Đưa lễ hội nghinh Ông Cần Giờ vào Di sản văn hóa quốc gia

Lễ hội nghinh Ông, hay là lễ cúng cá Ông (cá voi) gắn liền với tục thờ cá ông phổ biến từ đèo Ngang trở vào đến Hà Tiên, đảo Phú Quốc, là loại lễ hội nước lớn nhất của ngư dân. Bằng nhiều tên gọi khác nhau như lễ rước cốt ông, lễ cầu ngư, lễ tế cá Ông, lễ cúng Ông, lễ nghinh Ông, lễ nghinh ông Thuỷ tướng, nhưng tất cả đều có chung một quan niệm rằng cá Ông là sinh vật thiêng ở biển, là cứu tinh đối với những người đánh cá và làm nghề trên biển nói chung. Điều này đã trở thành một tín ngưỡng dân gian phổ biến trong các thế hệ ngư dân ở các địa phương nói trên.

Lăng ông Thủy tướng được vua Tự Đức ban sắc phong gọi là Nam hải Tướng quân. Tại đây hàng năm diễn ra lễ tế rất trang trọng của ngư dân Cần Giờ để tưởng nhớ công ơn cá Ông.

Đông đảo bà con ngư dân đón xem đoàn hộ tống rước "Ông" vào miếu

Tùy theo từng địa phương lễ hội nghinh Ông diễn ra vào thời điểm nhất định trong năm với nhiều nghi thức long trọng được đông đảo người dân tham gia. Tại huyện ven biển Cần Giờ của Tp.HCM, lễ Nghinh Ông hằng năm kéo dài từ ngày 14 đến 17 tháng 8 âm lịch. Trong những ngày này, ngư dân vùng ven biển Cần Giờ và các tỉnh, thành giáp ranh như Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu cùng du khách cả nước đổ dồn về thị trấn Cần Thạnh để cùng dự những ngày lễ hội truyền thống ấy.

Dù ở địa phương nào, việc tổ chức lễ hội Nghinh Ông cũng đều diễn ra với kịch bản khá tương đồng, bao gồm phần lễ và phần hội.

Phần lễ bắt đầu với nghi thức rước kiệu Nam Hải Tướng quân xuống thuyền rồng ra biển; lễ tế diễn ra trang trọng sau lễ rước với nghi thức cổ truyền; các lễ cầu an, xây chầu đại bội, hát bội hay hát Bả Trạo diễn ra tại lăng ông Thủy tướng.

Phần hội dành cho ngư dân mời thỉnh lẫn nhau, kể cả khách từ nơi xa đến cùng nhau ăn uống, chơi các trò vui, gặp gỡ trò chuyện thân tình, …

Riêng tại huyện Cần Giờ, một trong những chiến khu ác liệt của miền Đông Nam Bộ trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, trong phần lễ của hội Nghinh Ông còn có những hoạt động chính như viếng và thắp hương tại Nghĩa trang liệt sĩ Rừng Sác, Bia tưởng niệm trận đánh đồn Cần Giờ, Nhà bia ghi danh thị trấn Cần Thạnh; lễ thượng Đại Kỳ mừng công ngư dân Cần Giờ; cúng tiền hiền, hậu hiền và bạn cũ lái xưa. 

Đặc biệt nhất trong Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ là có hàng trăm ghe lớn nhỏ, trang hoàng lộng lẫy, cờ hoa rực rỡ tháp tùng ra biển nghênh Ông. Trước mũi ghe là hương án và mâm lễ vật. Trên các ghe lớn nhỏ này có chở hàng ngàn khách và bà con tham dự đoàn rước. Đoàn rước đi khoảng hai giờ thì quay về bến nơi xuất phát, rước Ông về lăng Ông Thuỷ tướng. Tại bến một đoàn múa lân, sư tử, rồng đã đợi sẵn để đón Ông về lăng.

Khi rước Ông vào lăng, các nghi thức đón và tế diễn ra trang trọng, đúng với nghi thức cổ truyền. Các lễ cầu an, xây chầu đại bội, hát bội diễn ra tại lăng Ông Thuỷ tướng. Ngoài lăng có các hoạt động văn hoá văn nghệ. Vào khoảng 20 - 23h sẽ có lễ cúng tế, hát bội diễn ra trong lăng.

Đến sáng 17/8 âm lịch, tại lăng Ông Thuỷ tướng sẽ diễn ra lễ tôn vương Ông Thuỷ tướng theo sắc phong với các nghi thức cổ truyền, hát thờ... Sau phần lễ tôn Ông theo sắc phong cũng là lúc chấm dứt lễ hội.

Theo Văn phòng UBND huyện Cần Giờ, lễ hội nghinh Ông Cần Giờ được tổ chức hàng năm đã trở thành nét văn hóa đặc sắc của người dân sinh sống ở khu vực ven bờ biển nói riêng và của nhân dân huyện Cần Giờ nói chung. Hoạt động lễ hội được tổ chức như một lễ hội lớn cấp huyện, duy trì nhiều năm qua nhằm xây dựng tinh thần hiếu khách, tương thân tương trợ trong các tầng lớp nhân dân; xây dựng tác phong văn minh đô thị, văn minh thương nghiệp, phục vụ du khách, góp phần phát triển ngành du lịch của huyện ngày càng tốt hơn.

UBND TPHCM cho biết, hiện hồ sơ khoa học về lễ hội này cũng đã được UBND TP trình lên Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Dự kiến Bộ sẽ xem xét trước thời điểm diễn ra lễ hội nghinh Ông trong năm nay.

X.M