“Bảo tàng sống” của già Y Kông

Ông là một trong số ít già làng Cơtu còn giữ nguyên vẹn những nét đẹp văn hóa của đồng bào mình. Ông bảo: “Cái gì cũng xuất xứ từ gốc rễ, nguồn cội. Quên đi cái gốc rễ đó là quên đi công ơn của tổ tiên, ông bà”. Do vậy mà ông luôn được đồng bào Cơtu ở núi rừng Đông Giang xem như một “nhân chứng sống” trong việc giữ gìn và bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Ông chính là già làng Y Kông (84 tuổi, nguyên Chủ tịch UBND huyện Đông Giang), hiện ở thôn Tống Coói, xã Ba, huyện vùng cao Đông Giang.

Theo lời giới thiệu của một người quen, chúng tôi tìm đến nhà của giad làng Y Kông khi ông đang hì hục cho những công việc điêu khắc của mình. Bước vào trong căn nhà, chúng tôi mới thực sự choáng ngợp trước cả một “bảo tàng sống” những tượng hình người, tượng nhà Gươl, nhà mồ Cơtu,… được đặt trang trọng ngay giữa nhà. Căn phòng dường như quá nhỏ cho việc “trưng bày”, nên những bức tượng, phù điêu nằm chật kín cả một góc căn nhà nhỏ.

Già làng Y Kông đang giới thiệu những bức phù điêu trong “kho tàng” tại gia của mình.

Những bức tượng vẫn còn giữ nguyên nét mộc mạc, hoang sơ nhưng đó là cả một quá trình sáng tạo nghệ thuật mang sắc thái văn hóa đặc trưng riêng của loại hình nghệ thuật điêu khắc Cơtu trong từng thớ gỗ. “Già làm tất cả cũng vì muốn giữ lại hồn của cha ông thôi!” – già Y Kông chia sẻ.

Có lẽ, khi nói già làng Y Kông là người “giữ hồn” văn hóa Cơtu cũng không phải quá, bởi so với những gì mà ông đã đóng góp trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc cho một huyện miền núi như Đông Giang thì ông hoàn toàn xứng đáng với tên gọi như vậy.

Chiếc quan tài lạ của già làng Y Kông.

Già Y Kông kể, cách đây hơn 30 năm trước, phần do chiến tranh loạn lạc, phần vì công cuộc đổi mới đất nước đang đứng trước giai đoạn khó khăn nên văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số không được quan tâm đúng mức, bị mai một dần.

“Ngày đó, già còn đương nhiệm chức vụ Chủ tịch huyện nên việc khôi phục văn hóa truyền thống cho đồng bào Cơtu mình luôn “nằm” trong suy nghĩ của già. Nhưng để làm công việc đó không phải một sớm một chiều, hơn nữa những người tâm huyết không phải là nhiều nên mọi suy nghĩ đó của già dường như sắp chìm vào ngõ cụt… Vậy mà, già cũng làm được!” – già Y Kông tự hào.

Già làng Y Kông (thứ 2 từ phải sang) đang chỉ đạo tại lễ hội của đồng bào Cơtu ở huyện Đông Giang.

Ngày ấy, bàn chân ông đã dẫm nát những cánh rừng hoang vu, đến từng buôn làng để vận động, tuyên truyền đồng bào trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Lúc nào có chuyến lên vùng cao công tác, ông cũng đều giắt theo mình những chiếc khèn Abel, Aluốt (sáo), cùng các nhạc cụ khác của đồng bào Cơtu, cùng đồng bào “ôn lại” truyền thống của dân tộc mình. Những đêm có trăng, bên bếp lửa bập bùng, ông lại cùng đồng bào vui múa cồng chiêng, hát điệu Ba’boóch, Ca’lới,…

Chính từ cách làm mộc mạc đó mà chỉ sau vài năm, đồng bào Cơtu đã dần “kéo” lại được văn hóa truyền thống của mình. Để giờ đây, ông vỗ ngực tự hào vì đồng bào Cơtu đã biết giữ gìn nét đẹp văn hóa của mình. Và với riêng ông, tâm nguyện bảo tồn văn hóa dân tộc đã được đền đáp một cách xứng đáng.

Già Y Kông còn cho biết, mới đây ông vừa hoàn thành tác phẩm điêu khắc nghệ thuật “có một không hai” ở núi rừng Trường Sơn khi cho ra đời một chiếc cỗ quan tài rất kỳ lạ: thân hình con voi, đầu trâu, được chạm trổ họa tiết rồng. Chiếc quan tài kỳ lạ này ông tự đẽo trong suốt 5 tháng ròng, là “món quà” mà ông dành tặng cho… riêng mình!

Chân dung già làng Y Kông.

Giờ đây, ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” nhưng già làng Y Kông vẫn luôn tận lực với đời, tâm huyết với việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơtu. Ngôi nhà Gươl thôn Tống Coói hay chiếc cỗ quan tài kỳ lạ là những việc làm mà ông muốn giúp đồng bào Cơtu giữ gìn được nét văn hóa của mình không bị mai một, biến mất.

Trao đổi với PV, ông Đỗ Tài – Chủ tịch UBND huyện Đông Giang tự hào: “Nếu kể về công lao của già làng Y Kông trong việc bảo tồn văn hóa Cơtu thì có lẽ không thể ghi bằng bút giấy hết được. Bởi những việc làm của ông như một huyền thoại sống góp phần giữ gìn những bản sắc Cơtu trong thời đại mới. Hiện, chúng tôi đang hoàn tất hồ sơ xét đề nghị công nhận già làng Y Kông danh hiệu Nghệ nhân Dân gian”.