Hệ sinh thái số Việt Nam - Yếu và thiếu

Nhờ có công nghệ thông tin mà mối liên kết chuỗi giá trị được phát triển về chiều rộng và chiều sâu hiệu quả hơn, đạt được nhiều mục tiêu hơn. Sự liên kết đó không chỉ là trao đổi mà còn là tương tác và đặc biệt là cộng sinh.

Ở vụ tranh chấp giữa taxi công nghệ và taxi truyền thống, nhiều người cho rằng, các quy định pháp lý khó phân định bản chất kinh doanh, xử lý vấn đề thiên về giải quyết hiện tượng tranh chấp, từ đó không đặt lợi ích của người tiêu dùng và mục tiêu vì một quốc gia số lên trên hết.

Chính sách không theo kịp thực tiễn

Vụ kiện cách đây không lâu giữa Vinasun và Grab không chỉ đơn giản là sự xung đột giữa một doanh nghiệp taxi truyền thống với một hãng taxi công nghệ hoạt động xuyên biên giới, mà về bản chất, đó là sự va chạm của các mô hình kinh doanh truyền thống với mô hình kinh doanh mới dựa trên nền tảng công nghệ... Đó là nhận định của ông Nguyễn Thành Hưng, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông khi xảy ra vụ việc.

Theo ông Nguyễn Thành Hưng, với quy mô dân số xấp xỉ 95 triệu người, trong đó, tỷ lệ người sử dụng Internet chiếm hơn 60%, Việt Nam là quốc gia đứng thứ 16 trên thế giới về số lượng người sử dụng Internet. Một thống kê đáng chú ý: Thời gian sử dụng Internet trung bình của người Việt Nam lên tới gần 7 giờ/ngày.

Do vậy, phát triển hệ sinh thái số phục vụ người dân Việt Nam là hướng đi lâu dài, cần thiết, tạo ra nhiều giá trị cho xã hội. Thứ trưởng Hưng cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay đã đủ năng lực và khát khao để làm chủ công nghệ, làm chủ thị trường trong nước, thậm chí là mang sản phẩm tiến ra khu vực nếu nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ chính sách.

Sự phát triển bùng nổ của công nghệ nói chung, Internet nói riêng đã mang đến các mô hình kinh doanh mới. Việt Nam trở thành một điểm đến thu hút rất nhiều doanh nghiệp công nghệ nước ngoài vào đầu tư kinh doanh, hoạt động xuyên biên giới. Theo Thứ trưởng Hưng, điều mà Việt Nam còn đang lúng túng chính là “luật chơi”. Vụ kiện thu hút nhiều sự chú ý của dư luận giữa Vinasun và Grab chính là một minh chứng.

Mặc dù các cơ quan quản lý đã có những nỗ lực để điều chỉnh, nhưng cần thừa nhận rằng có một độ trễ nhất định của chính sách, khi thực tiễn diễn biến quá nhanh và chính sách không theo kịp. Đây là vấn đề không chỉ ở Việt Nam mà là vấn đề chung của các nước trên thế giới, trong đó có cả các quốc gia phát triển. Để cạnh tranh bình đẳng, công bằng, theo ông Hưng, không có cách nào khác ngoài việc chúng ta phải xây dựng một “luật chơi” công bằng và bình đẳng, với hiệu lực đủ mạnh để tất cả các “người chơi” đều phải tuân thủ.

Hệ sinh thái số trên thế giới cũng như tại Việt Nam đang thay đổi từng ngày. Sẽ có những yếu tố buộc các loại hình dịch vụ phải thay đổi để tồn tại, cạnh tranh và phát triển. Có 2 yếu tố đóng vai trò chính cho sự thay đổi này là trí tuệ nhân tạo (AI) và bảo mật (Privacy). AI là công nghệ, các doanh nghiệp buộc phải ứng dụng AI để tăng sức cạnh tranh, thay đổi sản phẩm nhanh hơn nữa để thu hút khách hàng. Privacy liên quan đến con người và xã hội, đến chính sách. Các doanh nghiệp nội địa muốn phát triển để chiếm lĩnh thị trường nội địa và xa hơn nữa là vươn ra khu vực, thế giới thì không thể không quan tâm đến hai yếu tố này.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thành Hưng, các cơ quan quản lý, hiệp hội, doanh nghiệp cần cởi mở, chia sẻ, trao đổi để cùng đồng hành và cùng hướng tới sứ mệnh phục vụ quốc gia, người dân Việt Nam. Các doanh nghiệp trong nước cần chung tay, liên kết để hướng tới những mục tiêu chung, nghĩ cho những cái chung. Điều đó sẽ giúp chúng ta nâng tầm nội lực của chính mình, vì cái chung đạt được thì cái riêng cũng sẽ được đáp ứng.

Nhà nước sẽ tạo cơ chế, chính sách thuận lợi, cầu nối đầu tư cho doanh nghiệp Việt Nam làm sản phẩm, dịch vụ của hệ sinh thái số được phát triển mạnh. Các doanh nghiệp Việt Nam cần mạnh dạn đầu tư, kiên trì phát triển sản phẩm đủ sức cạnh tranh.

Doanh nghiệp chủ động tiếp cận kinh tế số

Tại Diễn đàn Đổi mới và phát triển doanh nghiệp diễn ra sáng 18-6-2019 do Viện Nghiên cứu thương hiệu và cạnh tranh tổ chức, PGS.TS Hồ Sỹ Hùng - Phó chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp - đã nhận định: Nền kinh tế số của Việt Nam vẫn chưa phát triển đúng với tiềm năng, thể hiện rõ ở tỷ trọng thương mại điện tử còn thấp.

Tỷ lệ người sử dụng Internet ở Việt Nam cao nhưng tỉ trọng thương mại điện tử lại rất thấp

Hiện có hơn 64 triệu người dùng Internet, hơn 130 triệu thuê bao di động, hơn 3.000 doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, nhiều doanh nghiệp thành công trong các ngành công nghệ thông tin, phần mềm, ứng dụng công nghệ số... Việt Nam đang được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn để phát triển nền kinh tế số. Tuy nhiên, tỷ trọng của thương mại điện tử trong tổng doanh số bán lẻ của Việt Nam lại chỉ chiếm 4,6% trong năm 2018, rất nhỏ so với mức trung bình của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương là 14,5%.

Phân tích nguyên nhân, ông Hùng cho rằng, do nền kinh tế số đã tạo ra những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đầu tiên là thách thức về thị trường do nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã có mặt trong các ngành nghề của nền kinh tế Việt Nam dẫn đến tầm ảnh hưởng, sức mạnh và việc ứng dụng công nghệ số của doanh nghiệp đến từ nước ngoài như Facebook, Google, Microsoft… trong xã hội hiện nay rất lớn.

Tiếp nữa là khả năng nắm bắt và hòa mình vào xu thế thời đại công nghệ của các doanh nghiệp còn hạn chế, chưa kể đến khả năng thích ứng với nền kinh tế số của doanh nghiệp Việt Nam cũng bị giới hạn, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Ông Hùng nói: “Khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp khó khăn khi muốn mở rộng kinh doanh thông qua nền kinh tế số do những phiền toái, trở ngại về truy cập Internet. Sự am hiểu về tính an toàn và bảo mật thông tin cá nhân, giải quyết các vấn đề tấn công qua mạng khi hệ thống hạ tầng kỹ thuật, trình độ công nghệ, kiến thức cơ bản về phát triển trực tuyến còn nhiều hạn chế… cũng là một rào cản lớn. Ngoài ra, các thiết bị công nghệ thông tin thường có chi phí rất cao, dịch vụ logistic yếu kém, chi phí bị đội lên cao so với nhiều nước trong khu vực cũng khiến nhiều doanh nghiệp “lực bất tòng tâm”. Hơn nữa, lòng tin của phần lớn người tiêu dùng đối với mua sắm trực tuyến ở nước ta vẫn chưa cao”.

Theo ông Hùng, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư cải tiến công nghệ, nghiên cứu, học hỏi và ứng dụng những mô hình, phương thức kinh doanh mới, quyết “khai tử” những yếu tố lạc hậu, không còn phù hợp, ứng dụng cách thức mới để phát triển nhanh hơn. Khi đã chủ động tiếp cận nền kinh tế số, các doanh nghiệp với nhiều tiềm lực và lợi thế sẽ trở thành “đầu tàu” dẫn dắt công cuộc số hóa trong nền kinh tế quốc gia.