiên, không có một tài liệu nào ghi chép về điều này và việc giữ cho ban thờ sạch đẹp cũng là thể hiện lòng tôn kính với các bậc tổ tiên nên trong tháng Chạp có thể chọn một ngày lành bất kỳ để dọn dẹp ban thờ. Việc dọn ban thờ bao gồm hai phần chính là lau chùi ban thờ và tỉa chân hương.

Tháng Chạp cũng là thời điểm dọn ban thờ chính trong năm, các gia đình Việt thường có thói quen kết hợp ngày dọn ban thờ ông Công ông Táo để dọn ban thờ tổ tiên.

Trước khi dọn dẹp ban thờ, gia chủ cần tắm rửa sạch sẽ và ăn mặc chỉnh tề, tiếp đó chuẩn bị một mâm lễ nhỏ (thường là hoa quả) đặt lên bàn thờ rồi thắp một nén hương khấn xin phép tổ tiên và thần linh về việc dọn dẹp nơi thờ cúng và mời các ngài tạm lánh.

Chuẩn bị một chiếc bàn để đặt bài vị lên trên. Nên nhớ nếu ban thờ của gia đình thờ cúng chung tổ tiên với thần linh thì cần sắp bài vị tổ tiên và thần linh ra riêng. Chúng ta cũng cần chờ đến khi cây hương cháy xong mới được tiến hành công việc lau dọn.

Sử dụng một miếng khăn hoặc vải sạch thấm vào nước ấm để lau bài vị. Lưu ý, cần phải nhớ rõ thứ tự lau bài vị của thần linh trước, của tổ tiên sau. Tiếp đến dùng chiếc chổi chuyên dụng để quét dọn các bụi bẩn, mạng nhện hay tàn tro trên ban thờ rồi cũng dùng khăn sạch thấm nước ấm lau lại. Sau khi ban thờ đã được lau dọn sạch sẽ thì tiến hành đặt bài vị lại chỗ cũ rồi mới bắt đầu tỉa chân hương.

Để chuẩn bị cho lễ ông Táo về trời, người ta chỉ tiến hành tỉa bớt chân hương đã quá um tùm trên bát hương mà không làm xê dịch hay xoay chuyển vị trí của bát hương. Việc tỉa chân hương vào thời điểm này nên tiến hành cả ở ban thờ tổ tiên lẫn ban thờ ông Công ông Táo.

Đầu tiên nếu cẩn thận, gia chủ có thể vái xin thần linh và tổ tiên về việc tỉa chân hương. Sau đó từ từ rút từng cây hương một ra và đặt vào một chỗ sạch sẽ. Tiếp đến, dùng một miếng vải sạch lau chùi bát hương. Cuối cùng chọn 5 cây hương có tàn đẹp cắm lại vào trong bát. Ngoài ra cũng cần lưu ý:

Với bát hương bằng đồng, không dùng nước để lau chùi vì sẽ tạo ra gỉ xanh. Bát hương bằng sứ cần làm sạch một cách cẩn thận để tránh bị nứt vỡ. Khi lau phải dùng một tay giữ chặt bát hương để làm nó không bị xê dịch.

2. Lễ vật cúng

Lễ vật cúng Táo công gồm có: mũ ông Công ba cỗ hay ba chiếc: hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. Những mũ này được trang sức với các gương nhỏ hình tròn lóng lánh và những giây kim tuyết màu sắc sặc sỡ. Để giản tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.

Những đồ "vàng mã" này (mũ, áo, hia, và một số vàng thoi bằng giấy) sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp.

Theo tục lệ xưa, đối với những nhà có trẻ con, người ta còn cúng Táo quân một con gà luộc. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con gà cồ. Ngoài ra, để các ông và các bà Táo có phương tiện về chầu trời, ở miền Bắc người ta còn cúng một con cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý "cá hóa long" nghĩa là cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Con cá chép này sẽ "phóng sinh" (thả ra ao hồ hay ra sông sau khi cúng).

Ở miền Trung, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Còn ở miền Nam thì đơn giản hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ. Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng...) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc...) để tiễn Táo công.

Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con, người ta còn cúng Táo Quân một con gà luộc. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con gà cồ.

3. Đặt mâm cúng bếp

Nhiều người quan niệm, ông Công là thần thổ công, vị thần cai quản đất đai trong nhà, cần được cúng trên bàn thờ chính trong nhà, còn ông Táo là 23 vị đầu rau trông coi việc bếp núc nên sẽ được cúng ở dưới bếp.

Theo các chuyên gia nghiên cứu tâm linh, việc cúng lễ như vậy là không đúng với phong tục, quy tắc truyền thống lâu đời của dân tộc. Theo truyền thống, tất cả các vị này đều cần được thờ phụng trên ban thờ chính của gia đình. Hơn nữa, bếp là nơi đun nấu, không phải nơi cúng lễ.

4. Thời gian cúng lễ

Theo tín ngưỡng dân gian, 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp là thời điểm ông Công ông Táo đã bay về chầu trời. Vì thế, việc cúng lễ cần tiến hành trước giờ này.

Thông thường, các gia đình có thể lựa chọn thời gian phù hợp để làm lễ cúng ông Công, ông Táo bắt đầu từ ngày 21 tháng Chạp đến trước 12 giờ ngày 23 tháng Chạp. Theo quan niệm dân gian Lễ cúng ông Công ông Táo tốt nhất là trong khoảng thời gian tối ngày 22 và sáng ngày 23 tháng Chạp. Khi hương cháy hết 2/3 là có thể hóa vàng mã, phóng sinh cá chép để tiễn ông Táo về trời.

5. Xin tài lộc

Lễ cúng 23 tháng Chạp mang ý nghĩa tiễn ông Công ông Táo về trời để báo cáo việc lớn việc nhỏ trong năm của gia chủ với thiên đình. Vì thế, việc cầu xin tài lộc, sung túc là không nên. Các gia đình chỉ nên khấn xin các Táo báo những việc tốt đẹp trong năm.

6. Tránh phóng sinh thành sát sinh

Sau lễ cúng, các gia đình thường tiến hành hóa vàng sau đó rải tro xuống sông hồ kết hợp với phóng sinh cá chép đã cúng ông Táo.

Tuy nhiên, còn một số gia đình thường đứng ở trên cầu cao thả cá xuống sông, như vậy sẽ làm chết cá đi ngược lại ý nghĩa phóng sinh “phương tiện” đi lại của ông Táo.

Bên cạnh đó, việc thờ cúng quá nhiều vàng mã sau đó hóa vàng rồi đổ ra sông, hồ cũng tăng phần gây ô nhiễm môi trường. Không ít người còn vứt cả túi nilon đựng cá, đựng tro vàng mã ra sông hồ.

7. Bài khấn cúng ông Công ông Táo:

Nam mô a di đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Tín chủ (chúng) con là: ……………

Ngụ tại:…………

Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.

Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.

Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm.

Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô A di đà Phật! (3 lần)

* Những thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo.

Hà Ly (th)

	Hàng hóa Tết Kỷ Hợi: Khách hàng đang thực sự là "thượng đế"!
	Tết Kỷ Hợi 2019: Suối Tiên xây dựng “Kỳ hoa Thượng Uyển Cung” phục vụ du khách
	Tết Kỷ Hợi 2019: Heo vàng “phủ sóng” thị trường