Tái cơ cấu ngân hàng cán đích

Khách hàng giao dịch tại Oceanbank.

Năm 2011, hệ thống tổ chức tín dụng, tài chính - ngân hàng của Việt Nam bộc lộ nhiều vấn đề như nợ và nợ xấu ở mức cao, thanh khoản yếu đã đẩy lãi suất huy động lên cao và tạo ra các cuộc đua lãi suất huy động trên thị trường… Nguy cơ về một sự đổ vỡ của hệ thống ngân hàng vì thế được nhiều chuyên gia kinh tế cảnh báo. Trước thực tế đó, trên tinh thần chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và với những kết quả tích cực trong việc bình ổn thị trường vàng, chính sách tỉ giá, lãi suất ổn định, NHNN đã nhanh chóng bắt tay vào “trận đánh” mới - “trận đánh” tái cơ cấu ngân hàng và xử lý nợ xấu.

Và cũng giống như “cuộc chiến” chống vàng hóa, bên cạnh những khó khăn, thách thức đến từ các yếu tố nội tại của nền kinh tế như kinh tế vĩ mô bất ổn, lạm phát tăng cao (18,3%), thanh khoản của nền kinh tế và hệ thống ngân hàng căng thẳng (lãi suất cao trên 20%), thị trường ngoại tệ, thị trường vàng chao đảo, lũng loạn, nợ xấu tăng cao (17,2%) đã kìm hãm tăng trưởng tín dụng… thì nỗ lực tái cơ cấu hệ thống ngân hàng còn vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ của các “nhóm lợi ích”, từ những “ma trận sở hữu chéo” giữa các nhà băng với các đại gia, doanh nghiệp.

Nhưng vượt lên tất cả, với tinh thần kiên định, quyết tâm thực hiện mục tiêu lành mạnh hóa thị trường tài chính - tiền tệ được Đảng, Chính phủ giao, một loạt các giải pháp như khuyến khích việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại các tổ chức tín dụng theo nguyên tắc tự nguyện, bảo đảm quyền lợi của người gửi tiền và các quyền, nghĩa vụ kinh tế của các bên có liên quan theo quy định của pháp luật đã được NHNN triển khai.

Đặc biệt, trong năm 2015, khi điều kiện cho phép, NHNN đã áp dụng biện pháp mua lại cổ phần bắt buộc theo quy định hiện hành đối với ngân hàng yếu kém không có khả năng tự tái cơ cấu và không thể sáp nhập, hợp nhất tự nguyện được. Đây là biện pháp xử lý mạnh tay, khẳng định quyết tâm của Chính phủ và NHNN trong việc kiên quyết xử lý triệt để ngân hàng yếu kém, đồng thời cảnh báo trách nhiệm của các cổ đông nói chung và răn đe các cổ đông lớn trong việc quản trị, điều hành và giám sát hoạt động của ngân hàng nhằm bảo vệ tài sản của mình tại ngân hàng.

Với những giải pháp quyết liệt đó, sau gần 4 năm, hệ thống cơ bản được sắp xếp lại với hàng loạt thương vụ hợp nhất, sáp nhập, mua lại nhằm gút số lượng ngân hàng cũng như thanh lọc các nhà băng yếu kém. Từ 42 ngân hàng thương mại, đến nay hệ thống còn 34. Số đơn vị quốc doanh do NHNN sở hữu 100% vốn lại tăng từ một (Agribank) lên bốn sau khi cơ quan này đứng ra mua lại GPBank, VNCB và OceanBank với giá 0 đồng như một hình thức xử lý bắt buộc. Cách làm này được NHNN nhiều lần nhấn mạnh là giải pháp tốt nhất để bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và không để xảy ra đổ vỡ ngân hàng ngoài tầm kiểm soát.

Đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh, PGS.TS Trần Hoàng Ngân tại buổi tọa đàm với chủ đề “Nhu cầu hoàn thiện pháp luật nhằm thúc đẩy Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, xử lý nợ xấu và đáp ứng yêu cầu hội nhập” khi đề cập tới câu chuyện này đã nhấn mạnh: Việc xử lý kiên quyết, dứt điểm các tổ chức tín dụng yếu kém đã góp phần quan trọng ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ, gây mất an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng và bảo đảm an toàn tài sản của Nhà nước và nhân dân; đóng góp tích cực vào thành công của quá trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng Việt Nam giai đoạn 2011-2015.

Về mặt chất, cũng theo PGS.TS Trần Hoàng Ngân, tái cơ cấu đã góp phần nâng cao chất lượng quản trị của hệ thống ngân hàng. Hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng cũng đã có sự chuyển dịch khi chất lượng tài sản có, tài sản nợ đều được cải thiện. Dư nợ tín dụng tăng trở lại, kèm theo đó chất lượng tín dụng tốt hơn, nợ xấu đã được khoanh vùng giải quyết.

Báo cáo đánh giá nhiệm kỳ 2011 - 2016 cũng nêu rõ: Sau 4 năm triển khai đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng trong điều kiện nhiều yếu tố không thuận lợi, tuy nhiên với sự nỗ lực, quyết tâm của toàn ngành Ngân hàng và hệ thống chính trị, về cơ bản mục tiêu Đề án 254 đã đạt được. Kết quả cơ cấu lại các tổ chức tín dụng đã đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển bền vững hơn của hệ thống ngân hàng ở giai đoạn tiếp theo. Quá trình củng cố, chấn chỉnh, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng được tiến hành với chi phí thấp nhất. Mọi nỗ lực và giải pháp tái cơ cấu các tổ chức tín dụng được triển khai đến nay, đặc biệt là việc áp dụng các biện pháp can thiệp bắt buộc hay mua lại ngân hàng yếu kém được thực hiện đúng pháp luật không nằm ngoài mục tiêu nhằm bảo vệ tốt nhất tiền, tài sản của Nhà nước, nhân dân và bảo đảm sự an toàn của hệ thống.

Sự phát triển an toàn, ổn định chính là tiền đề quan trọng để các nền kinh tế, các quốc gia và các ngành, các lĩnh vực sản xuất - kinh doanh hoạch định chiến lược, định hướng phát triển. 5 năm qua, kinh tế Việt Nam đạt được những mức tăng trưởng ấn tượng ghi dấu ấn của công tác điều hành, quản lý thị trường tài chính - tiền tệ của NHNN. Chính sách tài chính - tiền tệ trở thành công cụ điều hành kinh tế vĩ mô hiệu quả của Đảng, Nhà nước trong việc thực hiện các mục tiêu ổn định định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát mà còn là trợ lực quan trọng giúp các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế phát triển.