Hiểu đúng để thành công!

Mô hình mới thành công

Startup chính là giai đoạn đầu trong quá trình hoạt động của một công ty. Thông thường, startup từ những ý tưởng ban đầu của một vài người (bao gồm cả những ý tưởng sáng tạo, nhiều khi tưởng là điên rồ), để cùng nhau góp vốn thành lập công ty. Quá trình hoạt động của công ty giai đoạn này thường không có lợi nhuận và kéo dài chỉ khoảng 3-5 năm. Qua thời gian này, hầu hết các startup đều cần thêm nguồn vốn đầu tư từ bên ngoài (quỹ đầu tư mạo hiểm, bán lại cho công ty khác…) và bắt đầu phải có lợi nhuận. Khi đó, startup được coi là thành công. Ngược lại, nếu quá trình này không diễn ra thì startup bị coi là thất bại.

Ở Việt Nam thời gian qua rất nhiều startup đã được triển khai và gặt hái thành công. Chẳng hạn, dự án website: websosanh.com đã nhận được vốn đầu tư từ Quỹ Yello Shping Media Group, vexere.com đạt giải khởi nghiệp trong nước và đã thu hút được vốn đầu tư từ Quỹ CyberAgent Ventures, Pix Vine Capital, hay Nguyễn Hà Đông với game Flappy Bird được cả thế giới biết đến, chuỗi cửa hàng ẩm thực: Món Huế, Phở Ông Hùng và Cơm Express nổi tiếng của Huy Việt Nam đã phát triển vượt bậc sau khi gọi vốn thành công từ các quỹ đầu tư Templeton Strategic Emerging Markets Fund IV…

Trưng bày sản phẩm khởi nghiệp sáng tạo

Tuy vậy, số lượng startup thành công thực tế là rất nhỏ bé so với số lượng startup được triển khai. Hiện có khoảng 1.500 dự án startup đang được triển khai tại nước ta, chiếm phần lớn trong đó là các startup về công nghệ thông tin. Nhưng theo thống kê, chỉ khoảng 10% startup là thành công, còn lại 90% thất bại. Để có thể lọt vào con số 10% ít ỏi trên, các startup thường hội đủ các yếu tố, như có ý chí và lập trường kiên định về hướng đi của mình, có những cộng sự cũng lý tưởng và dám dấn thân cùng nhau để xây dựng startup, có ý tưởng và mô hình startup phù hợp với thị trường và nguồn lực, đồng thời tích lũy đủ lượng vốn tối thiểu cần thiết để nuôi dưỡng và duy trì startup sống được trước khi có thể bán hoặc kêu gọi đầu tư.

Trong khi đó, theo đánh giá của Topica Founder Institute thì hiện mới có khoảng 28 startup tại nước ta thời gian qua tạm được coi là thành công, tức tiếp tục phát triển, gọi được nguồn vốn hỗ trợ, còn lại bị coi là phá sản và dần dần biến mất. Điểm chung của các startup thất bại là sự nôn nóng, xa rời mục tiêu, lý tưởng ban đầu hay muốn có lợi nhuận ngay trong 2-3 năm đầu triển khai. Ngoài ra, nhiều người thiếu kỹ năng hoạch định kế hoạch, do vậy luôn bị động và không có bước đi tiếp theo phù hợp, đặc biệt, không có những cộng sự đủ tin cậy, bổ sung được những thiếu sót của nhau cũng là những yếu tố khiến cho startup không thành công.

Cần hỗ trợ startup

Trong các lý do khiến nhiều startup thất bại được các chuyên gia cho rằng xuất phát từ hai nguyên nhân chính: Thứ nhất, nhiều người chưa hiểu đúng về startup dẫn đến những sai lầm trong ý tưởng, kế hoạch phát triển. Thứ hai, sự hỗ trợ để những “mầm” startup có thể “đâm chồi nảy lộc” lại còn quá thiếu và yếu.

Về nguyên nhân thứ nhất, có thể coi là chủ quan của người thực hiện dự án. Hiện nhiều người đang nhầm lẫn giữa khởi nghiệp sáng tạo (startup) và kinh doanh nhỏ (start a business) như mở quán cà phê, tiệm Internet, cửa hàng thời trang… Cần phải hiểu startup rủi ro hơn, cần thời gian và chi phí ban đầu để chứng minh tính hiệu quả của dự án trước khi kêu gọi được sự đầu tư từ bên ngoài hay bán lại. Do vậy, thời gian đầu startup thường không có lợi nhuận nhưng sẽ có lợi nhuận rất cao nếu thành công. Trong khi đó, kinh doanh nhỏ rủi ro ít hơn, có lợi nhuận ngay nhưng lại không thể có bước phát triển đột phá về sau được. Chính vì vậy, sau một thời gian triển khai khoảng 2-3 năm với các dự án quán cà phê, tiệm Internet thì các dự án này vẫn không có nhiều tiến triển so với ban đầu và không khác mấy các mô hình kinh doanh truyền thống trên thị trường.

Bên cạnh đó, sân chơi cho cộng đồng startup tại Việt Nam chưa phát triển, do vậy học tập những thành công và thất bại từ người đi trước còn khó khăn. Việc lên ý tưởng, định hướng phát triển của nhiều bạn sẽ không hợp lý hoặc bị chệch hướng sau khi triển khai. Nếu như ở nhiều nước phát triển, cộng đồng startup không cần nghĩ nhiều đến lập kế hoạch đầu ra sản phẩm hay gọi vốn mà chỉ tập trung lên ý tưởng thật hiệu quả, độc đáo có thể triển khai trên thực tế bởi các khâu khác đã có vô số những công ty hỗ trợ khởi nghiệp đứng ra đảm nhận thì ở Việt Nam, để khởi nghiệp thành công, bạn phải làm gần như toàn bộ từ đầu đến cuối (tại Việt Nam mới chỉ có một số dự án hỗ trợ khởi nghiệp nổi bật như Topica Founder Institute). Bên cạnh đó, hành lang pháp lý cho khởi nghiệp sáng tạo còn chưa rõ ràng và đâu đó còn gây nhiều tranh cãi, chưa tạo điều kiện cho khởi nghiệp phát triển.

Tuy nhiên, không nhất thiết startup phải hoàn toàn độc đáo theo một cách riêng biệt. Startup vẫn có thể thành công nhờ sao chép ý tưởng. Dễ thấy các trang TMĐT adayroi.com, tiki.vn hoạt động giống mô hình với lazada.com hay chodientu.com, ebay.vn, sendo.vn giống ebay.com; muachung.vn, hotdeal.vn, cucre.vn đều học theo mô hình Groupon đã có từ trước đó; trình duyệt Cờ - Rôm của Việt Nam phát triển từ mã nguồn Chrome của Google nên giống hệt nhau… Tất nhiên, trong số này, có dự án vẫn đang thành công và tiếp tục phát triển, nhưng cũng có dự án đã chết yểu.

Một trong các giải pháp hỗ trợ startup đang được Chính phủ lên phương án triển khai là Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì. Trong đó, các bên liên quan đang xem xét quy định về việc thành lập và hoạt động của các khu tập trung dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Dự kiến, trong năm 2017 sẽ thiết lập và vận hành hai khu tập trung dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp này. Đề án hỗ trợ này sớm được triển khai sẽ là kênh hỗ trợ hết sức thiết thực, hiệu quả cho các startup Việt.

Như vậy, để có thể khởi nghiệp startup thành công, không chỉ cần có ý tưởng đúng, mới lạ tại thị trường khởi nghiệp mà cần một môi trường khởi nghiệp phát triển hơn nữa, bao gồm cả hành lang pháp lý, sân chơi cho cộng đồng và nhiều hơn những tổ chức/đơn vị hỗ trợ cho startup từ việc lập kế hoạch, gọi vốn… Khi đó, cộng đồng startup sẽ dễ dàng khởi nghiệp hơn và tập trung những nguồn lực ban đầu của mình cho những ý tưởng tốt hơn, mang tính khả thi hơn.