Nhận diện thêm về bệnh tự kỷ

Năng lượng Mới số 336

Nhầm lẫn tai hại

Chị Nguyễn Thị Ngân, ở phố Hoàng Cầu (Hà Nội) có đứa con trai thứ hai là cháu Đỗ Nhật Nam đã hơn 4 tuổi rồi mà vẫn chưa biết nói. Khi muốn điều gì, cháu chỉ ú ớ trong miệng và với tay ra hiệu. Tuy nhiên, thể trạng của Nam vẫn phát triển bình thường. Cháu vận động bình thường và có khả năng nhận biết và hiểu ngôn ngữ của người khác khi họ truyền đạt. Nam khóc rất to khi đòi mẹ. Thế nghĩa là cháu biết thể hiện cảm xúc, tình cảm. Thế nhưng, bố mẹ cháu Nam lại cho rằng cháu bị mắc chứng tự kỷ.

Lại có những trường hợp ngược lại. Hiện nay, có nhiều trẻ phát triển trí tuệ vượt bậc. Có trẻ mới 3-4 tuổi đã có thể đọc báo hoặc làm những phép tính nhẩm mà lẽ ra chỉ ở trẻ đi học mới biết. Với người khác thì đó là dấu hiệu của thần đồng, nhưng nhiều người lại cho rằng, đó là dấu hiệu của chứng tự kỷ.

Nhân viên Phòng khám Tuna dạy trẻ chậm nói

Những quan điểm này là không có cơ sở. Tuy nhiên, cũng chỉ vì lo lắng cho con trẻ, họ đang đánh đồng những biểu hiện, hành động đó là của những trẻ bị bệnh tự kỷ.

Một trẻ bình thường, bỗng dưng bị ghép cho bệnh tự kỷ, phải chuyển vào lớp học cùng với những đứa trẻ đồng bệnh ấy. Có khi đáng lẽ không mắc bệnh nhưng ở lâu trong môi trường này rồi cũng đến mắc bệnh.

“Tự kỷ là một bệnh rối loạn phát triển của hệ thần kinh biểu hiện rối loạn tâm thần. Những trẻ em bị tự kỷ thiếu hay chậm phát triển về khả năng liên hệ qua lại trong xã hội. Hiện nay, căn bệnh này có xu hướng gia tăng trong xã hội hiện đại nhưng trên thực tế đang có rất nhiều người do không hiểu biết nên đã quy kết, “chụp mũ” những đứa trẻ bình thường thành trẻ mắc bệnh tự kỷ”, TS Lã Thị Bưởi, Trưởng phòng khám Tuna, chuyên về tự kỷ cho biết.

Chúng ta cần hiểu rõ rằng, chứng tự kỷ khác với các dấu hiệu chậm nói và tình trạng chậm phát triển. Trẻ chậm nói hoặc chậm phát triển tuy có một số biểu hiện giống trẻ tự kỷ như giao tiếp ngôn ngữ kém, chậm phản ứng trước ngôn ngữ của người khác... song các dạng vận động về thể chất và tinh thần hoàn toàn bình thường. Những trẻ như thế này vẫn có thể thể hiện tình cảm bằng mắt, nhận ra và giao cảm tốt với người thân, tâm vận động như trẻ bình thường.

Một điểm phân biệt nổi bật nhất của trẻ tự kỷ là ngoài sự hạn chế giao tiếp bằng ngôn  ngữ với người xung quanh, trẻ còn rất ít biểu hiện cảm xúc. Đặc trưng nhất là trẻ tránh giao tiếp bằng mắt, ngay cả với người thân, không thích và né tránh chơi đùa với trẻ khác.

TS Trần Thị Thu Hà, Phó trưởng khoa Phục hồi chức năng (Bệnh viện Nhi Trung ương) có nhiều năm nghiên cứu, điều trị căn bệnh này cho rằng, hiện nay, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, gia đình mà có rất nhiều đứa trẻ  lên 2, lên 3 thậm chí lên 5 tuổi mà vẫn chưa biết nói. Cần xác định rõ việc chậm nói là do nguyên nhân gì, có phải chậm nói đơn thuần không, chứ không thể nhất quyết cho rằng đó là hội chứng tự kỷ.

Để phân biệt trẻ chậm nói tự kỷ và trẻ chậm nói đơn thuần các bậc phụ huynh cần phải lưu ý các đặc điểm là trẻ chậm nói tự kỷ, không nói, không hiểu ngôn ngữ. Mọi hành động của trẻ được tiến hành theo một lập trình riêng, như không hề liên quan gì đến thế giới xung quanh. Trẻ chậm nói đơn thuần thì không nói nhưng nghe và hiểu người khác nói, mọi vấn đề khác của trẻ phát triển bình thường.

Dấu hiệu bệnh tự kỷ

TS Lã Thị Bưởi nhận xét, những đứa trẻ tự kỷ mặc dù rất khó khăn trong giao tiếp, không có tình cảm với bố mẹ nhưng lại thường rất giỏi máy tính, thậm chí còn biết bập bẹ hát theo bất cứ bài hát nào trên băng đĩa, hoặc tivi... Chính vì vậy, nhiều người nhầm tưởng con mình thông minh, là thần đồng. Họ không hiểu được rằng, đó là những biểu hiện của bệnh tự kỷ, một dạng bệnh mà xã hội hiện đại đang phải đối mặt. Hiểu một cách đơn giản, bệnh tự kỷ là căn bệnh mà khả năng của con người được phân bố không đồng đều. Họ rất yếu về giao tiếp, thể hiện tình cảm hoặc những thứ thông thường khác nhưng họ lại đặc biệt giỏi về một thứ gì đó  như máy tính, hội họa, âm nhạc.

Những phụ huynh có con nhỏ cần ghi nhớ những biểu hiện ban đầu khi một đứa trẻ có thể mặc bệnh tự kỷ  là: Trẻ 1 tuổi mà không có động tác chỉ trỏ gây sự chú ý của người khác, không có tiếng bập bẹ. Không nói được từ nào khi 16 tháng tuổi, không nói được câu nào gồm 2 từ khi 24 tháng tuổi. Trẻ đã có một số kỹ năng ngôn ngữ vào độ tuổi nào đó (14-16 tháng) nhưng sau đó tự nhiên mất hẳn, thường là sau khi trải qua một sự kiện như ngã ở nhà trẻ, lên sởi, nằm viện... Trẻ tự kỷ có một số biểu hiện như: Không bị lôi cuốn vào các đồ chơi, trò chơi. Rất ít hứng thú kết bạn. Không nhìn ai hay chú ý vào ai, thường chỉ nhìn lâu vào các vật có các động tác đơn điệu, chẳng hạn chiếc quạt đang quay... Không trả lời, không ngoảnh lại khi nghe gọi tên. Rất ít hoặc không có tiếp xúc bằng mắt. Không có động tác giơ tay ra đòi bế ẵm. Có các động tác cơ thể lặp đi lặp lại, chẳng hạn như đập đập tay, lắc lư thân thể. Khi giận dữ hoặc không đồng ý điều gì đấy thì hét lên (tiếng kêu chói tai), bứt tóc, đập chân tay xuống sàn nhà, đập đầu vào tường. Không thích người khác động chạm vào người. Ưa thích sự ổn định trật tự, thường chống đối rất mạnh mẽ việc thay đổi những gì đã quen thuộc. Cực kỳ nhạy cảm đối với một số âm thanh và mùi vị.

Một số dấu hiệu trên cũng có thể xuất hiện ở trẻ em bình thường, nhưng chỉ tồn tại đơn lẻ. Nếu thấy một số dấu hiệu xuất hiện đồng thời và dai dẳng, cha mẹ cần đưa trẻ đi kiểm tra hoạt động thần kinh, não và gặp các nhà chuyên môn về tâm lý để sớm được chữa trị.

Bệnh tự kỷ ở trẻ em hiện vẫn là căn bệnh còn xa lạ đối với các bậc cha mẹ. Trẻ bị bệnh vẫn khỏe mạnh bình thường, nhưng luôn có những hành vi bất thường. Nhiều cha mẹ không chú ý đến sự khác thường của con trẻ hoặc có biết thì lại cho là bình thường, nên hầu hết trẻ khi phát hiện bệnh đã ở giai đoạn muộn. Nếu gia đình ít cho trẻ giao tiếp với bên ngoài thì mức độ tự kỷ của trẻ càng nặng hơn.

Trẻ tự kỷ cần được điều trị sớm ngay từ khi phát hiện bệnh, cần được đánh giá, hướng dẫn tập luyện bởi đội ngũ nhiều chuyên gia như bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ tâm thần nhi, nhà tâm lý, cán bộ phục hồi chức năng, nhà trị liệu ngôn ngữ, giáo viên giáo dục đặc biệt. Bố mẹ trẻ cần kết hợp chặt chẽ với các nhà chuyên môn để tạo hiệu quả tốt trong việc tập luyện. Việc phát hiện muộn bệnh tự kỷ sẽ hạn chế rất nhiều kết quả trị liệu, ảnh hưởng đến tiến trình phát triển ngôn ngữ và khả năng xã hội của trẻ. Vì vậy, cha mẹ cần chú ý quan sát các biểu hiện của trẻ để phát hiện sớm căn bệnh này.

Và quan trọng nhất, để phát hiện đúng tình trạng bệnh lý của con mình, bố mẹ nên đặc biệt quan tâm đến con, “nghe ngóng” tình cảm của con. Chỉ có xác định chính xác thì mới đưa ra được phác đồ điều trị chính xác và nhiều đứa trẻ không bị ghép bệnh oan.

Hải Hậu