Nghiêu - Thuấn nhường ngôi

Lúc đó, khi gặp việc gì lớn thì thủ lĩnh liên minh bộ lạc đều phải bàn bạc với các thủ lĩnh bộ lạc.

Khi Nghiêu già cả, muốn tìm một người kế thừa chức vị của mình, liền mời thủ lĩnh bộ lạc các nơi đến họp.

Sau khi Nghiêu nêu ý kiến, có một người tên là Phóng Tề nói rằng: “Con trai ngài là Đan Chu là một người thông minh, có thể kế thừa chức vị của ngài”.

Nghiêu nghiêm khắc nói: “Không được. Thằng bé đó tính không khoan hòa, chỉ thích cãi cọ với người khác”.

Một người khác, tên là Hoan Đâu nói: “Người phụ trách thủy lợi là Cộng Công, làm việc rất tốt, được chăng?”.

Nghiêu lắc đầu: “Cộng Công nói giỏi, làm giỏi, bên ngoài tỏ ra cung kính, nhưng lòng dạ khó lường. Trao cho người như thế, ta không yên tâm”.

Tượng Vua Nghiêu ở Trung Quốc

Lần họp bàn đó chưa có kết quả, Nghiêu tiếp tục tìm kiếm người kế vị. Sau đó, ông lại triệu tập thủ lĩnh các bộ lạc lại bàn bạc, bảo họ tiến cử một người. Hội nghị nhất trí chọn Thuấn.

Nghiêu gật đầu nói: “Đúng, ta cũng nghe nói người đó rất tốt, các ông thử nói kỹ hơn về Thuấn xem sao”.

Mọi người liền kể về Thuấn: Cha của Thuấn là một người rất hồ đồ, mọi người gọi ông ta là Cổ Tẩu (có nghĩa là một lão già mù). Mẹ đẻ Thuấn chết sớm, mẹ kế là một người độc ác. Mẹ kế sinh được một người em tên là Tượng, rất kiêu ngạo, nhưng lại được Cổ Tẩu rất cưng. Sống trong một gia đình như thế, nhưng Thuấn đối đãi với cha, mẹ kế và em rất mực hiếu thuận. Vì vậy, mọi người coi Thuấn là người có đức hạnh.

Đế Nghiêu, tranh lụa do họa sĩ Mã Lân thời nhà Tống thực hiện. Hiện còn lưu giữ ở Bảo tàng Cố cung, Đài Bắc

Nghiêu nghe nói rất hài lòng, quyết định thử thách thêm, liền đem hai con gái của mình là Nga Hoàng và Nữ Anh gả cho Thuấn, lại dựng cho Thuấn một kho lương thực, cho Thuấn nhiều bò dê. Mẹ kế và em thấy thế vừa thèm muốn, vừa ghen tị, liền cùng Cổ Tẩu lập mưu, nhiều lần muốn ám hại Thuấn.

Có lần, Cổ Tẩu bảo Thuấn lên chữa mái nhà kho. Khi Thuấn bắc thang leo lên mái, Cổ Tẩu liền phóng hỏa, toan đốt cháy Thuấn. Thuấn thấy lửa cháy, liền tìm thang, thì thang đã bị lấy đi. May mà Thuấn có mang theo hai chiếc mũ lớn che nắng, liền dùng hai tay cầm mũ, nhảy xuống như con chim, không hề hấn gì.

Cổ Tẩu và Tượng vẫn chưa cam chịu, lại sai Thuấn đi đào giếng. Khi Thuấn ở dưới lòng giếng, Cổ Tẩu và Tượng ở trên đổ đất đá xuống để chôn sống Thuấn. Không ngờ, sau khi xuống giếng Thuấn đã đào một ngách ngang tránh được, rồi từ đấy lại moi đất lên, đi về nhà.

Đế Thuấn là một vị vua huyền thoại thời Trung Quốc cổ đại, nằm trong Ngũ Đế. Ông cùng với các vua Nghiêu và Vũ, được Khổng giáo coi là những vị vua kiểu mẫu, và là những tấm gương đạo đức trong văn hóa Trung Hoa.

Tượng không biết Thuấn đã thoát hiểm, nên khi về tới nhà, đã đắc ý nói với Cổ Tẩu: “Lần này thì anh con chắc đã chết rồi. Diệu kế đó là do con nghĩ ra. Bây giờ ta có thể chiếm tài sản của Thuấn rồi”. Nói xong, liền đi về phía nhà Thuấn. Không ngờ, Tượng vừa bước chân vào, đã thấy Thuấn đang ngồi bên giường đánh đàn. Tượng giật mình, ngượng ngùng nói: “Ôi, em nhớ anh quá!”.

Thuấn làm như không biết có chuyện gì xảy ra, bảo: “Em đến thật đúng lúc. Anh có nhiều việc, muốn nhờ em giúp đỡ đây”.

Sau đó, Thuấn vẫn đối đãi tốt với cha, mẹ kế và em như trước kia. Cổ Tẩu và Tượng không dám ám hại Thuấn nữa.

Tượng vua Thuấn minh họa hiếu cảm động trời của ông trong Nhị thập tứ hiếu

Sau khi nghe mọi người kể và tự mình cân nhắc, Nghiêu thấy Thuấn đúng là người vừa có đức hạnh, lại vừa giỏi giang, liền nhường chức vị thủ lĩnh cho Thuấn. Việc nhường chức vị đó, lịch sử gọi là “thiện nhượng”. Kỳ thực, trong thời công xã thị tộc, khi thủ lĩnh bộ lạc già cả, việc dùng biện pháp tuyển cử để chọn thủ lĩnh mới là một việc thường thấy.

Sau khi nhận thức, Thuấn vừa cần cù vừa tiết kiệm, cùng lao động với mọi người, được mọi người rất tin cậy. Mấy tháng sau, Nghiêu chết, Thuấn lại muốn nhường chức thủ lĩnh cho con trai Nghiêu là Đan Chu, nhưng không ai tán thành. Thuấn mới chính thức đảm nhiệm chức vụ này.

Lan Như (st)